Episodes from life of physicists
(A notebook of memoirs)
By Liguri Mosulishvili
Annotation: In this small book of memoirs the doctor of physics Liguri Mosulishvili (1933-2010) tells about that fifty years, which was continuing a research and work among such physicists what were: Niels Bohr, Evgeni Kharadze, Georgy Flyorov, Yury Zamyatnin, Yury Yakovlev, Elephter Andronikashvili and others. The book 'Episodes from life of physicists (A notebook of memoirs)' by Liguri Mosulišvili was printed at financial supports from Andronikashvili Institute of Physics, Tbilisi, Georgia, 2010Editor - Miho Mosulishvili
Technical Reviewer - Irakli Beltadze
Text Design - Lela Tughushi
Publisher - Saari
ID Numbers:
Open Library - OL26311279M
ISBN 13 - 978-99940-60-89-4
წიგნის დასახელება – „ეპიზოდები ფიზიკოსების ცხოვრებიდან“ (მემუარული რვეული)
ავტორი – ლიგური მოსულიშვილი (1933-2010)
გვერდების რაოდენობა – 128
ყდა – რბილი
ISBN – 978-99940-60-89-4
რედაქტორი – მიხო მოსულიშვილი
ტექნიკური რედაქტორი – ირაკლი ბელთაძე
ტექსტის ამწყობი და კორექტორი – ლელა ტუღუში
გამოცემის წელი: 2010
გამომცემლობა: “საარი"
წიგნი დაიბეჭდა გამომცემლობა "საარში" ელეფთერ ანდრონიკაშვილის ფიზიკის ინსტიტუტის ფინანსური მხარდაჭერით.
 |
| Liguri Mosulishvili - A photo by Mikho Mosulishvili, 2008 |
Liguri Mosulishvili
Liguri Mosulishvili (IPA: [liguri mɔsuliʃvili]; Georgian: ლიგური მოსულიშვილი; 10 June 1933 – 5 April 2010) was Georgian physicist and Head of Biophysics Department at Andronikashvili Institute of Physics of Tbilisi State University.
Biography
Liguri Mosulishvili was born in 1933, in Arashenda village, Gurjaani Municipality, Georgia. He was trained as a physicist at the Tbilisi State University (1953–1958).
In 1968 Liguri Mosulishvili was the Candidate of Ph. D. in Physical and Mathematical Sciences (Experimental Physics) at Tbilisi State University, Georgia. He received his Ph.D. in Biophysics (Nuclear Physics and Biophysics), at Andronikashvili Institute of Physics[1] of Tbilisi State University in 1985. His major research interests was Life Sciences, Ecology, Biophysics, Molecular biology, Neutron activation analysis and Experimental physics.
A small book of memoirs Episodes from life of physicists by Liguri Mosulishvili (edited by Miho Mosulishvili, which is the son of Liguri Mosulishvili's brother), was published in 2010.
Working experience
- 2004-2006 — Principal Investigator, Andronikashvili institute of Physics
- 1990-2004 — Head of the Department, Andronikashvili Institute of Physics
- 1961-1990 — Head of the Laboratory, Andronikashvili Institute of Physics
- 1958-1961 — Junior Researcher, Andronikashvili institute of Physics
- 2000-2002 — ISTC project G-348 'Molecular Mechanisms of Heavy Metal Transformation on Microbial-Mineral Surfaces, their Roles in Detoxifying High-Oxidation State Cr and Other Heavy Metal Ions'[2], Collaborators: Lawrence Berkeley National Laboratory, USA, CA, Berkeley
- 2001-2003 — ISTC project G-349 'In Vitro Study of Mechanisms of Intracellular Responses to Low-Dose and Low-Dose Rate Exposure to Cr(VI) Compounds'[3], Collaborators: Lawrence Berkeley National Laboratory, USA, CA, Berkeley
- 2001-2004 — ISTC project G-408 'Neutron-Activation Analysis of Blue-Green Alga Spirulina Platensis: Heavy and Toxic Elements Accumulation from Nutrient Medium in the Process of Cell Growth'[4] (Project manager), Project collaborator David C Glasgow[5]
- 2002-2003 — The International Atomic Energy Agency (IAEA) Coordinated Research Programme (CRP) Contract N11528/RBF, 'Selenium Containing Blue-Green Algae Spirulina Platensis for Preventive Health Care Investigated by Nuclear Techniques'
- 2004–2005 — 2.32.04. The study of toxic metals absorption and accumulation by algae Spirulina platensis (Project manager)
- 2000–2001 — 2.25. The study of physical-chemical properties of procariotic systems under loading with toxic metals (Project manager)
- 1997–1999 — 2.22. Study of Cd(II) interaction with biomacromolecules in vivo and in vitro experiments (Project manager)
- 1999-2006 — Joint Institute for Nuclear Research, Dubna, Russia
- 2004-2006 — Sapienza University of Rome, Italy
- 2000-2005 — Oak Ridge National Laboratory, USA
- 1975-1985 — Dresden Generating Station, Germany
- 1970-1975 — Saulce sur Rhône (Loriol Le Pouzin Dam), France
- 1964-1987 — Reactor of Tashkent, Uzbekistan
- 2005 — Incentive prize of Joint Institute for Nuclear Research for research 'Using of neutron activation analysis for development of the new medical preparations and sorbents on the blue-green alga Spirulina platenis basis'[6], Dubna (Russia), N 3108.
- 2002 — Contest of Scientific, methodological and applied works of Laboratory of Neutron Physics (LNF), Second premium. Using of neutron activation analysis for development of the new medical preparations[7]
- Episodes from life of physicists (A notebook of memoirs)[8], Published 2010 by Saari in Tbilisi, Georgia
- Liguri Mosulishvili, Nelly Tsibakhashvili, Elene Kirkesali, Linetta Tsertsvadze, Marina Frontasyeva, Sergei Pavlov - Biotechnology in Georgia for Various Applications, BULLETIN OF THE GEORGIAN NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES, vol. 2, no. 3, 2008
- L.M. Mosulishvili, E.I. Kirkesali, A.I. Belokobylsky, A.I. Khizanishvili, M.V. Frontasyeva[9], S.S. Pavlov, S.S. Gundorina (2002), J. Pharm. Biomed. Anal., 30(1): 87.
- L.M. Mosulishvili, E.I. Kirkesali, A.I. Belokobylsky, A.I. Khizanishvili, M.V. Frontasyeva, S.F. Gundorina, C.D. Oprea (2002), J. Radioanal. Nucl. Chem. Articles, 252 (1): 15-20.
- L.M. Mosulishvili, M.V. Frontasyeva, S.S. Pavlov, A.I. Belokobylsky, E.I. Kirkesali, A.I. Khizanishvili (2004), J. Radioanal. Nucl. Chem., 259 (1): 41-45.
- A.I. Belokobylsky, E.N. Ginturi, N.E. Kuchava, E.I. Kirkesali, L.M. Mosulishvili, M.V. Frontasyeva, S.S. Pavlov, N.G. Aksenova (2004), J. Radioanal. Nucl. Chem., 259 (1), 65-68.
- L.M. Mosulishvili, A.I. Belokobylsky, E.I. Kirkesali, M.V. Frontasyeva, S.S. Pavlov, N.G. Aksenova (2007), J. Neutron Res., 15(1): 49.
- M.V. Frontasyeva, E.I. Kirkesali, N.G. Aksenova, L.M. Mosulishvili, A.I. Belokobylsky, A.I. Khizanishvili (2006), J. Neutron Res., 14 (2): 1-7.
- L.M. Mosulishvili, A.I. Belokobylsky, A.I. Khizanishvili, E.I. Kirkesali, M.V. Frontasyeva, S.S. Pavlov (2001), Patent of RF No. 2209077, priority of March 15.
- L. M. Mosulishvili, A. I. Belokobylsky, E.I. Kirkesali, M.V. Frontasyeva, S.S. Pavlov (2002), Patent of RF No. 2230560, priority of June 11.
- N.Ya. Tsibakhashvili, M.V. Frontasyeva, E.I. Kirkesali, N.G. Aksenova, T.L. Kalabegishvili, I.G. Murusidze, L.M. Mosulishvili, H.-Y.N. Holman (2006), Anal. Chem. 78: 6285-6290.
- N.Ya. Tsibakhashvili, L.M. Mosulishvili, E.I. Kirkesali, T.L. Kalabegishvili, M.V. Frontasyeva, E.V. Pomyakushina, S.S. Pavlov (2004). J. Radioanal. Nucl. Chem., 259 (3): 527-531.
- N. Tsibakhahsvili, T. Kalabegishvili, L. Mosulishvili, E. Kirkesali, S. Kerkenjia, I. Murusidze, H.-Y. Holman, M.V. Frontasyeva, S.F. Gundorina (2008), J. Radioanal. Nucl. Chem. (accepted).
- N. Tsibakhashvili, N. Asatiani, M. Abuladze, B. Birkaya, N. Sapozhnikova, L. Mosulishvili, H.-Y. Holman (2002), Biomed. Chrom., 16: 327.
 |
| ფილმიდან ელეფთერ ანდრონიკაშვილზე, სტუდია მემატიანე, 2010 |
ლიგური მოსულიშვილი
ლიგური მიხეილის ძე მოსულიშვილი (დ. 10 ივნისი, 1933, არაშენდა — გ. 5 აპრილი, 2010, თბილისი) — ქართველი ფიზიკოსი, ფიზიკა-მათემატიკის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი.
ბიოგრაფია
დაიბადა 1933 წლის 10 ივნისს გურჯაანის რაიონის სოფელ არაშენდაში. დედა, ანეტა დავითის ასული ჩომახაშვილი (1915 – 1992) იყო დიასახლისი, ხოლო მამა, მიხეილ ილიას ძე მოსულიშვილი (1914 – 1995) – ბუღალტერი.
1953 წლის მაისში დაამთავრა სოფლის საშუალო სკოლა. ამავე წელს სწავლა განაგრძო თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკის ფაკულტეტზე, რომელიც დაამთავრა წარჩინების დიპლომით 1958 წელს და ამავე წლის 18 სექტემბერს აკადემიკოს ელეფთერ ანდრონიკაშვილის მიწვევით ჩაირიცხა უმცროს მეცნიერ-თანამშრომლის თანამდებობაზე ანდრონიკაშვილის ფიზიკის ინსტიტუტში.
1959 წლის სექტემბერში დაქორწინდა გიული ალექსანდრეს ასულ ქვარიანზე (1933 – 2007). ჰყავდა ორი შვილი: კახა (1961-2011) და მაია (1963-2015).
ნეიტრონული აქტივაციური ანალიზის ლაბორატორია
თავდაპირველად მუშაობდა კარსნის ლაბორატორიაში მარგანეცის მადნის ნეიტრონული აქტივაციური ანალიზის (ნაა) ექსპრეს მეთოდების დამუშავების პრობლემებზე. იყენებდა ნეიტრონების იზოტოპურ წყაროებს: რადიუმი -> ალფა -> ბერილიუმი და პოლონიუმი -> ალფა -> ბერილიუმი. ამ წყაროების გამოყენებით მისი ჯგუფის მიერ დამუშავდა მარგანეცის მადნებში Mn-ის განსაზღვრის ექსპრეს მეთოდები (1958 – 1961 წლები).
საქართველოში ბირთვული რეაქტორის ამუშავების შემდეგ საჭირო გახდა ნეიტრონული აქტივაციური ანალიზის ლაბორატორიის შექმნა. მას დაეკისრა ამ ლაბორატორიის ხელმძღვანელობა. ამ მისიას ასრულებდა 1961 – 1975 წლებში. კვლევითი სამუშაოები ძირითადად გამიზნული იყო ბიოლოგიურ ობიექტებში მეტალთა იონების შესასწავლად. ამგვარ ობიექტთა შორის აღსანიშნავია ადამიანის სისხლის და მისი კომპონენტების, ზურგის ტვინის სითხის, ბიოფსირემული ქსოვილების, უჯრედის ძირითადი კომპონენტების: ერითროციტების, ლიმფოციტების, მიტოქონდრიების, ცილებისა და შრატების მიკროელემენტური შემცველობისა და განაწილების კანონზომიერებათა შესწავლა.
ნაა–ს ლაბორატორიაში ფრიად საყურადღებო შედეგები იყო მიღებული დაბალტემპერატურული ნეიტრონულ-აქტივაციური ანალიზის მეთოდების გამოყენებით. დაბალტემპერატურული დასხივების ტექნიკის შექმნით ფიზიკის ინსტიტუტის რეაქტორს ეკავა წამყვანი პოზიცია და ამ მეთოდებით შესაძლებელი გახდა მცირე მასის (მიახლოებით 0,5 მილიგრამი) მოლეკულური პრეპარატების მულტიელემენტარული ნაა. ამ პერიოდში მისი ჯგუფის მიერ შექმნილი მთელი რიგი შრომებისა გამოქვეყნებულია სამეცნიერო ლიტერატურაში.
1968 წელს დაიცვა დისერტაცია ფიზიკა-მათემატიკის მეცნიერებათა კანდიდატის სამეცნიერო ხარისხის მოსაპოვებლად, ხოლო 1985 წელს კი სადოქტორო დისერტაცია.
ბიოლოგიური ობიექტების სპექტრალური კვლევების განყოფილება
1975 წლიდან ნაა-ის ლაბორატორიის ბაზაზე უკვე ინსტიტუტის ახალ კორპუსში ჩამოყალიბდა ბიოლოგიური ობიექტების სპექტრალური კვლევების განყოფილება. ლიგური მოსულიშვილს დაევალა ამ განყოფილების ორგანიზება და სათანადო კვლევების ხელმძღვანელობა. ამ დროიდან მნიშვნელოვნად გაფართოვდა ბიოლოგიური სისტემების ექსპერიმენტული კვლევების შესაძლებლობა, რომელთა შორის ნაა-ის მეთოდების გამოყენებას ისევ ძირითადი ადგილი უკავია. ამ პერიოდში მის მიერ შესრულებულ სამუშაოთა შორის ფრიად მაღალი მეცნიერული ღირებულება აქვს შრომას, რომელიც ეძღვნება საქართველოს ტერიტორიაზე 1970 – 1980 წლებში მცხოვრები პრაქტიკულად ჯანმრთელი ადამიანების სისხლის მიკროელემენტური შემცველობის შესწავლას ფართო ასაკობრივ შუალედში (14 – 107 წლები). ამ შრომაში მიღებულ შედეგებს მეცნიერი განვიხილავდა, როგორც ბიოლოგიის კონსტანტებს.
ლიგური მოსულიშვილის მიერ შესრულებუილ გამოკვლევებში ჩერნობილის კატასტროფის შედეგებს უკავია მნიშვნელოვანი ადგილი. ჩერნობილის ეტიოლოგიის რადიონუკლეიდური ნაკადის შემოჭრა საქართველოში პირველად დაფიქსირებულ იყო მის ლაბორატორიაში 1986 წლის 2 მაისს. ამ დღიდან დაწყებული 2000 წლის ბოლომდე (თოთხმეტი წლის განმავლობაში) მის ლაბორატორიაში სრულდებოდა სისტემატური დაკვირვება სასიცოცხლო გარემოში ჩერნობილის ეტიოლოგიის რადიონულეიდების აკუმულაციისა და მიგრაციის პროცესების შესწავლისთვის. ამ პრობლემის ირგვლივ შესრულებული პუბლიკაციები გამოქვეყნებულია სამეცნიერო ლიტერატურაში.
ილია ფრანკის ნეიტრონული ფიზიკის ლაბორატორია
ფიზიკის ინსტიტუტის ბირთვული რეაქტორის დაკონსერვების შემდეგ ლიგური მოსულიშვილმა ნაა-ის ექსპერიმენტები გააგრძელა დუბნის ბირთვული კვლევების გაერთიანებული ინსტიტუტი, კერძოდ, ილია ფრანკის ნეიტრონული ფიზიკის ლაბორატორიაში. ამ კვლევების შესრულებაში უაღრესად დიდია ამ ლაბორატორიის აქტივაციური ანალიზის სექტორის სამეცნიერო ხელმძღვანელის, დოქტორ მარინა ვლადიმერის ასულ ფრონტასიევას როლი. 1999 – 2006 წლებში ლიგური მოსულიშვილის ლაბორატორიამ შეასრულა მნიშვნელოვანი გამოკვლევები, რომლებიც აისახა დუბნის პრეპრინტებსა და საჟურნალო სტატიებში. გარდა ამისა, დუბნის ბირთვული კვლევების გაერთიანებულ ინსტიტუტთან თანამშრომლობით მიღებული აქვს რუსეთის ფედერაციის ორი საავტორო პატენტი გამოგონებაზე წყალმცენარე სპირულინის სელენშემცველი და ქრომშემცველი სამკურნალო პრეპარატების დამზადების ორიგინალური ტექნოლოგიის დამუშავებისა და მათი გამოყენების თვალსაზრისით.
საერთაშორისო პროექტები
ლიგური მოსულიშვილის ლაბორატორიის მიერ საერთაშორისო სამეცნიერო–ტექნიკურ ცენტრში (ISTC) 1999 წელს წარდგენილმა პროექტმა G-348 (ნელი წიბახაშვილი) კალიფორნიის ლოურენს ბერკლის ინსტიტუტის დიდი მოწონება და მხარდაჭერა დაიმსახურა. ამ პროექტის განხორციელების შემდეგ, 2001 წელს, ასევე ISTC–ის ეგიდით, შესრულდა პროექტი G-408, რომელსაც ხელმძღვანელობდა ლიგური მოსულიშვილი, ხოლო კოლაბორატორის როლს ასრულებდა დევიდ გლაზგოვი, ოუკ რიჯის ეროვნული ლაბორატორიის (ეს ლაბორატორია ფუნქციონირებს ოუკ რიჯის მაღალნაკადიან რეაქტორზე) ქიმიური და ანალიზური განყოფილების ხელმძღვანელი. ამ პროექტით შესწავლილი იქნა ტოქსიკური და მძიმე მეტალების როლი წყალმცენარე სპირულინას Spirulina platensis კულტივაციის პროცესში. ამ კვლევის შედეგები იბეჭდებოდა პრესტიჟულ უცხოურ ჟურნალებში.
ნილს ბორი საქართველოში
1961 წლის 13–17 მაისს საქართველოში სტუმრად მყოფი ნილს ბორი ესტუმრა ნეიტრონული აქტივაციური ანალიზის (ნაა–ს) ლაბორატორიას, რომლის ხელმძღვანელი იყო ილია ნასყიდაშვილი და სადაც ლიგური მოსულიშვილიც მუშაობდა. თავის მოგონებების წიგნში „ეპიზოდები ფიზიკოსების ცხოვრებიდან“[4] ლიგური მოსულიშვილი ასე იხსენებს ამ ნობელიანტს:
„გარეგნულად ეს დიდი მეცნიერი გამოიყურებოდა მხნედ. მას ჰქონდა ხორბლისფერი კანი და ბრგე, ნამდვილი სპორტსმენის გარეგნობა. ნილს ბორი ყურადღებით ისმენდა მის პატივსაცემად წაკითხულ მოხსენებას. ჩემზე განუზომელი შთაბეჭდილება დატოვა ამ მხცოვანი მეცნიერის მიერ გამოჩენილმა ყურადღებამ მომხსენებლის მიმართ. მას ჰქონდა დიდი, ჭაღარა, მარაოს მსგავსი წარბები და წამწამები. მომხსენებლის მიერ წარმოთქმული ფრაზების მოსმენის დროს მისი რეაქცია გამოისახებოდა თვალების ხამხამის სიხშირით: თუ ინტერვიუს თარგმანი ინგლისურ ენაზე ზუსტი იყო, მისი თვალების ხამხამის სიხშირე იზრდებოდა, ხოლო თარჯიმანის მიერ ნაკლებად გასაგები ფრაზების მოსმენის დროს, მისი თვალების ხამხამის სიხშირე კლებულობდა. დაბეჯითებით შემიძლია ვთქვა, რომ სხვისი მოხსენების მოსმენის ასეთი მაღალი კულტურა მე ცხოვრებაში შემდეგ აღარ შემხვედრია.“
ბმული - https://ka.wikipedia.org/wiki/ლიგური_მოსულიშვილი
No comments:
Post a Comment