tag:blogger.com,1999:blog-57282791405697506622024-03-12T21:36:50.330-07:00ეპიზოდები ფიზიკოსების ცხოვრებიდან (მემუარული რვეული)ლიგური მოსულიშვილი,
2010 წელიligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.comBlogger37125tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-80774237897184476252018-05-30T13:21:00.000-07:002018-05-31T08:20:00.268-07:00პროფესორი ლიგური მოსულიშვილი - 85<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhB3QTHacfT6Bb_mm6qF33Nu-jwd1UlAZoVZQHgdd3Eke64HOh3nGv0DPqUgHJoKm_dFgP2Yo6jFDxiin8X_ytYzbTg2oYXF_ZYyA9ChlWFY_tXV6URrULs2rXdoBGE4yPSFfLyjcZQt4Q/s1600/00-sxdoma.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="666" data-original-width="999" height="265" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhB3QTHacfT6Bb_mm6qF33Nu-jwd1UlAZoVZQHgdd3Eke64HOh3nGv0DPqUgHJoKm_dFgP2Yo6jFDxiin8X_ytYzbTg2oYXF_ZYyA9ChlWFY_tXV6URrULs2rXdoBGE4yPSFfLyjcZQt4Q/s400/00-sxdoma.JPG" width="400" /></a></div>
<br />
Liguri Mosulishvili 85 <br />
<br />
On May 17, 2018 the Presidium of the Georgian National Academy of Sciences held an event to the 85th anniversary of the Ph.D. in Physics Liguri Mosulishvili. To celebrate this remarkable date a scientific conference was held at the Academy. The outstanding scientists and writers participated in this conference: Temur Naneishvili, Tengiz Beridze, Jamet Monaselidze, Vasil Bregadze, Dodo Pataraia, Zaza Rsotomashvili, Mikho Mosulishvili and others. Liguri Mosulishvili's major research interests was Life Sciences, Ecology, Biophysics, Molecular biology, Neutron activation analysis and Experimental physics.<br />
<br />
პროფესორ ლიგური მოსულიშვილის 85 წლისთვისადმი მიძღვნილი სხდომა -<br />
საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის ბიოლოგიურ მეცნიერებათა განყოფილება, სხდომათა დარბაზი, V სართული, 15:00 საათი, 2018 წლის 17 მაისი, ხუთშაბათი<br />
<br />
<br />
<a href="http://science.org.ge/newsite/znews/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A8/" rel="nofollow" target="_blank"><b>პროფესორი ლიგური მოსულიშვილი - 85</b></a><br />
<br />
საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნულ აკადემიაში 2018 წლის 17 მაისს აღინიშნა პროფესორ ლიგური მოსულიშვილის დაბადებიდან 85 წლის იუბილე.<br />
ლიგური მოსულიშვილი იყო გამოჩენილი ფიზიკოსი და ბიოფიზიკოსი. საქართველოში ბირთვული რეაქტორის ამუშავების შემდეგ ლიგური მოსულიშვილის ხელმძღვანელობით შიქმნა ნეიტრონული აქტივაციური ანალიზის ლაბორატორია, რომლის ბაზაზე მან ჩამოაყალიბა ბიოლოგიური ობიექტების სპექტრალური კვლევების განყოფილება. მის მიერ შესრულებულ გამოკვლევებში მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია ჩერნობილის კატასტროფის შედეგებს.<br />
ფიზიკის ინსტიტუტის ბირთვული რეაქტორის დაკონსერვების შემდეგ ლიგური მოსულიშვილმა ნეიტრონულ აქტივაციური ანალიზის ექსპერიმენტები გააგრძელა დუბნის ბირთვული კვლევების გაერთიანებულ ინსტიტუტში.<br />
თავისი მოღვაწეობის ბოლო პერიოდში მისი ლაბორატორია აქტიურად იღებდა მონაწილეობას რიგ საერთაშორისო პროექტებში, რომლებიც ეხებოდა ტოქსიკური და მძიმე მეტალების როლს წყალმცენარეების სასიცოცხლო პროცესებში. ეს კვლევები ტარდებოდა კალიფორნიის ლოურენს ბერკლის ინსტიტუტსა და ოუკ რიჯის ეროვნულ ლაბორატორიასთან ერთად.<br />
<br />
Links: <br />
* <a href="http://science.org.ge/newsite/znews/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A8/">http://science.org.ge/newsite/znews/პროფესორი-ლიგური-მოსულიშ/</a><br />
* <a href="https://photos.app.goo.gl/uzrLirZRycpi28Pa2">https://photos.app.goo.gl/uzrLirZRycpi28Pa2 - ფოტოები</a> <br />
* <a href="https://youtu.be/dMqoEMRs0nU">https://youtu.be/dMqoEMRs0nU - სხდომის ვიდეოჩანაწერი (ვახტანგ ბერიძე)</a><br />
* <a href="https://youtu.be/s2beTxNE0po">https://youtu.be/s2beTxNE0po - სხდომის ვიედოჩანაწერი (ჯამლეტ მონასელიძე)</a><br />
* <a href="https://youtu.be/OV8LMfxx6i4">https://youtu.be/OV8LMfxx6i4 - სხდომის ვიდეოჩანაწერი (ვასილ ბრეგაძე-1)</a><br />
* <a href="https://youtu.be/c-dvEFpj2S4">https://youtu.be/c-dvEFpj2S4 - სხდომის ვიდეოჩანაწერი (ვასილ ბრეგაძე-2)</a><br />
* <a href="https://youtu.be/mCtuKXSm0BI" rel="nofollow" target="_blank">https://youtu.be/mCtuKXSm0BI - სხდომის ვიდეოჩანაწერი (ივანე მურუსიძე - მარინა ფრონტასიევას მაგიერ) </a> <br />
* <a href="https://youtu.be/zD6wDRPXE1Y" rel="nofollow" target="_blank">https://youtu.be/zD6wDRPXE1Y- სხდომის ვიდეოჩანაწერი (ალექსანდრე ღონღაძე, დოდო პატარაია, ზაზა როსტომაშვილი -1)</a><br />
* <a href="https://youtu.be/BMJ_HhS_xh8">https://youtu.be/BMJ_HhS_xh8 - სხდომის ვიდეოჩანაწერი (ალექსანდრე ღონღაძე, დოდო პატარაია, ზაზა როსტომაშვილი -2) </a> <br />
* <a href="https://youtu.be/Xrth2p2pEOo">https://youtu.be/Xrth2p2pEOo - სხდომის ვიდეოჩანაწერი (მიხო მოსულიშვილი)</a>ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-76896756500307722842010-08-29T14:02:00.000-07:002023-12-08T02:21:57.264-08:00წინათქმის მაგიერ<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiAyqqENqrjduJHO2SnW0QQ6LdcsL-yPPFDgt5eE5iAcNAaz4nohLZg90ih1mOfOIuoPrKEnToB08k-7tZLodS_6jRle1kP1WkFUKojPCLbv6H8BhC9IKTFgXzf2UuHGDUEMcbz0Xor-Ik/s1600/Wina+YDA.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiAyqqENqrjduJHO2SnW0QQ6LdcsL-yPPFDgt5eE5iAcNAaz4nohLZg90ih1mOfOIuoPrKEnToB08k-7tZLodS_6jRle1kP1WkFUKojPCLbv6H8BhC9IKTFgXzf2UuHGDUEMcbz0Xor-Ik/s1600/Wina+YDA.jpg" /></a></div>
<h2>
<span style="font-size: large;"><b><span style="font-size: large;"><a href="https://openlibrary.org/books/OL26311279M/Episodes_from_life_of_physicists_(Memoirs_notebook)" target="_blank">Episodes from life of physicists </a></span></b></span><span style="font-size: large;"><b><span style="font-size: large;"> </span></b></span></h2>
<h3>
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: small;">(A notebook of memoirs)</span></span><span style="font-size: large;"><b><span style="font-size: small;"> </span></b></span></h3>
<h3>
<span style="font-size: large;"><b><span style="font-size: small;">By Liguri Mosulishvili</span></b></span></h3>
<span style="font-size: large;"><b><span style="font-size: small;">Annotation:</span></b><span style="font-size: small;"> In this small book of memoirs the doctor of physics Liguri Mosulishvili (1933-2010) tells about that fifty years, which was continuing a research and work among such physicists what were: <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Niels_Bohr" target="_blank">Niels Bohr</a>, Evgeni Kharadze, <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Georgy_Flyorov" target="_blank">Georgy Flyorov</a>, Yury Zamyatnin, Yury Yakovlev, <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Elephter_Andronikashvili" target="_blank">Elephter Andronikashvili</a> and others. The book 'Episodes from life of physicists (A notebook of memoirs)' by Liguri Mosulišvili was printed at financial supports from <a href="http://www.aiphysics.tsu.ge/index-e.html" target="_blank">Andronikashvili Institute of Physics</a>, Tbilisi, Georgia, 2010<br /><br />Editor - <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Miho_Mosulishvili" target="_blank">Miho Mosulishvili</a><br />Technical Reviewer - Irakli Beltadze<br />Text Design - Lela Tughushi</span></span><br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: small;">Publisher - Saari <br />ID Numbers:<br /><a href="https://openlibrary.org/books/OL26311279M/Episodes_from_life_of_physicists_(Memoirs_notebook)" target="_blank">Open Library - OL26311279M</a><br />ISBN 13 - 978-99940-60-89-4</span></span><br />
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: small;">წიგნის დასახელება – „ეპიზოდები ფიზიკოსების ცხოვრებიდან“ (მემუარული რვეული)<br />ავტორი – <a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98" target="_blank">ლიგური მოსულიშვილი</a> (1933-2010)<br />გვერდების რაოდენობა – 128<br />ყდა – რბილი<br />ISBN – 978-99940-60-89-4<br />რედაქტორი – <a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%AE%E1%83%9D_%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98" target="_blank">მიხო მოსულიშვილი</a><br />ტექნიკური რედაქტორი – ირაკლი ბელთაძე<br />ტექსტის ამწყობი და კორექტორი – ლელა ტუღუში<br />გამოცემის წელი: 2010<br />გამომცემლობა: “საარი"<br /><br />წიგნი დაიბეჭდა გამომცემლობა "საარში" <a href="http://www.aiphysics.tsu.ge/bio/bio.html" target="_blank">ელეფთერ ანდრონიკაშვილის ფიზიკის ინსტიტუტის</a> ფინანსური მხარდაჭერით.</span></span><br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQNoH336aTZ_VQtUdJhAt4dNbx892Wq1TK4EtYR7vSTK9mKktg-GtH3533WH9KKEDidc9fK6t6hgblrAKTzNUhZUs8NSSXK23422iMIMTw3hi4tl0yKFOTZsAuFy0JD0-XSoqAogCsKuU/s1600/Liguri+Mosulishvili-2008-002.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQNoH336aTZ_VQtUdJhAt4dNbx892Wq1TK4EtYR7vSTK9mKktg-GtH3533WH9KKEDidc9fK6t6hgblrAKTzNUhZUs8NSSXK23422iMIMTw3hi4tl0yKFOTZsAuFy0JD0-XSoqAogCsKuU/s640/Liguri+Mosulishvili-2008-002.jpg" width="524" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: large; text-align: left;"><span style="font-size: small;"><i>Liguri Mosulishvili - A photo by Mikho Mosulishvili, 2008</i></span></span><br style="text-align: left;" /></td></tr></tbody></table><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br /><div><h2 style="text-align: left;">Liguri Mosulishvili<span style="font-size: large;"><span style="font-size: small;"><b> </b></span></span></h2><h1 class="firstHeading" id="firstHeading" lang="en">
<span style="font-weight: normal;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: small;"> </span></span></span></h1>
<b>Liguri Mosulishvili</b> (<small>IPA: </small><span class="IPA" title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Help:IPA/Georgian" title="Help:IPA/Georgian">[liguri mɔsuliʃvili]</a></span>; <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Georgian_language" title="Georgian language">Georgian</a>: <span lang="ka" title="Georgian language text">ლიგური მოსულიშვილი</span>; 10 June 1933 – 5 April 2010) was <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Georgians" title="Georgians">Georgian</a> physicist and Head of <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Biophysics" title="Biophysics">Biophysics</a> Department at Andronikashvili Institute of Physics of <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tbilisi_State_University" title="Tbilisi State University">Tbilisi State University</a>.<br />
<span class="mw-headline" id="Biography"> </span><br />
<b><span class="mw-headline" id="Biography">Biography</span></b><br />
Liguri Mosulishvili was born in 1933, in Arashenda village, <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Gurjaani_Municipality" title="Gurjaani Municipality">Gurjaani Municipality</a>, <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Georgia_(country)" title="Georgia (country)">Georgia</a>. He was trained as a physicist at the Tbilisi State University (1953–1958).<br />
In 1968 Liguri Mosulishvili was the Candidate of Ph. D. in Physical and Mathematical Sciences (Experimental Physics) at <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tbilisi_State_University" title="Tbilisi State University">Tbilisi State University</a>, <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Georgia_(country)" title="Georgia (country)">Georgia</a>. He received his Ph.D. in <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Biophysics" title="Biophysics">Biophysics</a> (Nuclear Physics and Biophysics), at Andronikashvili Institute of Physics<sup class="reference" id="cite_ref-1"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Liguri_Mosulishvili#cite_note-1">[1]</a></sup> of Tbilisi State University in 1985. His major research interests was <a class="mw-redirect" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Life_Sciences" title="Life Sciences">Life Sciences</a>, <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ecology" title="Ecology">Ecology</a>, <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Biophysics" title="Biophysics">Biophysics</a>, <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Molecular_biology" title="Molecular biology">Molecular biology</a>, <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Neutron_activation_analysis" title="Neutron activation analysis">Neutron activation analysis</a> and <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Experimental_physics" title="Experimental physics">Experimental physics</a>.<br />
A small book of memoirs <i>Episodes from life of physicists</i> by Liguri Mosulishvili (edited by <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Miho_Mosulishvili" title="Miho Mosulishvili">Miho Mosulishvili</a>, which is the son of Liguri Mosulishvili's brother), was published in 2010.<br />
<br />
<b><span class="mw-headline" id="Working_experience">Working experience</span></b><br />
<ul>
<li>2004-2006 — Principal Investigator, Andronikashvili institute of Physics</li>
<li>1990-2004 — Head of the Department, Andronikashvili Institute of Physics</li>
<li>1961-1990 — Head of the Laboratory, Andronikashvili Institute of Physics</li>
<li>1958-1961 — Junior Researcher, Andronikashvili institute of Physics</li>
</ul>
<b><span class="mw-headline" id="The_Scientific_Projects">The Scientific Projects</span></b><br />
<ul>
<li>2000-2002 — ISTC project G-348 'Molecular Mechanisms of Heavy Metal
Transformation on Microbial-Mineral Surfaces, their Roles in Detoxifying
High-Oxidation State Cr and Other Heavy Metal Ions'<sup class="reference" id="cite_ref-2"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Liguri_Mosulishvili#cite_note-2">[2]</a></sup>, Collaborators: <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Lawrence_Berkeley_National_Laboratory" title="Lawrence Berkeley National Laboratory">Lawrence Berkeley National Laboratory</a>, USA, CA, Berkeley</li>
<li>2001-2003 — ISTC project G-349 'In Vitro Study of Mechanisms of
Intracellular Responses to Low-Dose and Low-Dose Rate Exposure to Cr(VI)
Compounds'<sup class="reference" id="cite_ref-3"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Liguri_Mosulishvili#cite_note-3">[3]</a></sup>, Collaborators: Lawrence Berkeley National Laboratory, USA, CA, Berkeley</li>
<li>2001-2004 — ISTC project G-408 'Neutron-Activation Analysis of
Blue-Green Alga Spirulina Platensis: Heavy and Toxic Elements
Accumulation from Nutrient Medium in the Process of Cell Growth'<sup class="reference" id="cite_ref-4"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Liguri_Mosulishvili#cite_note-4">[4]</a></sup> (Project manager), Project collaborator David C Glasgow<sup class="reference" id="cite_ref-5"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Liguri_Mosulishvili#cite_note-5">[5]</a></sup></li>
<li>2002-2003 — The <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/International_Atomic_Energy_Agency" title="International Atomic Energy Agency">International Atomic Energy Agency</a>
(IAEA) Coordinated Research Programme (CRP) Contract N11528/RBF,
'Selenium Containing Blue-Green Algae Spirulina Platensis for Preventive
Health Care Investigated by Nuclear Techniques'</li>
</ul>
<span class="mw-headline" id="The_Scientific_Projects"> </span><b><span class="mw-headline" id="Georgian_grants">Georgian grants</span></b><br />
<ul>
<li>2004–2005 — 2.32.04. The study of toxic metals absorption and accumulation by algae Spirulina platensis (Project manager)</li>
<li>2000–2001 — 2.25. The study of physical-chemical properties of
procariotic systems under loading with toxic metals (Project manager)</li>
<li>1997–1999 — 2.22. Study of Cd(II) interaction with biomacromolecules in vivo and in vitro experiments (Project manager)</li>
</ul>
<b><span class="mw-headline" id="The_scientific_contacts">The scientific contacts</span></b><ul>
<li>1999-2006 — <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Joint_Institute_for_Nuclear_Research" title="Joint Institute for Nuclear Research">Joint Institute for Nuclear Research</a>, Dubna, Russia</li>
<li>2004-2006 — <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sapienza_University_of_Rome" title="Sapienza University of Rome">Sapienza University of Rome</a>, Italy</li>
<li>2000-2005 — <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Oak_Ridge_National_Laboratory" title="Oak Ridge National Laboratory">Oak Ridge National Laboratory</a>, USA</li>
<li>1975-1985 — <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Dresden_Generating_Station" title="Dresden Generating Station">Dresden Generating Station</a>, Germany</li>
<li>1970-1975 — Saulce sur Rhône (Loriol Le Pouzin Dam), France</li>
<li>1964-1987 — Reactor of Tashkent, Uzbekistan</li>
</ul>
<b><span class="mw-headline" id="Awards">Awards</span></b><ul>
<li>2005 — Incentive prize of Joint Institute for Nuclear Research for
research 'Using of neutron activation analysis for development of the
new medical preparations and sorbents on the blue-green alga Spirulina
platenis basis'<sup class="reference" id="cite_ref-6"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Liguri_Mosulishvili#cite_note-6">[6]</a></sup>, Dubna (Russia), N 3108.</li>
<li>2002 — Contest of Scientific, methodological and applied works of
Laboratory of Neutron Physics (LNF), Second premium. Using of neutron
activation analysis for development of the new medical preparations<sup class="reference" id="cite_ref-7"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Liguri_Mosulishvili#cite_note-7">[7]</a></sup></li>
</ul>
<b><span class="mw-headline" id="Publications">Publications</span></b><ul>
<li>Episodes from life of physicists (A notebook of memoirs)<sup class="reference" id="cite_ref-8"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Liguri_Mosulishvili#cite_note-8">[8]</a></sup>, Published 2010 by Saari in Tbilisi, Georgia</li>
<li>Liguri Mosulishvili, Nelly Tsibakhashvili, Elene Kirkesali, Linetta Tsertsvadze, Marina Frontasyeva, Sergei Pavlov - <a class="external text" href="http://www.science.org.ge/2-3/Mosulishvili.pdf" rel="nofollow">Biotechnology in Georgia for Various Applications</a>, BULLETIN OF THE GEORGIAN NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES, vol. 2, no. 3, 2008</li>
<li>L.M. Mosulishvili, E.I. Kirkesali, A.I. Belokobylsky, A.I. Khizanishvili, M.V. Frontasyeva<sup class="reference" id="cite_ref-9"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Liguri_Mosulishvili#cite_note-9">[9]</a></sup>, S.S. Pavlov, S.S. Gundorina (2002), J. Pharm. Biomed. Anal., 30(1): 87.</li>
<li>L.M. Mosulishvili, E.I. Kirkesali, A.I. Belokobylsky, A.I.
Khizanishvili, M.V. Frontasyeva, S.F. Gundorina, C.D. Oprea (2002), J.
Radioanal. Nucl. Chem. Articles, 252 (1): 15-20.</li>
<li>L.M. Mosulishvili, M.V. Frontasyeva, S.S. Pavlov, A.I. Belokobylsky,
E.I. Kirkesali, A.I. Khizanishvili (2004), J. Radioanal. Nucl. Chem.,
259 (1): 41-45.</li>
<li>A.I. Belokobylsky, E.N. Ginturi, N.E. Kuchava, E.I. Kirkesali, L.M.
Mosulishvili, M.V. Frontasyeva, S.S. Pavlov, N.G. Aksenova (2004), J.
Radioanal. Nucl. Chem., 259 (1), 65-68.</li>
<li>L.M. Mosulishvili, A.I. Belokobylsky, E.I. Kirkesali, M.V.
Frontasyeva, S.S. Pavlov, N.G. Aksenova (2007), J. Neutron Res., 15(1):
49.</li>
<li>M.V. Frontasyeva, E.I. Kirkesali, N.G. Aksenova, L.M. Mosulishvili,
A.I. Belokobylsky, A.I. Khizanishvili (2006), J. Neutron Res., 14 (2):
1-7.</li>
<li>L.M. Mosulishvili, A.I. Belokobylsky, A.I. Khizanishvili, E.I.
Kirkesali, M.V. Frontasyeva, S.S. Pavlov (2001), Patent of RF No.
2209077, priority of March 15.</li>
<li>L. M. Mosulishvili, A. I. Belokobylsky, E.I. Kirkesali, M.V.
Frontasyeva, S.S. Pavlov (2002), Patent of RF No. 2230560, priority of
June 11.</li>
<li>N.Ya. Tsibakhashvili, M.V. Frontasyeva, E.I. Kirkesali, N.G.
Aksenova, T.L. Kalabegishvili, I.G. Murusidze, L.M. Mosulishvili,
H.-Y.N. Holman (2006), Anal. Chem. 78: 6285-6290.</li>
<li>N.Ya. Tsibakhashvili, L.M. Mosulishvili, E.I. Kirkesali, T.L.
Kalabegishvili, M.V. Frontasyeva, E.V. Pomyakushina, S.S. Pavlov (2004).
J. Radioanal. Nucl. Chem., 259 (3): 527-531.</li>
<li>N. Tsibakhahsvili, T. Kalabegishvili, L. Mosulishvili, E. Kirkesali,
S. Kerkenjia, I. Murusidze, H.-Y. Holman, M.V. Frontasyeva, S.F.
Gundorina (2008), J. Radioanal. Nucl. Chem. (accepted).</li>
<li>N. Tsibakhashvili, N. Asatiani, M. Abuladze, B. Birkaya, N.
Sapozhnikova, L. Mosulishvili, H.-Y. Holman (2002), Biomed. Chrom., 16:
327.<span class="mw-headline" id="Biography"></span></li>
</ul>
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: small;">Link - <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Liguri_Mosulishvili" target="_blank">https://en.wikipedia.org/wiki/Liguri_Mosulishvili </a></span></span><br />
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6NJdQtEccvuMs-z1sKm8SG1yqJog-bnYsuice8Z4WQxsiw2NM7K48ID3jskh-YN6aQI80Kg3oDlApIuAzpLbdiP5LkZzyP50LY-5uLmS7HU6GDrR_eQyPUYOx5R2LjtksOaHPDHjelh4/s1600/%25E1%2583%25A4%25E1%2583%2598%25E1%2583%259A%25E1%2583%259B%25E1%2583%2598%25E1%2583%2593%25E1%2583%2590%25E1%2583%259C+%25E1%2583%2594%25E1%2583%259A%25E1%2583%2594%25E1%2583%25A4%25E1%2583%2597%25E1%2583%2594%25E1%2583%25A0+%25E1%2583%2590%25E1%2583%259C%25E1%2583%2593%25E1%2583%25A0%25E1%2583%259D%25E1%2583%259C%25E1%2583%2598%25E1%2583%2599%25E1%2583%2590%25E1%2583%25A8%25E1%2583%2595%25E1%2583%2598%25E1%2583%259A%25E1%2583%2596%25E1%2583%2594%252C+%25E1%2583%25A1%25E1%2583%25A2%25E1%2583%25A3%25E1%2583%2593%25E1%2583%2598%25E1%2583%2590+%25E1%2583%259B%25E1%2583%2594%25E1%2583%259B%25E1%2583%2590%25E1%2583%25A2%25E1%2583%2598%25E1%2583%2590%25E1%2583%259C%25E1%2583%2594+--+2010.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="539" data-original-width="777" height="276" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6NJdQtEccvuMs-z1sKm8SG1yqJog-bnYsuice8Z4WQxsiw2NM7K48ID3jskh-YN6aQI80Kg3oDlApIuAzpLbdiP5LkZzyP50LY-5uLmS7HU6GDrR_eQyPUYOx5R2LjtksOaHPDHjelh4/s400/%25E1%2583%25A4%25E1%2583%2598%25E1%2583%259A%25E1%2583%259B%25E1%2583%2598%25E1%2583%2593%25E1%2583%2590%25E1%2583%259C+%25E1%2583%2594%25E1%2583%259A%25E1%2583%2594%25E1%2583%25A4%25E1%2583%2597%25E1%2583%2594%25E1%2583%25A0+%25E1%2583%2590%25E1%2583%259C%25E1%2583%2593%25E1%2583%25A0%25E1%2583%259D%25E1%2583%259C%25E1%2583%2598%25E1%2583%2599%25E1%2583%2590%25E1%2583%25A8%25E1%2583%2595%25E1%2583%2598%25E1%2583%259A%25E1%2583%2596%25E1%2583%2594%252C+%25E1%2583%25A1%25E1%2583%25A2%25E1%2583%25A3%25E1%2583%2593%25E1%2583%2598%25E1%2583%2590+%25E1%2583%259B%25E1%2583%2594%25E1%2583%259B%25E1%2583%2590%25E1%2583%25A2%25E1%2583%2598%25E1%2583%2590%25E1%2583%259C%25E1%2583%2594+--+2010.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">ფილმიდან ელეფთერ ანდრონიკაშვილზე, სტუდია მემატიანე, 2010</td></tr>
</tbody></table>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
<span style="font-size: large;"><b>ლიგური მოსულიშვილი</b></span><br />
<br />
ლიგური მიხეილის ძე მოსულიშვილი (დ. 10 ივნისი, 1933, არაშენდა — გ. 5 აპრილი, 2010, თბილისი) — ქართველი ფიზიკოსი, ფიზიკა-მათემატიკის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი.<br />
<br />
<b>ბიოგრაფია</b><br />
დაიბადა 1933 წლის 10 ივნისს გურჯაანის რაიონის სოფელ არაშენდაში. დედა, ანეტა დავითის ასული ჩომახაშვილი (1915 – 1992) იყო დიასახლისი, ხოლო მამა, მიხეილ ილიას ძე მოსულიშვილი (1914 – 1995) – ბუღალტერი.<br />
1953 წლის მაისში დაამთავრა სოფლის საშუალო სკოლა. ამავე წელს სწავლა განაგრძო თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკის ფაკულტეტზე, რომელიც დაამთავრა წარჩინების დიპლომით 1958 წელს და ამავე წლის 18 სექტემბერს აკადემიკოს ელეფთერ ანდრონიკაშვილის მიწვევით ჩაირიცხა უმცროს მეცნიერ-თანამშრომლის თანამდებობაზე ანდრონიკაშვილის ფიზიკის ინსტიტუტში.<br />
1959 წლის სექტემბერში დაქორწინდა გიული ალექსანდრეს ასულ ქვარიანზე (1933 – 2007). ჰყავდა ორი შვილი: კახა (1961-2011) და მაია (1963-2015).<br />
<br />
<b>ნეიტრონული აქტივაციური ანალიზის ლაბორატორია</b><br />
თავდაპირველად მუშაობდა კარსნის ლაბორატორიაში მარგანეცის მადნის ნეიტრონული აქტივაციური ანალიზის (ნაა) ექსპრეს მეთოდების დამუშავების პრობლემებზე. იყენებდა ნეიტრონების იზოტოპურ წყაროებს: რადიუმი -> ალფა -> ბერილიუმი და პოლონიუმი -> ალფა -> ბერილიუმი. ამ წყაროების გამოყენებით მისი ჯგუფის მიერ დამუშავდა მარგანეცის მადნებში Mn-ის განსაზღვრის ექსპრეს მეთოდები (1958 – 1961 წლები).<br />
საქართველოში ბირთვული რეაქტორის ამუშავების შემდეგ საჭირო გახდა ნეიტრონული აქტივაციური ანალიზის ლაბორატორიის შექმნა. მას დაეკისრა ამ ლაბორატორიის ხელმძღვანელობა. ამ მისიას ასრულებდა 1961 – 1975 წლებში. კვლევითი სამუშაოები ძირითადად გამიზნული იყო ბიოლოგიურ ობიექტებში მეტალთა იონების შესასწავლად. ამგვარ ობიექტთა შორის აღსანიშნავია ადამიანის სისხლის და მისი კომპონენტების, ზურგის ტვინის სითხის, ბიოფსირემული ქსოვილების, უჯრედის ძირითადი კომპონენტების: ერითროციტების, ლიმფოციტების, მიტოქონდრიების, ცილებისა და შრატების მიკროელემენტური შემცველობისა და განაწილების კანონზომიერებათა შესწავლა.<br />
ნაა–ს ლაბორატორიაში ფრიად საყურადღებო შედეგები იყო მიღებული დაბალტემპერატურული ნეიტრონულ-აქტივაციური ანალიზის მეთოდების გამოყენებით. დაბალტემპერატურული დასხივების ტექნიკის შექმნით ფიზიკის ინსტიტუტის რეაქტორს ეკავა წამყვანი პოზიცია და ამ მეთოდებით შესაძლებელი გახდა მცირე მასის (მიახლოებით 0,5 მილიგრამი) მოლეკულური პრეპარატების მულტიელემენტარული ნაა. ამ პერიოდში მისი ჯგუფის მიერ შექმნილი მთელი რიგი შრომებისა გამოქვეყნებულია სამეცნიერო ლიტერატურაში.<br />
1968 წელს დაიცვა დისერტაცია ფიზიკა-მათემატიკის მეცნიერებათა კანდიდატის სამეცნიერო ხარისხის მოსაპოვებლად, ხოლო 1985 წელს კი სადოქტორო დისერტაცია.<br />
<br />
<b>ბიოლოგიური ობიექტების სპექტრალური კვლევების განყოფილება</b><br />
1975 წლიდან ნაა-ის ლაბორატორიის ბაზაზე უკვე ინსტიტუტის ახალ კორპუსში ჩამოყალიბდა ბიოლოგიური ობიექტების სპექტრალური კვლევების განყოფილება. ლიგური მოსულიშვილს დაევალა ამ განყოფილების ორგანიზება და სათანადო კვლევების ხელმძღვანელობა. ამ დროიდან მნიშვნელოვნად გაფართოვდა ბიოლოგიური სისტემების ექსპერიმენტული კვლევების შესაძლებლობა, რომელთა შორის ნაა-ის მეთოდების გამოყენებას ისევ ძირითადი ადგილი უკავია. ამ პერიოდში მის მიერ შესრულებულ სამუშაოთა შორის ფრიად მაღალი მეცნიერული ღირებულება აქვს შრომას, რომელიც ეძღვნება საქართველოს ტერიტორიაზე 1970 – 1980 წლებში მცხოვრები პრაქტიკულად ჯანმრთელი ადამიანების სისხლის მიკროელემენტური შემცველობის შესწავლას ფართო ასაკობრივ შუალედში (14 – 107 წლები). ამ შრომაში მიღებულ შედეგებს მეცნიერი განვიხილავდა, როგორც ბიოლოგიის კონსტანტებს.<br />
ლიგური მოსულიშვილის მიერ შესრულებუილ გამოკვლევებში ჩერნობილის კატასტროფის შედეგებს უკავია მნიშვნელოვანი ადგილი. ჩერნობილის ეტიოლოგიის რადიონუკლეიდური ნაკადის შემოჭრა საქართველოში პირველად დაფიქსირებულ იყო მის ლაბორატორიაში 1986 წლის 2 მაისს. ამ დღიდან დაწყებული 2000 წლის ბოლომდე (თოთხმეტი წლის განმავლობაში) მის ლაბორატორიაში სრულდებოდა სისტემატური დაკვირვება სასიცოცხლო გარემოში ჩერნობილის ეტიოლოგიის რადიონულეიდების აკუმულაციისა და მიგრაციის პროცესების შესწავლისთვის. ამ პრობლემის ირგვლივ შესრულებული პუბლიკაციები გამოქვეყნებულია სამეცნიერო ლიტერატურაში.<br />
<br />
<b>ილია ფრანკის ნეიტრონული ფიზიკის ლაბორატორია</b><br />
ფიზიკის ინსტიტუტის ბირთვული რეაქტორის დაკონსერვების შემდეგ ლიგური მოსულიშვილმა ნაა-ის ექსპერიმენტები გააგრძელა დუბნის ბირთვული კვლევების გაერთიანებული ინსტიტუტი, კერძოდ, ილია ფრანკის ნეიტრონული ფიზიკის ლაბორატორიაში. ამ კვლევების შესრულებაში უაღრესად დიდია ამ ლაბორატორიის აქტივაციური ანალიზის სექტორის სამეცნიერო ხელმძღვანელის, დოქტორ მარინა ვლადიმერის ასულ ფრონტასიევას როლი. 1999 – 2006 წლებში ლიგური მოსულიშვილის ლაბორატორიამ შეასრულა მნიშვნელოვანი გამოკვლევები, რომლებიც აისახა დუბნის პრეპრინტებსა და საჟურნალო სტატიებში. გარდა ამისა, დუბნის ბირთვული კვლევების გაერთიანებულ ინსტიტუტთან თანამშრომლობით მიღებული აქვს რუსეთის ფედერაციის ორი საავტორო პატენტი გამოგონებაზე წყალმცენარე სპირულინის სელენშემცველი და ქრომშემცველი სამკურნალო პრეპარატების დამზადების ორიგინალური ტექნოლოგიის დამუშავებისა და მათი გამოყენების თვალსაზრისით.<br />
<br />
<b>საერთაშორისო პროექტები</b><br />
ლიგური მოსულიშვილის ლაბორატორიის მიერ საერთაშორისო სამეცნიერო–ტექნიკურ ცენტრში (ISTC) 1999 წელს წარდგენილმა პროექტმა G-348 (ნელი წიბახაშვილი) კალიფორნიის ლოურენს ბერკლის ინსტიტუტის დიდი მოწონება და მხარდაჭერა დაიმსახურა. ამ პროექტის განხორციელების შემდეგ, 2001 წელს, ასევე ISTC–ის ეგიდით, შესრულდა პროექტი G-408, რომელსაც ხელმძღვანელობდა ლიგური მოსულიშვილი, ხოლო კოლაბორატორის როლს ასრულებდა დევიდ გლაზგოვი, ოუკ რიჯის ეროვნული ლაბორატორიის (ეს ლაბორატორია ფუნქციონირებს ოუკ რიჯის მაღალნაკადიან რეაქტორზე) ქიმიური და ანალიზური განყოფილების ხელმძღვანელი. ამ პროექტით შესწავლილი იქნა ტოქსიკური და მძიმე მეტალების როლი წყალმცენარე სპირულინას <a href="http://www.oilgae.com/ref/glos/spirulina_platensis.html" target="_blank">Spirulina platensis</a> კულტივაციის პროცესში. ამ კვლევის შედეგები იბეჭდებოდა პრესტიჟულ უცხოურ ჟურნალებში.<br />
<br />
<b>ნილს ბორი საქართველოში</b><br />
1961 წლის 13–17 მაისს საქართველოში სტუმრად მყოფი ნილს ბორი ესტუმრა ნეიტრონული აქტივაციური ანალიზის (ნაა–ს) ლაბორატორიას, რომლის ხელმძღვანელი იყო ილია ნასყიდაშვილი და სადაც ლიგური მოსულიშვილიც მუშაობდა. თავის მოგონებების წიგნში „ეპიზოდები ფიზიკოსების ცხოვრებიდან“[4] ლიგური მოსულიშვილი ასე იხსენებს ამ ნობელიანტს:<br />
„გარეგნულად ეს დიდი მეცნიერი გამოიყურებოდა მხნედ. მას ჰქონდა ხორბლისფერი კანი და ბრგე, ნამდვილი სპორტსმენის გარეგნობა. ნილს ბორი ყურადღებით ისმენდა მის პატივსაცემად წაკითხულ მოხსენებას. ჩემზე განუზომელი შთაბეჭდილება დატოვა ამ მხცოვანი მეცნიერის მიერ გამოჩენილმა ყურადღებამ მომხსენებლის მიმართ. მას ჰქონდა დიდი, ჭაღარა, მარაოს მსგავსი წარბები და წამწამები. მომხსენებლის მიერ წარმოთქმული ფრაზების მოსმენის დროს მისი რეაქცია გამოისახებოდა თვალების ხამხამის სიხშირით: თუ ინტერვიუს თარგმანი ინგლისურ ენაზე ზუსტი იყო, მისი თვალების ხამხამის სიხშირე იზრდებოდა, ხოლო თარჯიმანის მიერ ნაკლებად გასაგები ფრაზების მოსმენის დროს, მისი თვალების ხამხამის სიხშირე კლებულობდა. დაბეჯითებით შემიძლია ვთქვა, რომ სხვისი მოხსენების მოსმენის ასეთი მაღალი კულტურა მე ცხოვრებაში შემდეგ აღარ შემხვედრია.“<br />
<br />
ბმული - <a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98">https://ka.wikipedia.org/wiki/ლიგური_მოსულიშვილი</a><br />
<m:smallfrac m:val="off"><m:dispdef><m:lmargin m:val="0"><m:rmargin m:val="0"><m:defjc m:val="centerGroup"><m:smallfrac m:val="off"><m:dispdef><m:lmargin m:val="0"><m:rmargin m:val="0"><m:defjc m:val="centerGroup"></m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac></m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac><m:smallfrac m:val="off"><m:dispdef><m:lmargin m:val="0"><m:rmargin m:val="0"><m:defjc m:val="centerGroup"><m:smallfrac m:val="off"><m:dispdef><m:lmargin m:val="0"><m:rmargin m:val="0"><m:defjc m:val="centerGroup"></m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac></m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac><m:smallfrac m:val="off"><m:dispdef><m:lmargin m:val="0"><m:rmargin m:val="0"><m:defjc m:val="centerGroup"><m:smallfrac m:val="off"><m:dispdef><m:lmargin m:val="0"><m:rmargin m:val="0"><m:defjc m:val="centerGroup"><b><span face="sans-serif" style="background-color: white; color: #222222; display: inline; float: none; font-size: 14px; font-style: normal; font-weight: 400; letter-spacing: normal; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"></span> </b><br />
<br />
</m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac></m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg77vxMMSaezT05EbD__G3WXe4fJZoimPWm0kXYIIeO45WIgJODUDMVa6G_itvteJks_tdSPq31aXKOM8AloIJ1-Y486Jensr-0ILDF7hzVi-ZNmVIG_P0dU5SbShWnmVru-Zl-x3qZ_VY/s1600/Andronikashvili+Institute+of+Physics.JPG" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg77vxMMSaezT05EbD__G3WXe4fJZoimPWm0kXYIIeO45WIgJODUDMVa6G_itvteJks_tdSPq31aXKOM8AloIJ1-Y486Jensr-0ILDF7hzVi-ZNmVIG_P0dU5SbShWnmVru-Zl-x3qZ_VY/s320/Andronikashvili+Institute+of+Physics.JPG" /></a></div>
<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDo7DYRzCcnnq4GDGZRYegwTIt8N9aKJAn6WekgeBUx8FLiqZZhzNlyKTqtewCChMWugcx8aGSNfZtcGBHcZwARdqpu_53cGPIAiWGaGcVqyjVIPTHrOv1tuqzaGCWj8p0ZMD7iAgZjs8/s1600/logo.gif" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDo7DYRzCcnnq4GDGZRYegwTIt8N9aKJAn6WekgeBUx8FLiqZZhzNlyKTqtewCChMWugcx8aGSNfZtcGBHcZwARdqpu_53cGPIAiWGaGcVqyjVIPTHrOv1tuqzaGCWj8p0ZMD7iAgZjs8/s320/logo.gif" /></a></div>
<br /></div>ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-53362127709506660562010-08-29T13:45:00.000-07:002018-05-17T08:30:52.757-07:00ავტორისაგან<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgEQR_x8mli2P40qCEI1P3lPNOtZdITtwZxLW2Hm25P0sW3zWF85ztOZsSDei_eQBOShLE1DXzLo_RTU9meZsxZ_Z2E9qP_nn85L24WoIgp96yC_sH-oBJQx7N_p4LbObGdHVKo4Edc14w/s1600/Liguri+Mosulishvili-2018-00.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="777" data-original-width="685" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgEQR_x8mli2P40qCEI1P3lPNOtZdITtwZxLW2Hm25P0sW3zWF85ztOZsSDei_eQBOShLE1DXzLo_RTU9meZsxZ_Z2E9qP_nn85L24WoIgp96yC_sH-oBJQx7N_p4LbObGdHVKo4Edc14w/s400/Liguri+Mosulishvili-2018-00.jpg" width="352" /></a></div>
<b><span style="font-size: large;">ავტორისაგან</span></b><br />
<br />
ამ პატარა მემუარულ რვეულში, რომელიც მოიცავს ორმოცდათხუთმეტი წლის განმავლობაში ფიზიკოსთა შორის სწავლისა და მუშაობის პერიოდს, შევეცადე მოკლედ მომეთხრო, ჩვენი ძველი თაობის ფიზიკოსთა მიერ გავლილი პერიოდის ზოგიერთი მნიშვნელოვანი ეპიზოდი. თავიდანვე ვთვლიდი, რომ ეს შეიძლებოდა, უბრალოდ, საინტერესოც კი ყოფილიყო მომავალი ფიზიკოსებისთვისაც. ფიზიკოსთა ძველ თაობას, რომლებიც დღესაც აგრძელებენ მეცნიერების ამ დარგში მოღვაწეობას, აქ აღწერილი ეპიზოდებით ვერ გააკვირვებ - ბევრმა მათგანმა საკუთარ თავზე გამოსცადა იმ ეპოქის სიმწარეც და სიამტკბილობაც. უფრო დიდი სტატისტიკური წონით, ჩვენს ცხოვრებაში, პრევალირებდა სიმწარე და სიდუხჭირე, მაგრამ ყოველივე ამის მიუხედავად, ბევრ მათგანს თავში აზრადაც არ მოსვლია მაშინ, ამ პროფესიის უარყოფა! ეს დამოკიდებულება გრძელდებოდა გასული საუკუნის ოთხმოცდაათიან წლებამდე. შემდეგ კი უკვე შემოქმედებითი ინტელიგენციისათვის მეტისმეტად დამძიმდა ცხოვრება...<br />
ფიზიკის ინსტიტუტი გადაურჩა სრულ კატასტროფას მხოლოდ იმის გამო, რომ აშშ-ის ენერგიის დეპარტამენტმა გაუწია დიდი დახმარება ინსტიტუტის მეცნიერთა ჯგუფების საგრანტო დაფინანსებას. აქ წარმოდგენილ კრებულში ამ დახმარების წყალობით მიღებულ შედეგებს ეძღვნება ცალკეული სტატიები.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwiqTsB9Ghy9l-Xvplpot0r5AgmsjNz_5-u3MbDKrRVgRzKUW5YOUOcJjRFIPKzp-tCYU5xwKyQRskF5ySNcKfPp_FV6ZnkFPlFTAl76tiQoo1eg3boRsYCFxl0duImrgZpJPFlcPgpk4/s1600/Liguri+Mosulishvili-feradi.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwiqTsB9Ghy9l-Xvplpot0r5AgmsjNz_5-u3MbDKrRVgRzKUW5YOUOcJjRFIPKzp-tCYU5xwKyQRskF5ySNcKfPp_FV6ZnkFPlFTAl76tiQoo1eg3boRsYCFxl0duImrgZpJPFlcPgpk4/s320/Liguri+Mosulishvili-feradi.jpg" /></a></div>
დღეს რომ საქართველოში კვლავ ფუნქციონირებს ფიზიკის ინსტიტუტი, არის პროფესორ გიორგი ხარაძის დიდი დამსახურება და ამ მიმართულებით მის მიერ გადადგმულ გონივრულ ნაბიჯებს, დაინტერესებული მკითხველი ადვილად დაინახავს!<br />
ამგვარი მემუარული რვეულის დაწერის იდეა ეკუთვნის თავად ბატონ გოგი ხარაძეს, რომელმაც ჩემს მიერ ადრე დაწერილი ზოგიერთი ფრაგმენტის გაცნობის შემდეგ, მირჩია მომემზადებინა ასეთი შრომის უფრო სრულყოფილი ვარიანტი. ეს ამოცანა ჩვეულებრივი ლიტერატურული ნაშრომისგან მნიშვნელოვნად განსხვავდება, რადგანაც ავტორი ვალდებულია, დოკუმენტალური სიზუსტით გადმოსცეს ნახევარ საუკუნეზე მეტი ხნის განმავლობაში გათამაშებული მოვლენები.<br />
რამდენად შევძელი ამ მისიის განხორციელება, ეს იდეის ავტორმა და მკითხველმა განსაჯოს. ჩემი მხრიდან კი ვიტყოდი, რომ ეს არც თუ ისე უბრალო ამოცანა ყოფილა, როგორც შესაძლოა ჩემსავით გამოუცდელ “მწერალს” ერთი შეხედვით მოეჩვენოს.<br />
დასასრულს, თავს მოვალედ ვთვლი დიდი მადლიერებით მოვიხსენიო დოქტორი გელა გელაშვილის მოთმინება და ძალისხმევა, რომელმაც პირველმა წაიკითხა წინამდებარე შრომის სრული ვარიანტი და მოკრძალებული ფორმით გამოხატა თავისი შენიშვნები და რჩევები.<br />
ტექსტზე მუშაობის პერიოდში ჩვენი ლაბორატორიის თანამშრომლების მიერ გამოთქმული შენიშვნები და რჩევები ბევრად დამეხმარა ტექსტის დახვეწაში, რისთვისაც მათ გულწრფელ მადლობას მოვახსენებ.<br />
განსაკუთრებით დიდი პატივისცემითა და მადლიერებით მოვიხსენებ ქალბატონ ლელა ტუღუშს, რომელმაც საწიგნედ მოამზადა ჩემი ხელნაწერის ციფრული ვერსია.<br />
<br />
<b>თბილისი, 2009 წელი.</b><br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh7SwfPuZ8CR2wyZ4JMZW11WTMougeKPyt9yGGEVDhx5M5J2izDHPjr8JZ3q50TzS8PXoe4UXkfetlLjyalU9WUtK8Om8cX9ZqMnpoh3Oyq0tmSzG_ye8tm7Izth_ZVm4UevsqtrJYxY8M/s1600/Liguri+Mosulishvili-75-01.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="386" data-original-width="515" height="297" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh7SwfPuZ8CR2wyZ4JMZW11WTMougeKPyt9yGGEVDhx5M5J2izDHPjr8JZ3q50TzS8PXoe4UXkfetlLjyalU9WUtK8Om8cX9ZqMnpoh3Oyq0tmSzG_ye8tm7Izth_ZVm4UevsqtrJYxY8M/s400/Liguri+Mosulishvili-75-01.jpg" width="400" /></a></div>
ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-42336053155970421592010-08-29T13:42:00.000-07:002010-08-29T13:42:43.749-07:001. ნილს ბორი ჩვენს ლაბორატორიაში<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBq0ISWS0S30ZiDpUm-U12zDrpWp2kDE2wfsODpT4l6MewKJuNnIaA9BkC2-EGsRfZj7srspq4DbBCMWLwGqLZfp1A8K1uS7zAsXL8eo9vCCmrHtYtutxSS149nvlcrwW1cMYRt2otQOc/s1600/elepter+andronikashvilis+wigni.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBq0ISWS0S30ZiDpUm-U12zDrpWp2kDE2wfsODpT4l6MewKJuNnIaA9BkC2-EGsRfZj7srspq4DbBCMWLwGqLZfp1A8K1uS7zAsXL8eo9vCCmrHtYtutxSS149nvlcrwW1cMYRt2otQOc/s400/elepter+andronikashvilis+wigni.jpg" width="300" /></a></div><br />
<span style="font-size: large;"><b>1. ნილს ბორი ჩვენს ლაბორატორიაში</b></span><br />
<br />
რაც არ უნდა პარადოქსულად ჟღერდეს, ნილს ბორი მობრძანდა ჩვენს ლაბორატორიაში. ლაბორატორიის თემატიკისა და სამომავლო ამოცანების შესახებ ინტერვიუს აძლევდა განყოფილების გამგე, ილია ნასყიდაშვილი. სინქრონულ თარგმანს ინგლისურ ენაზე, ტრადიციულად, ასრულებდა ადა აზო. <br />
ამ დროისათვის ნილს ბორი უკვე ხანდაზმული, ასაკოვანი კაცი იყო და ინტერვიუს მოსმენის დროს მას მიართვეს სავარძელი. გარეგნულად ეს დიდი მეცნიერი გამოიყურებოდა მხნედ, ჰქონდა ხორბლისფერი კანი და ბრგე, ნამდვილი სპორტსმენის გარეგნობა. ნილს ბორი ყურადღებით ისმენდა მის პატივსაცემად წაკითხულ მოხსენებას. <br />
ჩემზე განუზომელი შთაბეჭდილება დატოვა ამ მხცოვანი მეცნიერის მიერ გამოჩენილმა ყურადღებამ მომხსენებლის მიმართ. მისი რეაქცია ყოველი ფრაზის თუ გამონათქვამის მიმართ გამოისახებოდა თვალების ხამხამით. მას ჰქონდა დიდი ჭაღარა, მარაოს მსგავსი წარბები და წამწამები. მომხსენებლის მიერ წარმოთქმული ფრაზების მოსმენის დროს, მისი რეაქცია გამოისახებოდა თვალების ხამხამის სიხშირით: თუ ინტერვიუს თარგმანი, ინგლისურ ენაზე, ზუსტი იყო, მისი თვალების ხამხამის სიხშირე იზრდებოდა, ხოლო თარჯიმნის მიერ ნაკლებად გასაგები ფრაზების მოსმენის დროს, მისი თვალის ხამხამის სიხშირე ნელდებოდა. დაბეჯითებით შემიძლია ვთქვა, რომ სხვისი მოხსენების მოსმენის ასეთი მაღალი კულტურა მე ცხოვრებაში შემდეგ აღარ შემხვედრია.<br />
გამომშვიდობებისას ნილს ბორმა ჯანმრთელობა და წარმატება უსურვა ჩვენი ლაბორატორიის თანამშრომლებს პირად ცხოვრებასა და შემოქმედებით საქმიანობაში. ამის შემდეგ ძვირფას სტუმარს მისი ვიზიტის ორგანიზატორები წარუძღვნენ ინსტიტუტის სხვა ლაბორატორიების დასათვალიერებლად...<br />
ნილს ბორთან შესახვედრად თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, ფიზიკის დიდ აუდიტორიაში შეიკრიბა ქართველ ფიზიკოსთა ყველა თაობის წარმომადგენელი. დარბაზი მოთმინებით ელოდა ნილს ბორის მობრძანებას. ფიზიკის დიდი აუდიტორია ვეღარ იტევდა ძვირფას სტუმართან შეხვედრის მსურველებს. <br />
ნილს ბორის გამოჩენას დარბაზი მქუხარე ტაშით შეხვდა. იმ დღეს ვრცელი მოხსენება წაიკითხა მისმა ვაჟიშვილმა ოგე ბორმა. ამ მოხსენების შემდეგ ნილს ბორი მივიდა კათედრასთან და მადლობა მოუხადა ფიზიკოსთა საზოგადოებას იმ დიდი ყურადღებისათვის, რომელიც მან გამოიჩინა მის მიმართ. ნილს ბორის გამოსვლის დროს აუდიტორია სულგანაბული ისმენდა დიდი ფიზიკოსის მადლიერების სიტყვებს. ამ მომენტისათვის დარბაზში ბატონობდა გასაოცარი სიჩუმე – რომ იტყვიან, დარბაზში ბუზის გაფრენასაც კი გაიგონებდით. <br />
მისალმების დამთავრების შემდეგ კი იქუხა ტაშმა. ფიზიკოსთა ოვაციამ ყოველგვარ მოლოდინს გადააჭარბა. <br />
ჩემთვის დღესაც გამოცანად რჩება, თუ როგორ გაუძლო ამ აუდიტორიამ ოვაციის ამგვარ უჩვეულო და თანაც არნახულ, არგაგონილ დარტყმას. <br />
ეს იყო ქართველ ფიზიკოსთა ნამდვილი ზეიმი, რომელსაც თუ საკუთარი თვალით არ ნახე, სიტყვებით ვერასოდეს გამოხატავ.<br />
შემდგომ, როგორც ჩემთვის პრესიდან გახდა ცნობილი, ელეფთერ ანდრონიკაშვილის მეგზურობით ნილს ბორს მოუწყვეს ზღაპრული შეხვედრა კახეთში, რის შესახებაც შეიტყობთ როგორც იმდროინდელი პრესიდან, ასევე ელეფთერ ანდრონიკაშვილის მემუარებიდან.ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-5700312653816531472010-08-29T13:40:00.000-07:002010-08-29T13:40:12.912-07:002. აკადემიკოს ევგენი ხარაძის სტუმრობა რადიო-ქიმიურ ლაბორატორიაში<span style="font-size: large;"><b>2. აკადემიკოს ევგენი ხარაძის სტუმრობა რადიო-ქიმიურ ლაბორატორიაში</b></span><br />
<br />
გასული საუკუნის სამოცდაათიან წლებში უკვე შეინიშნებოდა “დათბობის” პერიოდი უცხოური ფირმების მიმართ, რომლებსაც შესაძლებლობა ეძლეოდათ შემოეტანათ საბჭოთა კავშირში უახლესი ელექტრონული ხელსაწყო-დანადგარები, განკუთვნილი სამეცნიერო კვლევითი ხასიათის სამუშაოების შესასრულებლად. ამ პერიოდისათვის თბილისში, სახალხო მეურნეობის მიღწევათა გამოფენაზე, გაიხსნა უცხოური ფირმების მიერ წარმოებული უახლესი ელექტრონული ტექნიკის გამოფენა-გაყიდვა. გამოფენის დახურვის შემდეგ აქ წარმოდგენილი ექსპონატები გადაეცა საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის წამყვან ინსტიტუტებს. <br />
ფიზიკის ინსტიტუტს ერგო ნახევარგამტარული Gე(Lი) დეტექტორი და 4096-არხიანი ანალიზატორი “თრიდაც”, მულტი-8 ტიპის მინი კომპიუტერით. ეს იყო უნიკალური კომპლექსი, განკუთვნილი მაღალი გარჩევისუნარიანობის გამა-სპექტრომეტრული გამოკვლევებისათვის. ამ დანადგარზე ჩვენს ლაბორატორიაში ორი-სამი ათეული წლის განმავლობაში სრულდებოდა გამოკვლევები, რომელთა შედეგებიც ქვეყნდებოდა უცხოეთის პრესტიჟულ ჟურნალებსა და მონოგრაფიებში.<br />
ეს სპექტრომეტრი განთავსებულ იყო ბირთვულ რეაქტორთან არსებულ რადიო-ქიმიური ლაბორატორიის კორპუსში. აქ უადგილო არ უნდა იყოს იმის აღნიშვნაც, რომ გარეგნულად ეს ლაბორატორია არაფრით გამოირჩეოდა, მაგრამ აღჭურვილი იყო უძვირფასესი დანადგარებით, ბოქსებითა და კამერებით, რომელთა საბალანსო ღირებულება იმ დროისათვის შეადგენდა თვრამეტ-ოც მილიონ საბჭოთა მანეთს!<br />
ერთ მშვენიერ დღეს, ჩვენს ლაბორატორიაში, ფიზიკის ინსტიტუტის დირექტორის, აკადემიკოს ელეფთერ ანდრონიკაშვილის მეგზურობით, მობრძანდა საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის პრეზიდენტი, აკადემიკოსი ევგენი ხარაძე. <br />
ჩემთვის ეს იყო დიდი სიურპრიზი, რადგანაც აქამდე, ბირთვულ რეაქტორზე, ჩვენს ლაბორატორიაში, ასეთი მაღალი რანგის სტუმრის მობრძანება არ იყო ჩვეულებრივი ამბავი. აქამდე მე მიჩვეული ვიყავი ცნობისმოყვარე სტუმრებისათვის ჩვენი ლაბორატორიის ამოცანებისა და აქ მიღებული შედეგების შესახებ მოთხრობას ზოგადი, პოპულარული, ჟურნალისტური ფორმით. ამ სტილში ვაპირებდი პრეზიდენტთან საუბარს, მაგრამ სულ ჩქარა მივხვდი, რომ ეს გზა ამ შემთხვევაში ფუჭი იყო – პრეზიდენტი სულ უფრო ღრმა შინაარსიან შეკითხვებს იძლეოდა, რომლებზედაც პასუხი უნდა გამეცა პროფესიონალურ, ღრმა მეცნიერულ დონეზე. ეს საუბარი იმდენად შინაარსიანი გამოდგა, რომ მიიღო სრულიად არაფორმალური ხასიათი. ჩვენ უკვე ვსაუბრობდით ამ დანადგარით ვარსკვლავური გამოსხივების სპექტრების შესწავლის შესაძლებლობაზე და სხვა მრავალ კოსმოსურ პრობლემაზე, თანაც სულ აღარ მახსოვდა, რომ ვმსჯელობდი და პასუხებს ვეძებდი პრეზიდენტის შეკითხვებზე. იმ მომენტისათვის ბატონი ევგენი ხარაძე ჩემთვის იყო თანამოაზრე და თანასწორი პარტნიორი. <br />
საუბრის ბოლოს, გამომშვიდობებისას, პრეზიდენტმა, მისთვის დამახასიათებელი სიდარბაისლით, მადლობა გადამიხადა საინტერესო საუბრისათვის და წარმატება მისურვა შემდგომ საქმიანობაში. <br />
როგორც შემდეგ გახდა ცნობილი, ჩემი ასეთი სითამამე უადგილოდ მოეჩვენა ბატონ ელეფთერ ანდრონიკაშვილს. მთავარი “ბრალდება”, რომელიც იმავე დღეს ტელეფონით წამომიყენა, მდგომარეობდა იმაში, რომ პრეზიდენტს მოვახსენე და გავაცანი ისეთი მონაცემები, რომლებიც, თურმე, “დამალული” მქონდა და თავის დროზე არ მომიხსენებია საკუთარი დირექტორისათვის... <br />
ჩემი დანაშაული იმდენად სერიოზული აღმოჩნდა, რომ ბატონი ელეფთერი ერთი კვირის განმავლობაში ხმას არ მცემდა და თანაც არანაირი ბოდიშის მოხდა მე არ მშველოდა. <br />
როგორც შემდეგ აღმოჩნდა, ღმერთი ჩემს მხარეს იყო და აი, ჩამოდის რეაქტორზე მიმდინარე სამუშაოების შემოწმების ტრადიციული კომისია პროფესორ მიხეილ ისაკის ძე პევზნერის თავმჯდომარეობით. ბატონ ელეფთერს სხვა გზა აღარ აქვს – უნდა შემირიგდეს... <br />
მე დამევალა იმ ქვეკომისიისათვის ანგარიშგება, რომელსაც ხელმძღვანელობდა ჩემი დიდი მასწავლებელი, იური იაკოვლევი. მისგან კვლავ მივიღე საქმიანი რჩევები და რეკომენდაციები, რომელთა გათვალისწინებითაც მომდევნო წლებში შევძელი რიგი პრინციპული საკითხების დაძლევა. <br />
რაღა თქმა უნდა, ამ ქვეკომისიის დასკვნა, რბილად რომ ვთქვათ, იყო დადებითი. კომისია იწონებდა და მხარს უჭერდა თბილისის რეაქტორზე დაწყებულ აქტივაციური ანალიზის იმ ახალ მიმართულებას, რომელიც მიზნად ისახავდა ბიომაკრომოლეკულების დაბალტემპერატურული ნეიტრონული-აქტივაციური ანალიზის მეთოდების დამუშავებას და მის პრაქტიკულ გამოყენებას.ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-9498708617773470952010-08-29T13:37:00.001-07:002011-03-30T01:19:37.315-07:003. აკადემიკოსი გიორგი ნიკოლოზის ძე ფლოროვი<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOhE_RChYkH26LpVKJrg0F0tmtxeFYRfKci418-Z0X-efjjmNBV8ER-PfkIhvuKl5w_zz8JYJqfEuJPQimyVUUYUkS8jL3Hw0V3lkpz4UUZmB5M_9SPxCjw4e-qQKplEzPsVsZPEmzmMc/s1600/giorgi+florovi+-+000.JPG" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOhE_RChYkH26LpVKJrg0F0tmtxeFYRfKci418-Z0X-efjjmNBV8ER-PfkIhvuKl5w_zz8JYJqfEuJPQimyVUUYUkS8jL3Hw0V3lkpz4UUZmB5M_9SPxCjw4e-qQKplEzPsVsZPEmzmMc/s400/giorgi+florovi+-+000.JPG" width="324" /></a></div><span style="font-size: large;"><b>3. აკადემიკოსი გიორგი ნიკოლოზის ძე ფლოროვი</b></span><br />
<br />
ეს ის გიორგი ფლოროვია, რომელმაც მეორე მსოფლიო ომის დროს, 1942 წელს, დასავლეთის ფრონტიდან, პატარა სამკუთხა კონვერტით წერილი გაუგზავნა სტალინს, რომელშიც ასაბუთებდა საბჭოთა კავშირში ბირთვული ფიზიკის დარგში კვლევების გაფართოების აუცილებლობას. მაშინ გიორგი ფლოროვს ჰქონდა მხოლოდ ეფრეიტორის სამხედრო წოდება. ეს წერილი აღმოჩნდა მომავალი ცხოვრების მეგზური, რომელმაც გადამწყვეტი როლი შეასრულა მისი კარიერის აღმავლობაში. <br />
სადღეისოდ არსებობს მრავალი პოპულარული თუ ღრმა მეცნიერული ინფორმაცია ამ ფენომენალური მკვლევარის მოღვაწეობის შესახებ. <br />
ვკადნიერდები და, ამ პატარა წერილში, თავს ნებას ვაძლევ, აღვწერო ზოგიერთი ის ეპიზოდი, რომელთა მოწმე და მონაწილეც თავად ვიყავი.<br />
გიორგი ფლოროვი იყო დუბნის ბირთვული რეაქციების ლაბორატორიის დირექტორი. ფორმალურად, ჩემი გაგებით, ამ დაწესებულებას ერქვა ლაბორატორია, რეალურად კი დღესაც არის დამოუკიდებელი ინსტიტუტი, რომელსაც აქვს საკუთარი ციკლოტრონი! <br />
ამ ციკლოტრონზე სრულდებოდა ტრანსურანული ელემენტების სინთეზი, ხოლო მათი ფიზიკო-ქიმიური თვისებების შესწავლა ხდებოდა აქვე, ამავე ლაბორატორიის სხვადასხვა სტრუქტურულ დანაყოფებში. <br />
დუბნაში ჩემი ერთ-ერთი მივლინების დროს, ბატონი გიორგი პირადად წარმიძღვა აქ მოხსენიებული ციკლოტრონის დასათვალიერებლად. შეეძლო ეს მისია დაეკისრებინა ნებისმიერი თანამშრომლისათვის, მაგრამ ეს არ გააკეთა. <br />
დარბაზში შესვლამდე, მოსაცდელ ოთახში მოიხსნა მაჯის საათი და მეც მირჩია იგივე გამეკეთებინა, რათა ციკლოტრონის ძლიერ მაგნიტურ ველს სამუდამოდ არ გამოეყვანა საათის მექანიზმი მწყობრიდან. ამის შემდეგ თეთრ გაქათქათებულ ხალათებში გადაცმულები, შევედით ციკლოტრონის დარბაზში. <br />
სანახაობა იყო ზღაპრული. <br />
გაოცებული ვარ ამ ექსპერიმენტული დანადგარის და მისი სატელიტური მოწყობილობების მასშტაბებით. ბირთვული ფიზიკის სახელმძღვანელოებში ჩახატული ციკლოტრონის სქემები, მის რეალურ სურათთან შეფარდებით, მეჩვენება ბავშვურ თამაშად. ეს არის უნიკალური ექსპერიმენტული დანადგარი ბირთვული რეაქციების განსახორციელებლად. აქ ხდებოდა არა მარტო პროტონების, არამედ სხვა მრავალმუხტიანი მსუბუქი ბირთვების - ნახშირბადის, აზოტის, ჟანგბადის ატომების აჩქარება.<br />
ჩემი აკადემიკოსი მეგზური და მასპინძელი, დიდი გატაცებით და თანაც გასაოცარი გულისხმიერებით იხსენებს ამ დანადგარზე შესრულებული მნიშვნელოვანი ექსპერიმენტების შედეგებს. შეუძლებელია, სიტყვიერად გადმოსცე ამ მხცოვანი მეცნიერის თხრობის მანერა, როდესაც ის ახასიათებს მიღებული შედეგების მეცნიერულ ღირებულებას...<br />
ციკლოტრონის დათვალიერების შემდეგ ბატონმა გიორგიმ მიმიპატიჟა თავის კაბინეტში, სადაც ზერელე დათვალიერების დროს თვალში მომხვდა კედელზე, თვალსაჩინო ადგილას გაკრული საბჭოთა კავშირის რუკა, რომელზედაც დატანილი იყო მხოლოდ ის მშენებარე ობიექტები, რომლებიც სრულდებოდა პოლიტბიუროს ეგიდით. ამ რუკაზე კავკასიის რეგიონიდან ჩახატული იყო მხოლოდ კაჭრეთის წისქვილ-კომბინატი, რომელსაც დღიურად უნდა გადაემუშავებინა და გამოეშვა ათასი ტონა პროდუქტი. სხვათა შორის, ამ ობიექტის მწყობრში ჩადგომის შემდეგ გარე კახეთში უმუშევრობა და სიღარიბე იქცა წარსულის უსიამოვნო მოგონებად.<br />
მცირეოდენი პაუზის შემდეგ გიორგი ნიკოლოზის ძემ შემომთავაზა სავარძელი თავისი სამუშაო მაგიდის სიახლოვეს და კვლავ გავაგრძელეთ საუბარი იმ ექსპერიმენტების შესახებ, რომლებიც სრულდებოდა ჩვენს ლაბორატორიაში და რომელთა შესახებაც ბატონი გიორგი იყო კარგად ინფორმირებული.<br />
საგანგებოდ მინდა მკითხველს მოვუთხრო ამ მეცნიერის ადამიანური ყოფის შესახებ. ეს იყო დიდი სტუმართმოყვარე პიროვნება, რომელიც სტუმრის მიმართ, ჩემი წარმოდგენით, სრულიად განსხვავებულად იქცეოდა, ვინემ ნებისმიერი სხვა მეცნიერი. წარმოუდგენლად ბედნიერი იყო, როცა თავად გამოდიოდა მასპინძლის როლში და მისი ქცევა სულ სხვა იყო მაშინ, როდესაც პირადად მასპინძლობდნენ ახლობლები, მოწაფეები და მრავალი უცხოელი სტუმარი თუ ასპირანტი.<br />
დუბნის ბირთვული კვლევების გაერთიანებულ ინსტიტუტში, ჩემი ერთ-ერთი სტუმრობის დროს, გიორგი ნიკოლოზის ძემ დაახლოებით ოცდახუთი სტუმარი მიიპატიჟა თავის საცხოვრებელ კოტეჯში ჩაის დასალევად. სტუმართა შორის იყო ბევრი ცნობილი მეცნიერი, მაგრამ ჩემზე განსაკუთრებული შთაბეჭდილება მოახდინა სერგეი კაპიცამ – დიდი პეტრე კაპიცას ვაჟიშვილმა. მიპატიჟებული კი ვიყავით ჩაის დასალევად, მაგრამ ჩაი აქ არავის გახსენებია და არც დაულევია.<br />
ცნობისათვის: მოწვეულ სტუმართა შორის იყო ტაშკენტის ბირთვული ფიზიკის ინსტიტუტის რამდენიმე თანამშრომელი, პროფესორ საშა კისტის მეთაურობით, რომელთაც ჩაის მომზადება-დაყენებაში კონსულტანტი არ სჭირდებოდათ, მაგრამ მათი პროფესიონალიზმი ამჯერად არავის დასჭირვებია.<br />
ყველა სტუმარი მოუთმენლად ელოდა იმას, თუ როდის გამოალაგებდა მასპინძელი საოჯახო ბუფეტიდან სხვადასხვა ქვეყნის ეტიკეტით დამშვენებულ კონიაკის ბოთლებს. ამ მხრივ ძლიერ ღელავდა სერგეი კაპიცა. მასპინძელმა ეს მომენტი არ გაუშვა ხელიდან და ყველაფერი გადავიდა “კონიაკების სამეფოში”. უზბეკური დათაფლული ნესვები და სხვა აღმოსავლური ტკბილეული არავის გახსენებია. რომ იტყვიან, მადა ჭამაში მოდისო, - სწორედ ამ შემთხვევასთან გვქონდა საქმე. Kკონიაკის პირველ ბოთლს ემსხვერპლა მეორე, მესამე და ასე შემდეგ... <br />
ბუფეტი დაცარიელდა, იქ დარჩა მხოლოდ ერთი ბოთლი “მარტინის” მარკის კონიაკი. მასპინძელს არ უნდოდა ამ ბოლო “მოჰიკანის” გაწირვა, მაგრამ სხვა გზა აღარ ჰქონდა და ეს უკანასკნელი ბოთლიც მაგიდაზე დადგა, რითაც, უდიდესი სიამოვნება მიანიჭა ბახუსის მოყვარულთ... ცხადია, მომენტალურად ეს ბოთლიც დაცარიელდა... წვეულება გამოვიდა ფრიად მხიარული, ყველა კმაყოფილი იყო... <br />
ყველა ყვებოდა თავისი ცხოვრების საინტერესო ეპიზოდს... <br />
გიორგი ნიკოლოზის ძეს იატაკზე გაფენილი ჰქონდა ჩრდილოეთის ყინულოვანი ოკეანის ბინადართა – თეთრი და შავი დათვის ტყავები, თანაც კარგად დამუშავებული, პროფესიონალურ დონეზე. ამ დათვების თვალები ისეთი გამომეტყველებით იცქირებოდა, კაცი იფიქრებდა, მათაც სურთ კონიაკის სასმელით სადღეგრძელოს წარმოთქმაო...<br />
მეცნიერთა ეს შეხვედრა, კონიაკის ფონზე, გამოდგა წარმოუდგენლად საინტერესო. ყველა გაიხსნა... <br />
ისეთი შთაბეჭდილება დამრჩა, რომ თითქოს ყველა ცდილობდა მოეთხრო “საპრიზო” ამბავი... <br />
განსაკუთრებით კმაყოფილი და ბედნიერი იყო ჩვენი მასპინძელი, აკადემიკოსი გიორგი ფლოროვი. დროზე ადრე წავიდა ამ ცხოვრებიდან... ნათელში ამყოფოს ღმერთმა მისი სული...<br />
ელეფთერ ანდრონიკაშვილი გულით იყო ავად, რის გამოც ხშირად უწევდა მკურნალობა სტაციონალურ საავადმყოფოებში. მისი მოსკოვში ერთ-ერთი მივლინების დროს, გულის შეტევის გამო, მოუწია აკადემიის საავადმყოფოში მკურნალობის მორიგი კურსის ჩატარება. <br />
მე ხშირად ვნახულობდი და უყოყმანოდ ვუსრულებდი ყველა იმ დავალებას, რომლებიც ითვალისწინებდა სხვადასხვა სამინისტროებში მის მიერ დაწყებული საქმეების “გაცოცხლებას”, რათა ქვეყნის ჩინოვნიკურ კიბეებზე ეს საქმეები სამუდამოდ არ დაკონსერვებულიყო. <br />
ვისაც საკუთარ თავზე აქვს გამოცდილი ამგვარ საქმეების წარმოებასთან დაკავშირებული პრობლემები, მისთვის ძალიან მარტივი გასაგებია ის მისია, რომელიც ასეთ შემთხვევაში მე უნდა შემესრულებინა. <br />
ჩემი ამგვარი “მოღვაწეობა” ზოგჯერ კურიოზებითაც კი მთავრდებოდა. ერთ-ერთი ასეთი კურიოზი შემემთხვა საგარეო საქმეთა სამინისტროში. ავდივარ ლიფტით მეექვსე სართულზე. იღება ლიფტის კარი და ვხედავ საშა მჟავანაძეს, რომელიც, თურმე, ამ სამინისტროში მუშაობს. ვესალმები, როგორც ჩემს ყოფილ სტუდენტს. იმ მომენტში ვერ ვაცნობიერებ, რომ ჩემი სტუდენტი კი არა, დიდი ფუნქციონერია ამ სამინისტროში. <br />
როგორც შემდეგ მივხვდი, ეს შეხვედრა იმდენად მოულოდნელი იყო მისთვისაც, რომ მომესალმა ისე, როგორც სტუდენტი ესალმება თავის პროფესორს... <br />
იმ დღეს ბატონი ელეფთერის ყველა დავალება შევასრულე “ხუთიანზე”. კარგად ამიხდა ჩემს ყოფილ სტუდენტთან მოულოდნელი შეხვედრა. <br />
აქ უადგილო არ უნდა იყოს იმის აღნიშვნაც, რომ საშა მჟავანაძე გამოირჩეოდა შესაშური თავმდაბლობითაც, რაც ჩემთვის ფრიად სასიამოვნო სიურპრიზი იყო.<br />
და აი, ერთ მშვენიერ დღეს აკადემიკოსმა გიორგი ფლოროვმა მთხოვა, წავყოლოდი აკადემიის სავადმყოფოში ელეფთერ ანდრონიკაშვილის მოსანახულებლად. საშვთა ბიუროში გიორგი ნიკოლოზის ძემ ადმინისტრატორს წარუდგინა თავისი პირადობის მოწმობა და თან დასძინა, რომ მიდიოდა აკადემიკოს ანდრონიკაშვილის მოსანახულებლად. იმდენად მოკრძალებული იყო მისი თხოვნა, რომ იფიქრებდი, შენს წინაშე დგას არა სოციალისტური შრომის გმირი და აკადემიკოსი, არამედ ერთი რიგითი საბჭოთა მოქალაქე, რომელსაც, თუ ადმინისტრატორი კარგი თვალით არ შეხედავს, შესაძლებელია, საშვის გამოწერაზე უარიც კი სტკიცოსო. ამჯერად ეს არ მომხდარა და, როგორც იქნა, გამოწერეს ერთჯერადი საშვი. მე რადგან ხშირად მიხდებოდა ამ საავადმყოფოში მისვლა, “დაჯილდოვებული” ვიყავი მუდმივი საშვით.<br />
გაიხარა ავადმყოფმა გიორგი ნიკოლოზის ძის სტუმრობით. ისინი დიდხანს საუბრობდნენ. გამომშვიდობებისას ბატონი გიორგი თავისას არ იშლიდა და დაჟინებით ურჩევდა ბატონ ელეფთერს სისტემატურად მიეღო უნაბის მწიფე ნაყოფი. ის დარწმუნებული იყო იმაში, რომ უნაბის დიეტა დიდად დაეხმარებოდა ავადმყოფ გულს განკურნებაში...<br />
გასული საუკუნის ოთხმოციანი წლებისათვის საქართველოში ძლიერ გააქტიურდა ეგრეთ წოდებულ “დამსმენთა ინსტიტუტი”, რომელთა მახვილიც მიმართული იყო არა იმათ მიმართ, ვინც ქვეყნის ბედს უკუღმა ატრიალებდა, არამედ იმათ მიმართ, ვისაც თავიანთი საქმიანობის დროს, მართლაც, მოსდიოდათ შეცდომები, მაგრამ ეს შეცდომები არ იყო იმდენად საშიში, რომ მათი გამოსწორება შეუძლებელი ყოფილიყო. მაკონტროლებელი ორგანოები კი სწორედ აქ ეძებდნენ კრიმინალებს. ფიზიკის ინსტიტუტი ვერ გადაურჩა ამგვარ შემოტევას და აი, მოვიდა ინსტიტუტში კომისია ჯანჯღავას თავმჯდომარეობით, ინსტიტუტის ფინანსური მდგომარეობის შესასწავლად. <br />
მე არ ვაპირებ ამ კომისიის საქმიანობის დეტალურ აღწერას, რომელიც, სხვათა შორის, ერთ თვეს გაგრძელდა, მხოლოდ ავღნიშნავ, რომ ამ კომისიის საბოლოო დასკვნაში ფიგურირებდა ორი ვაგონი ხე-ტყის გაყიდვის კრიმინალური დანაშაული ზემდგომი ინსტიტუტების ნებართვის გარეშე. <br />
ამასთან ერთად, მინდა, ავღნიშნო, რომ ამგვარი დანაშაულის გამო თვით ინსტიტუტის რამოდენიმე “გულშემატკივარი და პატრიოტი” თავგამოდებით მოითხოვდა დამნაშავეთა უმკაცრესად დასჯას... <br />
ელეფთერ ანდრონიკაშვილმა ყველა ეს დანაშაული საკუთარ თავზე აიღო და მზად იყო შესაბამისი დარტყმაც საკუთარ თავზე მიეღო. <br />
მდგომარეობა ძალიან დაძაბული იყო. <br />
ამ კრიტიკულ მომენტში საქართველოს მთავრობასთან შუამდგომლობით წარსდგა აკადემიკოსი გიორგი ფლოროვი. <br />
მე პირველად ვნახე სოციალისტური შრომის გმირის ვარსკვლავითა და სახელმწიფო პრემიების მედლებით მკერდდამშვენებული აკადემიკოსი, რომელიც ჩამოვიდა თბილისში მთავრობის პირველ პირთან შესახვედრად და ფიზიკის ინსტიტუტის დირექტორის წინააღმდეგ აგორებული სკანდალის ჩასაქრობად. <br />
როგორც შემდეგ გახდა ცნობილი, ეს სკანდალური სიტუაცია საბოლოოდ ჩაცხრა მას შემდეგ, რაც ფიზიკის ინსტიტუტში მოვიდა ქვეყნის პირველი პირი და თავისი თვალით ნახა ის “კრიმინალური” შემთხვევები, რომლითაც თავგამოდებით მანიპულირებდნენ ანდრონიკაშვილის ოპონენტები... <br />
ამის შემდეგ ფიზიკის ინსტიტუტში კვლავ დამკვიდრდა ნანატრი მშვიდობა და საქმიანი ურთიერთობა...<br />
აქ მინდა, მკითხველს მოვუთხრო გიორგი ფლოროვის ჩვენს ლაბორატორიაში ერთ-ერთი ვიზიტის დროს მის პიროვნულ თავისებურებასთან დაკავშირებული ეპიზოდები. <br />
ჩვენი ლაბორატორიის თანამშრომლებმა მოისურვეს გიორგი ნიკოლოზის ძისთვის სიურპრიზების მოწყობა. <br />
ჯერ გადავწყვიტეთ, სტუმარი გაგვესეირნებინა დუშეთში, ბაზალეთის ტბაზე და, რაოდენ უცნაურიც არ უნდა იყოს, ჩვენ კი არ მოვუწყვეთ მას სიურპრიზები, თავად გვიჩვენა, როგორ უნდა სიურპრიზების მოწყობა: როგორც კი დაინახა მოკამკამე ტბა, არც კი დაფიქრებულა, ისე გაიხადა ტანსაცმელი და გადაეშვა ცისფერი, სუფთა წყლის მორევში საბანაოდ. <br />
ბაზალეთის ტბა, მოგეხსენებათ, საკმაოდ მაღალი მთების ‘“ბინადარია” და იმ დროისათვის იქ წყალი ჯერ კიდევ საკმაოდ ცივი იყო. ეს დეტალი ბატონი გიორგისთვის სულაც არ აღმოჩნდა ანგარიშგასაწევი. მხნედ უსვამდა ხელებს ტბის ანკარა წყალს და საკმაოდ დიდხანს ნებივრობდა ამ ზღაპრულ გარემოში. ბოლოს და ბოლოს, მასაც მოსწყინდა ცივ წყალში ჭყუმპალაობა და იკადრა ნაპირზე გამოსვლა... <br />
უნდა გენახათ, რა ბედნიერი იყო ამ მომენტში!..<br />
დუშეთისა და არაგვის ხეობის დათვალიერების შემდეგ, ძვირფასი სტუმარი მივიპატიჟეთ არმაზის ხეობაში, მტკვრის სანაპიროზე, ჩვენი ინსტიტუტის ბიოქიმიის ლაბორატორიის პროფესორ ლეილა ტყეშელაშვილის საზაფხულო აგარაკზე. <br />
ქალბატონ ლეილას მეუღლე, აგრეთვე პროფესორი, გურამ ვადაჭკორია ფუსფუსებდა ბუხართან და თადარიგი ჰქონდა დაჭერილი მისთვის დამახასიათებელი საფირმო მწვადის შესაწვავად. <br />
აკადემიკოსი გიორგი ფლოროვი ამ ბუხრის დანახვაზე სახტად დარჩა. მართლაც, ეს იყო დიდი გემოვნებითა და პროფესიონალური ცოდნით აღჭურვილი ხელოვანის მიერ კონსტრუირებული ბუხარი, რომელიც გარეგნულ სასიამოვნო ესთეტიკურ შესახედაობასთან ერთად ფუნქციონალურადაც ფრიადზე ასრულებდა თავის დანიშნულებას. <br />
ჩვენი ძვირფასი სტუმარი მივიდა ბუხართან და დაიწყო მისი პარამეტრების აღწერა. ამ მომენტში ვერაფერს სხვას ვერ ხედავდა და უამრავ კითხვებს უსვამდა ბატონ გურამ ვადაჭკორიას, რომელიც მოთმინებით უხსნიდა აკადემიკოსს, ბუხრის ყველა პარამეტრის დანიშნულებას. ეს საუბარი დიდხანს გაგრძელდა. <br />
გიორგი ნიკოლოზის ძემ ბუხრის ყველა მონაცემი ჩაიწერა უბის წიგნაკში და ბოლოს თქვა, რომ თუ მოახერხებდა და ასეთი ბუხარს დაამონტაჟებდა “დუბნის კოტეჯში”, თავს ბედნიერად ჩათვლიდა... <br />
ამ მომენტისათვის სუფრა უკვე გაწყობილი იყო და ჩვენმა მასპინძლებმა მიგვიპატიჟეს სასადილოდ. ერთადერთი, რაც ამ სუფრას აკლდა, ეს, ალბათ, ჩიტის რძე იყო, თორემ საჭმელ-სასმელი ნამდვილად მეფური გახლდათ. <br />
როგორც ასეთი შემთხვევების დროს ხდება ხოლმე, ითქვა მრავალი სადღეგრძელო, განსაკუთრებით შეაქეს ჩვენი მასპინძლის, პროფესორ გურამ ვადაჭკორიას რეცეპტით მომზადებული ცვრიანი მწვადი. <br />
გიორგი ნიკოლოზის ძემ აღნიშნა ბატონი ელეფთერის როლი და დამსახურება ასეთი კოლექტივის ჩამოყალიბების საქმეში და უსურვა მალე გამოჯამრთელება, რადგან ამ მომენტისათვის ჩვენი ინტიტუტის დირექტორი ისევ იწვა კრემლის საავადმყოფოში ნაღვლის ბუშტის ოპერაციის შემდეგ.<br />
გიორგი ნიკოლოზის ძემ დიდი მადლობა გადაუხადა მასპინძლებს გულთბილი მიღებისათვის, რის შემდეგაც ის და მისი მეუღლე, ჩვენი ლაბორატორიის რამდენიმე მომღერალ თანამშრომლებთან ერთად ჩავისვი მანქანაში და სიმღერ-სიმღერით გამოვემგზავრეთ თბილისში. ძვირფას სტუმრებს დავემშვიდობეთ სასტუმროს ფოიეში... <br />
ასე დასრულდა ეს მხიარული და მრავალმხრივ დასამახსოვრებელი დღე. ამის შემდეგ გიორგი ნიკოლოზის ძესთან ჩემი საქმიანი და სამეცნიერო ურთიერთობა გრძელდებოდა ძირითადად მოსკოვის შეხვედრების დროს.<br />
საგანგებოდ უნდა აღვნიშნო გიორგი ნიკოლოზის ძის დამოკიდებულება მის მიერ ღირსშესანიშნავი თარიღების დროს, ჩემთან გამოგზავნილი მისალოცი ღია ბარათების ორიგინალობის გამო. ეს მილოცვები არ იყო სტანდარტული ფრაზებით გაჯერებული – ყოველ მილოცვაში ის საკუთარი ხელწერით აღნიშნავდა იმ მომენტისათვის ჩვენს ლაბორატორიაში მიღებულ ახალ შედეგებს, რომელთა შესახებაც კარგად იყო ინფორმირებული. ჩემი ღრმა რწმენით, ამ დამოკიდებულებით ნათლად ვლინდება ამ დიდ მეცნიერის წმინდა ადამიანური ბუნება...ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-44474011516355152732010-08-29T13:34:00.000-07:002010-08-29T13:34:59.873-07:004. ნიკიტა ხრუშჩოვის ვიზიტი საქართველოში<span style="font-size: large;"><b>4. ნიკიტა ხრუშჩოვის ვიზიტი საქართველოში</b></span><br />
<br />
ქართველი საზოგადოებისათვის კარგად არის ცნობილი ის დიდი “სიყვარული”, რომელსაც იჩენდა ნიკიტა ხრუშჩოვი საქართველოსა და ქართველი ხალხის მიმართ. თავისი ძალაუფლების აღზევების პერიოდში, მან მოისურვა საქართველოს, როგორც ფიზიკოსები იტყოდნენ, რეალურ სივრცეში გასეირნება. ამ დროისათვის უკვე ჰქონდა უზურპირებული დიდი ძალაუფლება და ზეიმობდა პიროვნების კულტთან დაკავშირებული პრობლემის საბოლოოდ გადაწყვეტას, მაგრამ კიდევ რაღაც აწუხებდა ძალიან... <br />
როგორც შემდეგ გახდა ცნობილი, ეს იყო ქართველი ხალხის ეროვნული მეობისა და ტერიტორიულ მთლიანობასთან დაკავშირებული პრობლემები. ამიტომ დაიწყო ტურნე საქართველოს “შესასწავლად”. ამ მისიით იმოგზაურა მატარებლით დასავლეთ საქართველოდან აღმოსავლეთისაკენ. <br />
ეს ის პერიოდია, როდესაც ნიკიტა ხრუშჩოვი აღრფთოვანებული იყო ამერიკელი ფერმერების მიერ სიმინდის კულტურის თესვის, მოყვანის, პროდუქციის გადამუშავებისა და სიმინდის პროდუქტების მრავალნაირი დანიშნულებით გამოყენებით. <br />
ამ ვიზიტის ქართველმა ორგანიზატორებმა გაითვალისწინეს საპატიო სტუმრის დიდი სიმპატიები სიმინდისადმი და ქართული ტრადიციების შესაბამისად, ნიკიტა ხრუშჩოვს მიართვეს მჭადი და სულგუნიდა, როგორც მაშინდელი პრესიდან შევიტყვეთ, თურმე, ძალიან მოსწონებია მეგრული მჭადი და სულგუნი. <br />
ქვეყნის ხელმძღვანელის შესახვედრად საგანგებოდ ამზადებდნენ თბილისის მოსახლეობას. ყველა დაწესებულებას ჰქონდა მიჩენილი ქუჩის ის მონაკვეთი, სადაც უნდა გაევლო საპატიო სტუმარს და მისი ხილვისათვის ხალხს აღტაცება უნდა გამოეხატა მქუხარე ტაშით და ყვავილების თაიგულების ფრიალ-ფრიალით. <br />
ფიზიკის ინსტიტუტის თანამშრომლები ჩამოამწკვრივეს ვაკე-საბურთალოს მაგისტრალის იმ უბანზე, რომელიც იკავებდა არა მარტო ინსტიტუტის საპარადო შესასვლელს, არამედ ბაღისა და ხეივნის საკმაოდ დიდ მონაკვეთსაც. <br />
ნიკიტა ხრუშჩოვს მოუწყეს შეხვედრა სტაბილური იზოტოპების სამეცნიერო და საწარმოო ცენტრის თანამშრომლებთან. როგორც ცნობილია, ეს ცენტრი უკვე იყო ერთად-ერთი მაღალი რეიტინგის ობიექტი, არა მარტო საბჭოთა კავშირის, არამედ მთელი ევროპის მასშტაბითაც და, გასაგებია, რომ ასეთი რანგის ობიექტი ვერ დარჩებოდა ქვეყნის პირველი პირის ყურადღების მიღმა... <br />
და აი, ამ დაწესებულებაში ვიზიტის შემდეგ საპატიო სტუმარს უნდა გაევლო ვაკე-საბურთალოს მაგისტრალზე. აქ კი ქუჩები მოზეიმე ხალხით იყო გადაჭედილი. <br />
ხრუშჩოვი მოგზაურობდა ღია მანქანით, მხოლოდ ერთადერთი მეგზურის თანხლებით. მანქანა მოძრაობდა ნორმალური, მე ვიტყოდი, შენელებული სიჩქარით. ამ სახათაბალო სტუმარს ეცვა თეთრი ფერის საზაფხულო ტანსაცმელი და ასევე ეხურა თეთრი ჭილობის ქუდი. იგი, ფეხზე მდგომი, თავმდაბლად ესალმებოდა შეხვედრის მონაწილეებს და, რაც არ უნდა პარადოქსულად ჟღერდეს, გარეგნულად ტოვებდა სრულიად ნორმალური და თანაც საკმაოდ სიმპატიური რუსი ინტელიგენტის შთაბეჭდილებას. <br />
მე, პირადად, ეს ნიკიტა ხრუშჩოვი მომეჩვენა გაცილებით უფრო სასიამოვნო გარეგნობის პიროვნებად, ვიდრე გაეროს ტრიბუნაზე საკუთარი ფეხსაცმელის მობრახუნე ის საბჭოთა კავშირის ლიდერი, რომელსაც ტელეოპერატორები სისტემატიურად უჩვენებდნენ მთელ მსოფლიოს პრესტიჟული ტელეარხების მეშვეობით... <br />
<br />
<b><i> </i></b><br />
<b><i>ნიკიტა ხრუშჩოვის მოლოდინში სახალხო მეურნეობის მიღწევათა გამოფენაზე</i></b><br />
<br />
1964 წელი, ზაფხული. საქართველოში ხრუშჩოვის ვიზიტთან დაკავშირებით დიდუბეში, სახალხო მეურნეობის მიღწევათა გამოფენაზე, მობილიზებულია მეცნიერების ყველა დარგის წამყვანი სპეციალისტი. ყველა ექსპონატს ჰყავს თავისი “პატრონი”, ვისაც ევალება, მის მიერ თუ მისი ხელმძღვანელობით შექმნილი ხელსაწყო-დანადგარის უნიკალურობის დასაბუთება. <br />
აქ წარმოდგენილ ექსპონატებს შორის არის გოგი ჩიქოვანის ხელმძღვანელობით და მისი უშუალო ძალისხმევით, ქართველ ფიზიკოსთა ჯგუფის მიერ დამუშავებული და შექმნილი კოსმოსური სხივების თვისებების შემსწავლელი კამერა. <br />
უპრიანია, აქვე აღინიშნოს, რომ მოგვიანებით ამ კამერის შემქმნელებს მიენიჭა ლენინური პრემია. <br />
გასაგებია, რომ ძვირფას სტუმარს, ექსპონატის ღირსების შესახებ მონაცემები უნდა მოახსენოს თავად შრომის ავტორმა. მე მევალება გოგის ასისტენტობა. <br />
და აი, დილიდან ვართ გამოფენის დარბაზში ქვეყნის პირველ პირთან შეხვედრის მოლოდინში. აქ ყველა ექსპონატის პატრონი თავგამოდებით ფუსფუსებს თავისი დანადგარ-მოწყობილობის გარშემო. ძალაუნებურად ისეთი შთაბეჭდილება გრჩება, თითქოს მოხვედი აღმოსავლურ ბაზარში, სადაც ხდება საკუთარი საქონლის რეკლამირება-გასაღება... <br />
გადის დრო. <br />
“მეფე” არა ჩანს. <br />
არავინ უწყის, როდის გამოჩნდება, ან გამოჩნდება კი? <br />
გოგი ჩიქოვანი არ არის მიჩვეული დროის ფუჭად ხარჯვას. ჯერ არ ლაპარაკობს, მაგრამ ვატყობ, ძალიან ნერვიულობს. <br />
გადის დრო. <br />
სტუმარი ისევ არა ჩანს. <br />
გოგი უკვე ხმამაღლა ბუზღუნებს... ყველაფერს აქვს საზღვარი... მერე “თბილად” მოიხსენიებს ნიკიტას მშობლებს... და მპატიჟებს სამწვადეში... <br />
სიამოვნებით ვიღებ ამ წინადადებას, რადგანაც ამ დღეს მეც კი გამიჭირდა უაზრო შიმშილი. <br />
გოგი უკვეთავს მწვადებს. ღვინოს არა, მაგრამ ცივ ლუდს კი სიამოვნებით შევექცევით. <br />
იმ დღეს გამოფენის ტერიტორიაზე მოქმედ სამწვადეში ყველაფერი იყო უმაღლესი ხარისხის. როგორც ჩანს, არაპროგნოზირებადი სტუმრისაგან მოსალოდნელი “სიურპრიზების” თავიდან აცილების მიზნით მასპინძლებმა ამ მიმართულებითაც იზრუნეს და საგანგებოდ მაღალი ხარისხის პროდუქტით მოამარაგეს ეს პატარა სასაუზმე. <br />
ვისადილეთ მამა-პაპურად, აუჩქარებლად. <br />
“მეფე” კი კვლავ არსად არ ჩანდა. <br />
ზაფხულის გრძელი დღე, როგორც იქნა, მიილია. <br />
უნდა ვიფიქრით, რომ ამ დღეს ხრუშჩოვმა სხვა, უფრო მნიშვნელოვანი პრობლემები განიხილა, ვიდრე ამ პატარა რესპუბლიკის მეცნიერულ-ტექნიკურ პროგრესის მიღწევები...……<br />
<br />
<br />
<b><i>ნიკიტა ხრუშჩოვი გარე კახეთში</i></b><br />
<br />
დასავლეთ საქართველოს და თბილისის დათვალიერების შემდეგ “მეფემ” მოისურვა კახეთში გასეირნება. <br />
ამ პერიოდისათვის კახეთში, და არა მარტო აქ, მიმდინარეობს საცხოვრებელი სახლების არნახული მშენებლობა. ხდება ძველი, ტრადიციული მასალის შეცვლა ახლით და თანაც კრამიტის სახურავების მაგიერ შემოდის მოთუთიებული რკინისა და ალუმინის კონსტრუქციები. საგარეჯოს რაიონული ცენტრი საავტომობილო ტრასიდან ისე გამოიყურება, როგორც ჯადოსნური სარკე, რომელიც უხვად არეკლავს მზის სხივებს და პირველ მხილველზე ახდენს წარმოუდგენელ შთაბეჭდილებას. <br />
აქ უადგილო არ უნდა იყოს იმის აღნიშვნა, რომ იმ დროისათვის საბჭოთა კავშირი მსოფლიოში პირველ ადგილზე იყო ნავთობისა და ლითონის მოპოვების მაჩვენებლებით და ამ პროდუქტების დეფიციტის, ან სიძვირის შესახებ ცნებებიც კი არ არსებობდა. <br />
ხატოვნად რომ ვთქვათ, მიმდინარეობდა საქართველოს სოფლის “მეტალიზაცია”. <br />
უკვე წარმოდგენილი მაქვს, თუ რა განწყობას შეუქმნიდა ეს რეალური სიტუაცია ძვირფას სტუმარს. ჩემის აზრით, როგორც სჩანს, ნიკიტა ხრუშჩოვი აღმოჩნდა ძლიერი იდეოლოგიური კრიზისის პირობებში. ის ხომ ვალდებული იყო გამოეხატა თავისი დამოკიდებულება იმის შესახებ, რაც ნახა მხოლოდ გარე კახეთის ზერელე დათვალიერებით. ამ დღეს თავისი ვიზიტი უხალისოდ დაასრულა გარე კახეთში. <br />
“მეფესთან” შესახვედრად კაჭრეთის ღვინის ქარხანაში შეკრიბეს სოფლის მეურნეობის მოწინავე აქტივისტები. მოწვეულთა შორის იყვნენ შიდა კახეთის ყველა რაიონის სოფლის მეურნეობის დამკვრელები, რაიკომის მდივნები, რაიონული კომიტეტების თავმჯდომარეები და აგრონომები.<br />
ამ შეხვედრის მონაწილეთა შორის იყო ბიძაჩემი – შალვა ჩომახაშვილი, რომელსაც კახეთში მოიხსენიებდნენ, როგორც “პაპას”. ის იყო მეორე მსოფლიო ომის მონაწილე ვეტერანი და წარმოუდგენლად მუყაითი, შრომისმოყვარე გლეხკაცი. ბევრი რამ ნიკიტა ხრუშჩოვის ამ ვიზიტის შესახებ, რაც არსად არ გახმაურებულა, მოსმენილი მაქვს მისგან. სხვათა შორის, იმ დროისათვის არსებული მოთხოვნილებების გათვალისწინებით, ბიძაჩემს ეკუთვნოდა სოციალისტური შრომის გმირობა, მაგრამ აკმარეს ლენინის ორდენი და საგზური უცხოეთში ორკვირიანი მოგზაურობისათვის. <br />
ამ შეხვედრაზე, რა თქმა უნდა, ყველა მოთმინებით ელის ხრუშჩოვის გამოსვლას. <br />
და აი, ეს მომენტიც დგება. სულგანაბული დარბაზი უსმენს ქვეყნის მბრძანებლის გამოსვლას. არავის თავში აზრად არ მოსდის სინქრონულ თარგმანზე ზრუნვა – რუსული ენა ხომ “მშობლიურია” და ყველამ ზედმიწევნით კარგად უნდა იცოდეს. მომთაბარე მწყემსი-მეცხვარეც კი ვალდებულია, სრულყოფილად ფლობდეს დიდი რუსი ხალხის ენას!..<br />
“მეფის” მოხსენებაში იგრძნობა უკმაყოფილება იმის გამო, რომ ჩვენთან ვაზი და ვენახი მიჩნეულია ძირითად სასოფლო-სამეურნეო კულტურად და გაშენებულია ისეთ ადგილებში, სადაც უმჯობესია, ითესებოდეს სიმინდი!.. <br />
ვაზის ადგილი კი ფერდობებსა და გორმახებზეა...<br />
ვაზს არა აქვს უფლება, დაიკავოს ნაყოფიერი და უხვმოსავლიანი მიწები, რადგან ვაზს ხომ არ სჭირდება, ეგრეთ წოდებული, “კვადრატულ-ბუდობრივი” მეთოდით დამუშავება!.. <br />
ნიკიტას აზრით, საკმარისია მძლავრმა ტრაქტორმა საბრუნი გუთანი გაატაროს ერთი მიმართულებით, მოახდინოს ფერდობების ტერასირება და ამ ტერასებში განათავსონ ვაზის ნამყენები. ამის შემდეგ ვაზი თვითონ მოუვლის თავს!.. <br />
აი, სიმინდი კი თხოულობს საგულდაგულოდ დამუშავებულ ნიადაგს, და შედეგად გვექნება უხვი და იაფი მარცვლეული, რომლითაც გაუმასპინძლდებით ღორებს, ძროხებს, ფრინველებს და ასე შემდეგ. ასე შეიქმნება ბარაქა და სიმდიდრე, რომელმაც უნდა უზრუნველყოს სახელმწიფოს ძლიერება და სიდიადე!..<br />
ერთი წუთით წარმოვიდგინოთ, როგორი განწყობილება დაეუფლებუდა გლეხკაცს, რომელიც ასეთ “ბრძნულ” რჩევებს მოისმენდა ქვეყნის პირველი პირისაგან. <br />
ჩემის აზრით, ამგვარ რეკომენდაციებს მუშა კაცი, უკეთეს შემთხვევაში, ხუმრობად ჩათვლიდა. მაგრამ ვაი, რომ ეს არ იყო ხუმრობა და რომ იტყვიან, განგებამ იხსნა ქართველი ხალხი და საქართველო ღვთის რისხვისაგან. 1964 წლის 14 ოქტომბერს საგანგებოდ მოწვეულ პლენუმზე ხრუშჩოვს დროულად ჩამოართვეს ქვეყნის მართვის უფლება...ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-41459860934693357172010-08-29T13:29:00.000-07:002011-03-30T00:43:37.250-07:005. გოგი ჩიქოვანი<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgP7guzhJc2m7fYFvucRZXDXU7Vm95v5OnCMM3XS4gp4SXcxdzBQxGz0jcd2kL2qZ66znX1rmxJ5ee1Rd17iUFGXVDwqBiUHMPFABMKHnCYDvmydWrO92pWuKgnXlkf-S0blicSSNE7fLs/s1600/Copy+of+gogi+chiqovani.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgP7guzhJc2m7fYFvucRZXDXU7Vm95v5OnCMM3XS4gp4SXcxdzBQxGz0jcd2kL2qZ66znX1rmxJ5ee1Rd17iUFGXVDwqBiUHMPFABMKHnCYDvmydWrO92pWuKgnXlkf-S0blicSSNE7fLs/s400/Copy+of+gogi+chiqovani.jpg" width="298" /></a></div><span style="font-size: large;"><b>5. გოგი ჩიქოვანი</b></span><br />
<br />
საქართველოს სახალხო მეურნეობის მიღწევათა გამოფენაზე ნიკიტა ხრუშჩოვის შესაძლო ვიზიტთან დაკავშირებული ეპიზოდების შესახებ მე უკვე მოგახსენეთ წინა თავში. ამჯერად, ვიხსენებ გიორგი ჩიქოვანის მიერ სადოქტორო დისერტაციის მომზადების დროს მის განწყობას უმაღლესი საატესტაციო კომისიის (ВАК) მრავალ ფორმალურ მოთხოვნილებასთან დაკავშირებით.<br />
ძველ თაობას კარგად ახსოვს, საბჭოთა კავშირში სამეცნიერო ხარისხებისა და წოდებების მინიჭება რა პრობლემებთანაც იყო დაკავშირებული. თავისთავად დისერტაციის დაწერა, უმრავლეს შემთხვევებში, უფრო ადვილი იყო, ვინემ იმ მრავალი, ფორმალური თუ აუცილებელი ბარიერის გადალახვა, რომელთა ჩამოთვლაც კი სცილდება ჯანსაღი ადამიანის ლოგიკის ფარგლებს.<br />
გოგი ჩიქოვანს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკის ფაკულტეტთან არსებულ დისერტაციების დაცვის საბჭოში 1967 წელს წარდგენილი ჰქონდა სადოქტორო დიცერტაცია და სისტემატიურად უხდებოდა დაცვის საბჭოს სწავლული მდივნისათვის საჭირო დოკუმენტაციის მოძიება და წარდგენა. მსგავსი ხასიათის, ოღონდ შედარებით ნაკლები მოცულობის სამუშაოების შესრულება მიხდებოდა მეც, რადგანაც ამ დროისათვის დაცვისათვის ვამზადებდი საკანდიდატო დისერტაციას. <br />
გოგის ხშირად ვხვდებოდი, როგორც ფიზიკის ინსტიტუტში, ასევე უნივერსიტეტის დაცვის საბჭოს მდივანთან. ვერ გეტყვით, რომ დიდი სიამოვნებით ასრულებდა მრავალ ფორმალურ მოთხოვნას, მაგრამ მაშინ დისერტაციის დაცვისათვის სხვა გზა არ არსებობდა და ისიც მოთმინებით ემორჩილებოდა სწავლული მდივნის ყველა ახირებას...<br />
არ ვიცი, ეს ბედისწერა იყო თუ ბედის ირონია, მაგრამ მას შემდეგ, რაც ყველა ბიუროკრატიული ბარიერი გოგი ჩიქოვანს უკვე გადალახული ჰქონდა, 1968 წლის 13 მარტს მოულოდნელად, გულის შეტევით გარდაიცვალა... <br />
ეს იყო განუზომლად დიდი ტრაგედია არა მარტო გოგის ოჯახისათვის, არამედ მთელი ფიზიკოსების საზოგადოებისათვის... <br />
რომ არა ეს ტრაგედია, არავინ უწყის, რა დონეზე აღმოჩნდებოდა დღეს საქართველოში ექსპერიმენტული ფიზიკის ის მიმართულება, რომელსაც სათავე დაუდო და მყარი ფუნდამენტი მოუმზადა გოგი ჩიქოვანმა. <br />
კარგად მახსოვს, გოგის დამკრძალავი კომისიის თავმჯდომარის, აკადემიკოს ვიქტორ კუპრაძის ნაღვლიანი სახე. ეს ყოველთვის სიტყვაძუნწი მეცნიერი, როგორც ჭეშმარიტი ჭირისუფალი, ღამეებს ათევდა გარდაცვლილის ცხედართან და მოთმინებით იღებდა სამძიმარს, რომლებიც უწყვეტ ნაკადად მოდიოდა გოგის მისამართით, როგორც ქართველი, ასევე მრავალი უცხოელი მეცნიერის და კოლეგისაგან...<br />
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKy-AjO47QESF9Qi1Xa9Bd3rH_ZzrESgAROcctRvz9AXajNdS5NVeMUEYedvXc8REzPrhUGli4Okms1U9Ak01Di10ULP9VlQiGH2idPvC0ANsQDm76X5QuiW7lKbgHP5JhGamCB8DHYjw/s1600/Liguri+Mosulishvili-75-03.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKy-AjO47QESF9Qi1Xa9Bd3rH_ZzrESgAROcctRvz9AXajNdS5NVeMUEYedvXc8REzPrhUGli4Okms1U9Ak01Di10ULP9VlQiGH2idPvC0ANsQDm76X5QuiW7lKbgHP5JhGamCB8DHYjw/s400/Liguri+Mosulishvili-75-03.jpg" width="400" /></a>გოგის ცხედარი უკანასკნელად დაასვენეს ფიზიკის ინსტიტუტში. აქ ყველა თაობის ფიზიკოსთა გარდა, გოგის ხსოვნას პატივს მიაგებდნენ საქართველოს ინტელიგენციის თვალსაჩინო წარმომადგენლები, მეცნიერები, ახლობლები თუ რიგითი მოქალაქეები... <br />
გოგი დაკრძალულია საბურთალოს საზოგადო მოღვაწეთა პანთეონში...<br />
საოცარ ვარსკვლავზე იყო დაბადებული გოგი ჩიქოვანი. მისი ცხოვრება ნამდვილი პარადოქსებით იყო გაჯერებული, რომელთა შორის ყველაზე ტრაგიკულია ორი შემთხვევა: <br />
პირველი - გოგი ჩიქოვანს ფიზიკა-მათემატიკის მეცნიერებათა დოქორის სამეცნიერო ხარისხი მიაკუთვნეს 1968 წელს, სიკვდილის შემდეგ...<br />
და მეორე - გოგი ჩიქოვანს, როგორც სამუშაოს ხელმძღვანელს, ასევე სიკვდილის შემდეგ, 1971 წელს, სომეხ და მოსკოველ კოლეგებთან ერთად მიანიჭეს ლენინური პრემია!..ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-38106344931156252692010-08-29T13:22:00.000-07:002010-08-29T13:22:12.895-07:006. პროფესორი იური სერგის ძე ზამიატნინი<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhxAsz6VuAHDLcu5yrwNW87Zwi8k9bHtVtaZ5HXH5bfaDANu5vULd4y3g3MSwxic6GInBhSA6RiAi1Q0WvcX69ESWwhV2cXTkudabgzIwZjtVICpktJzxkOcxO3CvQ0CnrxoPS0siEv29A/s1600/Iuriy+Sergeevich+Zamjatnin.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhxAsz6VuAHDLcu5yrwNW87Zwi8k9bHtVtaZ5HXH5bfaDANu5vULd4y3g3MSwxic6GInBhSA6RiAi1Q0WvcX69ESWwhV2cXTkudabgzIwZjtVICpktJzxkOcxO3CvQ0CnrxoPS0siEv29A/s400/Iuriy+Sergeevich+Zamjatnin.jpg" width="264" /></a></div><span style="font-size: large;"><b>6. პროფესორი იური სერგის ძე ზამიატნინი</b></span><br />
<br />
იური ზამიატნინს, საბჭოთა ატომური იარაღის შექმნასა და მის გამოცდებში ეკავა ლიდერის პოზიცია. პირველი ატომური მოწყობილობის გამოცდის დროს მისი გვარი ფიგურირებდა მთავრობის დადგენილების ორ პროექტში: ერთი პროექტი, წარმატების შემთხვევაში ითვალისწინებდა ლიდერთა დაჯილდოებას, ხოლო მეორე პროექტი, პროგრამის ჩავარდნის შემთხვევაში, ლიდერთა დასჯას! <br />
როგორც დღეისათვის უკვე არის ცნობილი, პირველივე გამოცდის დროს აღმოჩნდა, რომ ექსპერიმენტული, ბირთვული მოწყობილობის რეალური სიმძლავრე მნიშვნელოვნად აღემატებოდა თეორიულად გათვლილს და ამით ფაქტიურად გზა ეხსნებოდა მაღალი სიმძლავრის მოწყობილობების შექმნას.<br />
წარმატებული ექსპერიმენტების შემდეგ, იური ზამიატნინი გახდა ლენინური პრემიის ლაურეატი და მთავრობის მრავალი ჯილდოს მფლობელი. მაშინ ეს ჯილდოები იყო ახალგაზრდა ნიჭიერი ფიზიკოსის დამსახურების აღიარების საფასური.<br />
აქ ვწყვეტ იური ზამიატნინის შესახებ ატომურ პროექტებში მისი აქტიური მონაწილეობის ეპიზოდების მოთხრობას. ეს ამოცანა სცილდება რიგითი ფიზიკოსის შესაძლებლობის საზღვრებს... <br />
თავს ნებას ვაძლევ, მკითხველს მოვუთხრო იური ზამიატნინთან ჩემი თანამშრომლობის ზოგიერთი ეპიზოდი.<br />
იური ზამიატნინს ეკავა დუბნის ბირთვული კვლევების გაერთიანებული ინსტიტუტის, ილია ფრანკის სახელობის ნეიტრონული ფიზიკის ლაბორატორიის სექტორის გამგის თანამდებობა და იმავდროულად ასრულებდა ნეიტრონული ფიზიკის ლაბორატორიის სამეცნიერო-ტექნიკური საბჭოს თავმჯდომარის მოვალეობას.<br />
აქ ვკადნიერდები და, თავს ნებას ვაძლევ, მკითხველს ვაჩვენო ჩემეული გაგება იმ დამოკიდებულებისა, რომელსაც ქვეყნის მთავრობის ლიდერები იჩენდნენ მეატომე მეცნიერების მიმართ. <br />
მას შემდეგ, რაც სამხედროებმა მიიღეს ბირთვული იარაღი, იმათთვის ამ იარაღის შემქმნელები აღმოჩნდნენ მეორე ხარისხოვანი პერსონები, რომელთა ბედი გულწრფელად აღარავის ანაღვლებდა, გარდა იმ საშიშროებისა, რომელიც ჩადებული იყო ამ მეატომე-ფიზიკოსების “ჩემოდნებში”.... საჭირო იყო ამ მეცნიერების მკაცრ კონტროლს დაქვემდებარებულ “კიდობანში” მოთავსება. <br />
ამ ფენომენის უგულებელყოფის გამო მწარე გაკვეთილი მიიღეს გერმანულმა და იტალიურმა მთავრობებმა: მე მხედველობაში მაქვს, ერთის მხრივ, ენრიკო ფერმის ჯგუფის დაშლა და, მეორეს მხრივ, ებრაული წარმოშობის ნიჭიერი მეცნიერების გაძევება ჰიტლერული გერმანიის სამფლოებელოებიდან. <br />
რომ არა ენრიკო ფერმი, ალბათ, ისე ჩქარა არ მოხდებოდა მართვადი ბირთვული რეაქტორის კონსტრუირება და გაშვება. <br />
მეჩვენება, რომ საბჭოთა კავშირის მაშინდელმა ხელმძღვანელობამ კარგად გაითვალისწინა ის მომენტი, რასაც შეეძლო გამოუსწორებელი დარტყმა მიეყენებინა ქვეყნისათვის, თუკი ამ პროექტის ლიდერები იგრძნობდნენ მათი როლისა და დამსახურების ნიველირებას. ამიტომ დიდი ხნის განმავლობაში ეს მეატომე მეცნიერები იყვნენ საგანგებო ყურადღების ქვეშ. ეს პერიოდი დიდხანს გრძელდებოდა და მისი შეცვლა მოხდა მხოლოდ საბჭოთა კავშირის “დემონტაჟის” შემდეგ. და აი, ამის შემდეგ კი ისინი აღმოჩნდნენ ქვეყნისათვის სრულიად ზედმეტები!.. <br />
დღეს უკვე ღიად შემიძლია გავიხსენო, ჩემთვის ძვირფასი პროფესორის, იური ზამიატნინის სიტყვები, რომელიც წარმოთქმული იყო სპეციალისტთა ძალიან ვიწრო წრეში, მის მიერ 1985 წლის 26 ოქტომბერს, ჩემი სადოქტორო დისერტაციის ოპონირების შემდეგ. აი ეს ფრაზაც: “ჩვენ, მეატომე მეცნიერებს, დიდი შეცდომა მოგვივიდა, როდესაც დროზე ადრე მივეცით სამხედროებს ბირთვული იარაღი!...” <br />
ვერაფერს დაამატებ, კარგად და ზუსტად არის ნათქვამი.<br />
იური ზამიატნინმა შეინარჩუნა ღირსება და სიდარბაისლე სიცოცხლის ბოლო წუთებამდე. გარდაიცვალა 2007 წელს, 87 წლის ასაკში. ბირთვულმა ფიზიკამ და, საერთოდ, მეცნიერებამ, დაკარგა თავისი დიდი ქომაგი და პატრიოტი... <br />
ამ პატარა ექსკურსის შემდეგ, დავუბრუნდეთ იური ზამიატნინის თბილისში ვიზიტის დროს განვითარებულ მოვლენებს. ის იყო ჩემი სადოქტორო დისერტაციის პირველი ოპონენტი. დაცვა დანიშნული იყო 1985 წლის 26 ოქტომბრისათვის, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სადოქტორო დისერტაციების დაცვის ერთჯერადი საბჭოს სხდომაზე.<br />
იმის გამო, რომ სადისერტაციო ნაშრომი შესრულებულ იყო ორი სპეციალობის - ბირთვული ფიზიკის და ბიოფიზიკის მიჯნაზე, ერთჯერადი დაცვის საბჭოს შემადგენლობაში მოწვეულ ი გახლდათ ბიოფიზიკის დარგის სამი პროფესორი სპეციალისტი: მალხაზ ზაალიშვილი, გიორგი მრევლიშვილი და ბორის ლომსაძე.<br />
პროფესორ იური ზამიატნინის თბილისში ჩამოსვლა სანქცირებულ იყო მხოლოდ მატარებლით, რომლის ჩამოსვლამდე ჩემს სახელზე, იური ზამიატნინისათვის გადასაცემად მოვიდა სასწრაფო დეპეშა, დიმიტროვოგრადში მისი ვაჟიშვილის გარდაცვალების გამო. მდგომარეობა იყო ძალზე კრიტიკული. <br />
სხვა გზა არ მქონდა, სასწრაფოდ უნდა დამეკვეთა თვითმფრინავის ბილეთი ძვირფასი სტუმრის გასამგზავრებლად. ეს კი ნიშნავდა დისერტაციის დაცვის პროცედურის გაურკვეველი ვადით გადადებას.<br />
მოსკოვ-თბილისის მატარებლის ჩამოსვლისთანავე, სტუმარს დაუყოვნებლივ გადავეცი დეპეშის ტექსტი, რომლის წაკითხვის შემდეგაც მან წარმოთქვა მხოლოდ ერთი ფრაზა: “Все же это случилось” და ცრემლები წამოუვიდა. ეს მომენტი დიდხანს არ გაგრძელებულა და პროფესორმა ზამიატნინმა გადაწყვიტა, დარჩენილიყო დაცვაზე, ხოლო დიმიტროვოგრადში წასასვლელად მიეღო თვითმფრინავით ჩელიაბინსკამდე მგზავრობის ნებართვა. შექმნილ სიტუაციაში ასეთი ვიზა დაუყოვნებლივ მისცეს. მოხსენიებულ ქალაქში გაფრენა შეიძლებოდა მხოლოდ 27 ოქტომბერს. იური ზამიატნინი უნდა გაფრენილიყო ამ დროისათვის... <br />
თავისი მწუხარება იური ზამიატნინს ხმამაღლა არავისთან გამოუთქვამს. დისერტაციის დაცვის დროს ჩვეული კორექტულობით და საქმის ცოდნით წარსდგა საბჭოს წინაშე. მას ჰქონდა სამართლიანი შენიშვნები დისერტაციის მიმართ, მაგრამ მთავარი მაინც იყო მისეული შეფასება შრომის სამეცნიერო ღირებულებისა. მისი დასკვნა მაძიებლისათვის დოქტორის სამეცნიერო ხარისხის მიკუთვნების შესახებ იყო დასაბუთებული და აღნიშნული. ის თვლიდა, რომ მაძიებელს ეკუთვნოდა ფიზიკა მათემატიკის მეცნიერებათა დოქტორის სამეცნიერო ხარისხი...<br />
ცნობისათვის: ჩელიაბინსკიდან დიმიტროვოგრადში წასაყვანად იური ზამიატნინს მეგობრებმა დაახვედრეს მსუბუქი მანქანა და სულ რაღაც ერთ საათში უპრობლემოდ ჩავიდა აღნიშნულ ცენტრში.<br />
ჩემი მეორე ოპონენტი – ალექსანდრე ტერ-სააკოვი, ასევე იყო “ამფეთქებელი” (Взрывник), რომელსაც დიდი ღვაწლი მიუძღვის შუა აზიაში, ზერავშანის ნავთობის საბადოს ხანძრის ჩაქრობაში. ეს ხანძარი არანაირი ცნობილი და სტანდარტული მეთოდებით ვერ იქნა “მოთვინიერებული”. პროფესორ ტერ-სააკოვის მიერ შემოთავაზებული სქემით შესაძლებელი გახდა ამ ჭაბურღილის “მოთოკვა”. ამ ჭკვიანმა მეცნიერმა დაამუშავა ჭაბურღილის ბირთვული მუხტით ჩაქრობის საოცრად გონივრული სქემა (პროექტი), რომლის არსიც იმაში მდგომარეობდა, რომ ჰორიზონტალური ხვრელის (მცირეოდენი დახრის კუთხით) გაყვანის შემთხვევაში, საბადოსთან მიახლოების დროს, უნდა განეხორციელებინათ ბირთვული მუხტის (პრაქიკულად მცირე სიმძლავრის ატომური ბომბის) აფეთქება, რასაც უნდა გამოეწვია სიღრმისეული ქანების იმგვარი წანაცვლება, რომ ჩაეკეტა ნავთობის ნაკადის ამოფრქვევა. პროექტი მოწონებულ იქნა მთავრობის მიერ და მხოლოდ მისი განხორციელების შემდეგღა მოხერხდა ამ გიგანტური კოცონის ჩაქრობა. პროექტის ავტორს მიანიჭეს სახელმწიფო პრემია. <br />
ალექსანდრე ტერ-სააკოვს ჰქონდა შესრულებული მრავალი ორიგინალური გამოკვლევა ბირთვულ-ფიზიკური მეთოდების დამუშავებისა და მათი პრაქტიკული გამოყენების კუთხით. ჩემი სადოქტორო დესერტაციის ოფიციალურ ოპონენტად დანიშვნა და მისი თანხმობა, შეესრულებინა ეს მისია, ჩემთვის იყო ძალზე დიდი პატივი.<br />
პროფესორ ალექსანდრე ტერ-სააკოვისათვის ქართული ტრადიციული სტუმართმოყვარეობა და პატივისცემა არ იყო უცხო ხილი. სრულყოფილად ფლობდა ქართულ ენას და ტრადიციულ ქართულ სუფრასთან გამოირჩეოდა მახვილგონივრული ეპიზოდებისა და კურიოზული ამბების მოთხრობით. იყო დიდი შინაგანი კულტურისა და ღირსების მქონე პიროვნება. მე, პირადად, დიდად გავიხარე მისი ახლო გაცნობით.<br />
საგანგებოდ მინდა მოვიხსენიო ჩემი ქართველი ოპონენტის, რეზო სალუქვაძის ღირსების ამსახველი ზოგიერთი ეპიზოდი. ბატონი რეზო სალუქვაძე იყო სოხუმის ფიზიკა-ტექნიკის ინსტიტუტის დირექტორი. თავის ოჯახთან ერთად ცხოვრობდა სოხუმში. ხსენებული ფიზიკა-ტექნიკის ინსტიტუტი მთელ საბჭოთა კავშირში იყო ექსპერიმენტული ფიზიკის აღიარებული ფლაგმანი. იმ დროისათვის ამ ინსტიტუტში მუშაობდა გერმანელ ფიზიკოსთა მაღალკვალიფიციური ჯგუფი და მათ მიერ შესრულებული გამოკვლევები ექსპერიმენტული ფიზიკის დარგში, როგორც ჩანს, მნიშვნელოვნად განსაზღვრავდა ამ ინსტიტუტის მეცნიერულ დონეს. <br />
ბევრმა ქართველმა ფიზიკოსმა სწორედ აქ, სოხუმის ფიზიკა-ტექნიკის ინსტიტუტში მიიღო ნათლობა ექსპერიმენტული ფიზიკის დარგში და მომავალში იქ მიღებული ცოდნა და გამოცდილება გაუზიარეს თავის მოწაფეებს და ასპირანტებს. ამგვარი მისიის შესრულება მოუხდა 1957 წელს, ჩემი სადიპლომო შრომის ხელმძღვანელს, ბატონ გურამ დოლიძეს, რომელიც ამ დროისათვის უკვე მუშაობდა ფიზიკის ინსტიტუტში უფროსი მეცნიერ-მუშაკის თანამდებობაზე.<br />
საგანგებოდ დაკომპლექტებული, ერთჯერადი დაცვის საბჭოს თავმჯდომარის ფუნქციის შესრულება მოუწია უნივერსიტეტის მაშინდელ პრორექტორს, პროფესორ ნოდარ ამაღლობელს, ხოლო ოფიციალური ოპონენტის როლი შეასრულა ბატონმა რეზო სალუქვაძემ. <br />
დისერტაციის დაცვა შედგა. დაცულ იყო უმაღლესი საატესტაციო კომისიის ყველა მოთხოვნა. <br />
პროფესორმა რეზო სალუქვაძემ ზედმიწევნით ზუსტად დაასახელა ნაშრომის ხარვეზებიც და ღირსებებიც. ის მოუწოდებდა დაცვის საბჭოს წევრებს, რომ მხარი დაეჭირათ მაძიებლისათვის ფიზიკა-მათემატიკის მეცნიერებათა დოქტორის სამეცნიერო ხარისხის მისანიჭებლად...<br />
ფარული კენჭისყრის შემდეგ აღმოჩნდა, რომ დაცვის საბჭოს ოცდასამი წევრიდან ოცდაორი იყო მომხრე, ხოლო ერთი კი წინააღმდეგი. <br />
უმაღლესმა საატესტაციო კომისიამ დაამტკიცა საბჭოს გადაწყვეტილება.<br />
აქ ვკადნიერდები და თავს ნებას ვაძლევ, მომავალ თაობას დავუტოვო მოკრძალებული ინფორმაცია ამ ორი ქართველი მეცნიერის – ნოდარ ამაღლობელისა და რეზო სალუქვაძის ცხოვრებისეული ტრაგიზმის შესახებ.<br />
როგორც ცნობილია, აფხაზეთის ომის დროს განვითარებული მოვლენების შემდეგ, მრავალ დევნილთან ერთად, ბატონ რეზო სალუქვაძეს და მის ოჯახსაც მოუწია სოხუმის დატოვება და ლტოლვილის სტატუსით თბილისში დაბრუნება. <br />
აფხაზეთის ომის დროს ქართველების თავზე დატრიალებული ტრაგედია განსაკუთრებული სისასტიკით შეეხო აკადემიკოს ნოდარ ამაღლობელის ოჯახს – მისი ერთად-ერთი ვაჟიშვილი, არჩილი იმსხვერპლა მტრის ტყვიამ... <br />
როგორც ჩანს, ვერც რეზო სალუქვაძემ და ვერც ნოდარ ამაღლობელმა ვერ შეძლეს განგების ამდენი უსამართლობის გადალახვა და დიდად სამწუხაროდ ჩვენი ქვეყნისათვის, ისინი უდროოდ წავიდნენ ამ ცხოვრებიდან... <br />
1985 წელი, სახელმწიფოს მართვის პულტთან ზის მიხეილ გორბაჩოვი! პოლიტბიუროს წევრს, ლიგაჩოვს უჩნდება უტოპიური იდეა – რუსები გადააჩვიოს სპირტიანი სასმელების სმის ტრადიციულ ჩვევებს. <br />
პოლიტბიუროს გამოაქვს გადაწყვეტილება, ქვეყნის მასშტაბით, სპირტიანი სასმელების აკრძალვის თაობაზე!... <br />
ეს იმდენად უგუნური გადაწყვეტილება იყო, რომ დღეის გადასახედიდან, კაცი უფრო სასაცილო აქციას ვერც კი წარმოიდგენს. <br />
ეს იმას ჰგავდა, რომ ფრინველისათვის აგეკრძალა ფრენა...<br />
საერთოდ, იმ დროისათვის, მთავრობის მეთაურები იგონებდნენ ათასნაირ ვერსიებს ქვეყნის ეკონომიური (თუ პოლიტიკური არა) კრიზისიდან გამოსაყვანად. ეს კრიზისი კი მეტად გამწვავდა და თანაც დაჩქარდა, ავღანეთის უაზრო ომის შედეგად. ქვეყანა იდგა ეკონომიური კატასტროფის წინაშე!<br />
ლიგაჩოვის ინიციატივით მიღებული “მშრალი კანონი” ყველაზე ნაკლებად აისახა ქართველთა ტრადიციულ სტუმართმოყვარეობაზე...<br />
დისერტაციის დაცვის შემდეგ ახლად გამოჩეკილი მეცნიერის ახლობლები და მეგობრები ყოველთვის აღნიშნავდნენ ამ მოვლენას ტრადიციულ ქართულ სუფრასთან. <br />
ჩემი მეცნიერებათა დოქტორად “კურთხევის” შემდეგ მოწყობილ ვახშამზე შეიკრიბა დაახლოებით ასი კაცი, ხოლო ამ ტრადიციულ სუფრას თამადობდა ჩემი და ჩემი ოჯახისთვის მეტად სასიამოვნო და საყვარელი, ენაწყლიანი პროფესორი ზურაბ სარალიძე. <br />
ბატონი ზურაბი რამოდენიმე სადღეგრძელოს წარმოთქმის შემდეგ მთლიანად “გაიხსნა” და ტკბილი ქართული სიმღერების შესრულების ფონზე, წარმატებით აგრძელებდა ქართული სუფრის თავკაცის მოვალეობას. <br />
სხვათაშორის, ჩემი ძვირფასი და სიტყვაძუნწი პროფესორი იური ზამიატნინი აღაფრთოვანა ზურაბ სარალიძის და მისი მეგობრების მხიარულმა და თანაც ფრიად კორექტულმა საქციელმა. აქ ბატონმა პროფესორმა ვეღარ დაფარა თავისი აღტაცება და ყველას გასაგონად აღნიშნა, - თურმე, რა კარგი მეგობრები მყოლიაო, - და სიამოვნებით შესვა მათი სადღეგრძელო... ყოფიერებაში ზურაბ სარალიძე მეგობრებისა და ახლობლების წრეში გამოირჩეოდა თავმდაბლობით. ამავე დროს იყო ენაწყლიანი მოსაუბრე, რომელსაც მგზავრობის დროს შეეძლო კარგი სიმღერებით გამასპინძლებოდა ახლო მეგობრებს.<br />
აქ მკითხველს მინდა მოვუთხრო ერთი ეპიზოდი ტომსკში ჩვენი გაფრენის წინ, საკონტროლო-გამშვებ პუნქტში მომხდარი კურიოზის შესახებ. ნოვოსიბირსკიდან დილით ადრე გავიარეთ საკონტროლო-გამშვები პუნქტი და თვითმფრინავში ჩასხდომამდე კიდევ მოგვიწია ერთხანს ლოდინი. ზურაბ სარალიძე, შუქრი აბრამიძე და ავთანდილ მანჯავიძე კარგად შეხმატკბილებულად მღეროდნენ ქართულ სიმღერებს იქვე, გამშვები პუნქტის სიახლოვეს. <br />
მომღერალ ბიჭებთან მოულოდნელად, მედიდური გამომეტყველებით მოვიდა სადგურის ზედამხედველი და მრისხანედ განაცხადა, რომ საჭირო იყო მაგნიტოფონის რეგისტრაცია და რომ ამ მგზავრებმა დაარღვიეს აეროფლოტის წესდების რომელიღაც პუნქტი, რის გამოც ისინი იმსახურებდნენ სასჯელს, ჯარიმის სახით...<br />
ზედამხედველმა კვლავ გაიმეორა, რომ უნდა ენახა ის მაგნიტოფონი, რომელიც ურჩმა ქართველმა მგზავრებმა ფარულად გააპარეს რეგისტრაციის გარეშე. <br />
ჩვენი მხიარული მომღერალი ბიჭები ერთ ხანს ირონიული გამომეტყველებით უცქერდნენ წესრიგის დამცველს, შემდეგ კი სამივე “კრიმინალმა” - ზურამ, შუქრიმ და ავთანდილმა გულიანად იცინეს და ზედამხედველის თანდასწრებით იმღერეს რუსებისათვის გასაგები “სულიკო”. <br />
უნდა გენახათ გაწბილებული ზედამხედველის უსუსური გამომეტყველება, რომელმაც უხალისოდ დატოვა ჩვენი დელეგაცია და სადღაც სოროში შეძვრა... <br />
ეს ეპიზოდი დიდხანს სასაცილოდ არ ჰყოფნიდა მომღერალ ბიჭებს... <br />
ტომსკის კონფერენციას ტრადიციულად უძღვებოდა აკადემიკოსი ალექსანდროვი. ლიგაჩოვი მაშინ იყო ტომსკის საოლქო კომიტეტის პირველი მდივანი. <br />
კონფერენციის დღეები დაემთხვა ციმბირული კოღოების აქტიურობის პიკს. როგორც ჩემმა ტომსკელმა კოლეგებმა ამიხსნეს, თურმე, ამ კოღოების აქტივობა გრძელდება ორ კვირას და ამ დროს ციმბირის ტრადიციულ ბინადრებსაც კი, ირმებსა და ლოსებს თავის დაცვა უხდებათ, - მხოლოდ მდინარეებში თავის შეფარებით! <br />
აკადემიკოს ანატოლი ალექსანდროვის შიშველი თავი აღმოჩნდა შესანიშნავი “აეროდრომი” ციმბირული კოღოებისათვის. როდესაც ლიგაჩოვმა მოიგონა ამ კონფერენციის სამახსოვროდ ციმბირული კედრის ხეივნის გაშენება, კონფერენციის ყველა მონაწილეს დაევალა დათქმულ დღეს ეგრეთ წოდებულ “მეგობრობის ბაღში” პერსონალურად თითო კედრის ნერგის დარგვა. აქ ნიადაგი არის საუკეთესო – შავმიწა ტორფიანი და მცენარის ზრდა-განვითარებისათვის აქვს იდეალური კონდიცია. <br />
მე და ჩემ ქართველ მეგობრებს სულაც არ გაგვჭირვებია ამ მისიის აღსრულება. <br />
აი, აკადემიკოს ალექსანდროვს კი გაუჩნდა დიდი პრობლემა – კოღოების გუნდი იმდენად მრავალრიცხოვანი იყო, რომ იფიქრებდი, ეს კაცი გარსშემორტყმულია მოქუფრული ღრუბლებითო. <br />
აქ უნდა შევნიშნო, რომ ეს კოღოები ჩვენთან გავრცელებული მცირე ზომის მწერებისაგან განსხვავებით, ძალზე მოზრდილ მწერებს წარმოადგენდნენ და მათი ხორთუმი ადვილად ხვრეტს ირმისა და ლოსის ტყავსაც კი...<br />
აი. ასეთ პირობებში თანამშრომელთა დახმარებით, როგორც იქნა, დარგეს ალექსანდროვის სახელობის კედარი, მიაბნიეს ეტიკეტი “მებაღის” ღირსებების აღნიშვნით და სასწრაფოდ მოაცილეს პრეზიდენტი ამ საშიშ ზონას...<br />
ლიგაჩოვი ამაყობდა თავისი დამსახურებით _ შუა ციმბირში ისეთი მეურნეობების შექმნით, სადაც წლის ნებისმიერ დროს შესაძლებელი იყო, სათბურის პირობებში, არა მარტო ბოსტნეულის და ბაღჩეულის უხვი მოსავლის მოყვანა, არამედ მეფრინველეობის მძლავრი ფაბრიკების აშენებაც. <br />
აქ უნდა შევნიშნოთ, რომ ატომური მრეწველობა დიდი რაოდენობით მოიხმარდა ელექტროენერგიას და როგორც ამ პროცესების თანმდევი, ნარჩენი ენერგია, ცხელი წყლის სახით, ჩადიოდა მდინარე ტომიჩანის აუზში. ამის გამო ეს მდინარე არასოდეს იყინებოდა და საკმაოდ დიდ მანძილზე მიედინებოდა ყინვის “მარწუხის” გარეშე...<br />
ტომსკის ამ კონფერენციასთან დაკავშირებით მე დიდხანს შემრჩა მოგონება იქ ნანახისა და გაგონილის შესახებ. <br />
ჩემმა კოლეგამ და მეგობარმა, გენადი გლუხოვმა, რომელიც განაგებდა ნეიტრონული აქივაციური ანალიზის პრობლემებს მთელი აღმოსავლეთ ციმბირის მასშტაბით, მიგვიწვია თავის საცხოვრებელ სახლში ოჯახურ ვახშამზე. თავის კოლეგებს თავმომწონედ გაუმასპინძლდა ციმბირული კენკრის და სხვა ინგრედიენტებით შეზავებული სპირტიანი სასმელებით. ვახშამი გამოვიდა საკმაოდ მხიარული და თანაც ჩემთვის მეტად საქმიანი. მაშინ გავიცანი ბევრი კოლეგა და მაღალი თანამდებობის სპეციალისტი, რომელთა შრომებიც არ ქვეყნდებოდა, მაგრამ მათ წაკითხული ჰქონდათ ჩემი თითქმის ყველა გამოქვეყნებული შრომა და ისინი, ჩემთან შედარებით, უკეთესად იყვნენ ინფორმირებულები... ამგვარი შეხვედრა ჩემთვის იყო ძალზე მნიშვნელოვანი და დროული. რაც შეეხება სპირტიან სასმელებს, რომლითაც ყველა მოხიბლული იყო, მათ დადებითი როლი შეასრულეს ჩემთვის აქამდე უცნობი კოლეგების მოღვაწეობის ზოგიერთი მწირი, მაგრამ საჭირო ინფორმაციის მოპოვებაში... <br />
ამ მცირე ექსკურსის შემდეგ, სადაც გავიხსენე ზურაბ სარალიძის ციმბირული მივლენების ზოგიერთი ეპიზოდი, ჩვენი წვეულება აქ, თბილისში შევიდა განვითარების ახალ ფაზაში. <br />
ზურაბს კახური ღვინო კარგა გვარიანად მოეკიდა და სუფრა გახდა უფრო მხიარული და გახსნილი. <br />
პროფესორი ტერ-სააკოვი უკვე მხოლოდ ქართულად ლაპარაკობდა და ტოლს არ უდებდა თამადას მხიარულებასა და ანეგდოტების მოთხრობაში... <br />
კახურმა მამა-პაპურმა ღვინომ თავისი მისია ფრიადზე შეასრულა _ სუფრის წევრებს საშუალება მისცა კარგად ემხიარულად და დრო სასიამოვნოდ გაეტარებინათ. ჩვენებური ღვინო ამით ძირეულად განსხვავდება სპირტიანი სასმელებისაგან, რომელიც მყისიერად “აგიჟებს” ამ სასმელის მოყვარულ რუს მეგობრებს. <br />
წვეულება გვიან ღამით დასრულდა. <br />
ჩემი ძვირფასი მოსკოველი ოპონენტები დავაბინავე თავიანთ სასტუმროებში.<br />
მეორე დღეს გვეწვივნენ ჩვენი ოჯახის ახლობლები, ნათესავები, მეზობლები და ჩვენი ლაბორატორიის თანამშრომლები, რომლებიც წინა დღეს გამოდიოდნენ მასპინძლების როლში. ჩემ მეუღლეს _ ქალბატონ გიული ქვარიანს მოუწია იგივე მასშტაბის სუფრის გაწყობა, რაც წინა დღეს. მან ამ დღესაც მისთვის ჩვეული სიდარბაისლით და რუდუნებით შეასრულა მასპინძლის საპატიო როლი და ფუნქცია...<br />
მხოლოდ საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ გახდა ცნობილი ისეთი დეტალები, რომლებიც, რბილად რომ ვთქვათ, ჩემთვის დღესაც მტკივნეულია. პრობლემა ეხება სპეც-ორგანოებისა და მათი შეფის მიერ ყველასათვის შეუმჩნეველი მოვლენის გახსენებას. <br />
თავიდანვე ავღნიშნავდი, რომ ჩემი მოსკოველი ოპონენტები არ იყვნენ ჩვეულებრივი, რიგითი მეცნიერები. მათ ჟარგონის ენაზე უწოდებდნენ “ამფეთქებლებს” (“Взрывники”). ამის გამო, ისინი იყვნენ სათანადო ორგანოების მუდმივი ყურადღებისა და ზედამხედველობის ქვეშ.<br />
იმ ხანად ვცხოვრობდი ფიზიკის ინსტიტუტის მიერ თანამშრომლებისათვის აშენებულ სახლში, იპოდრომთან, საბურთალოს ქუჩის ორმოცდაექვს ნომერში, მეექვსე სართულზე. ამ კორპუსიდან, როგორც ხელისგულზე, ისე ნათლად ჩანდა იპოდრომის მთელი ტერიტორია. <br />
ტრადიციულად, ამ მივარდნილ კუთხეში იკრიბებოდნენ ყველა ჯურის საეჭვო პროფესიის დაჯგუფებები. აქ გვიან ღამით გავლაც კი რისკთან იყო დაკავშირებული. <br />
ეს სიტუაცია, ცხადია, ცნობილი იყო სპეც-ორგანოს მუშაკებისთვისაც და ჩემი მოსკოველი სტუმრებისა და მათი უსაფრთხოებისათვის ზრუნვა, ცხადია, წინასწარ იყო დაგეგმილი. <br />
საბჭოთა კავშირის დემონტაჟიდან დიდი ხნის შემდეგ, ჩემთვის ცნობილი გახდა, რომ, თურმე, ჩემი ძვირფასი სტუმრების ვახშმის დროს, ჩვენს უსაფრთხოებას იცავდა პროფესიონალ ჩეკისთთა საგანგებო ბრიგადა, ჩემი დიდი მფარველისა და მრჩეველის, ბატონ მერაბ გოხელაშვილის ხელმძღვანელობით. ცნობისათვის, აქვე მინდა ხაზი გაუსვა ამ პიროვნების მაღალ მოქალაქეობრივ ღირსებებს და იმ როლს, რომელიც მან შეასრულა ჩემს მიერ, 1970-71 წლებში, დირექტორის მოვალეობის შესრულების დროს, ბირთვულ რეაქტორზე მომხდარი ცნობილი ტრაგედიის სწორ შეფასებაში.<br />
როგორც ცნობილია, მაშინ რადიაციული მასალათმცოდნეობის განყოფილების ორმა თანამშრომელმა დილით, შეცდომით, სპირიტის ნაცვლად დალია დიქლორეთანი და ისინი იმავე დღის ბოლოს მცხეთის საავადმყოფოში გარდაიცვალნენ. <br />
ბატონი მერაბი დარწმუნდა იმაში, რომ მე არავითარი ბრალი არ მიმიძღვოდა ამ ტრაგიკულ შემთხვევაში და სიტყვიერად გამაფრთხილა, რომ ამ ამბის შესახებ დაუყოვნებლივ უნდა ჩამეყენებინა საქმის კურსში. მაშინ ძლიერ ვიყავი აღელვებული მომხდარი ტრაგედიით და, მართლაც, გამომრჩა ამის შესახებ ბატონი მერაბის ინფორმირება. სხვა არანაირი ბრალდება არ წამოუყენებია ჩემთვის. ამჟამად უკვე ვიცი, რომ მას შეეძლო ჩემი ბრალეულობა, როგორც დირექტორის მოვალეობის შემსრულებლისა, გაეზვიადებინა. მაშინ იმ სახელმწიფო სტრუქტურებში, როგორც კი “ურემი” გადაბრუნდებოდა, დამნაშავედ დირექტორს ასახელებდნენ. ის, რომ ბატონი მერაბი იყო მაღალკვალიფიციური პროფესიონალი და უაღრესად განათლებული პიროვნება, ჩემთვის დღევანდელი გადასახედიდან ჩანს უფრო ნათლად, ვიდრე ამ ორმოცი წლის წინათ. სამწუხაროდ, ეს პროფესიონალიზმი და თავდადება ტრაგიკულად დასრულდა მერაბ გოხელაშვილისთვის მას შემდეგ, რაც დააკისრეს სამხრეთ ოსეთის საოლქო კომიტეტის მეორე მდივნის მოვალეობა... მან ვერ შეძლო უსამართლობასთან მარტოდ-მარტომ ბრძოლა... ბატონი მერაბი არ იყო ის პიროვნება, ვისაც იწილო-ბიწილოს თამაშით შეეძლო შეენარჩუნებინა თავისი სავარძელი... დღესაც ბატონი მერაბ გოხელაშვილი ჩემს ცნობიერებაში არის მაღალი მოქალაქეობრივი ღირსების მქონე პიროვნება...<br />
პროფესორ იური ზამიატნინის თბილისიდან დიმიტროვოგრადში სასწრაფო გამგზავრების აუცილებლობამ, მთლიანად ჩამიგდო ჩემი “კულტურული პროგრამა”, რითაც ვაპირებდი საპატიო სტუმრისათვის საქართველოს მთავარი ისტორიულ-კულტურული ცენტრების ჩვენებას. <br />
მეორე ოპონენტის, პროფესორ ალექსანდრე ტერ-სააკოვისათვის ამგვარი პროგრამის შეთავაზება იყო სრული უაზრობა, რადგანაც ზედმიწევნით კარგად იცნობდა საქართველოს ყველა კუთხე-კუნჭულს.<br />
თვითმფრინავში ჩაჯდომის წინ მე კიდევ ერთხელ გადავუხადე დიდი მადლობა იური ზამიატნინს ყველაფერი იმისათვის, რაც მან ჩემთვის გააკეთა და ისიც განვუცხადე, რომ იმედს არ ვკარგავდი მეხილა საქართველოში, უახლეს მომავალში, როგორც ჩემი საკუთარი სტუმარი. იური ზამიატნინმა მადლობა გადამიხადა მისი მწუხარების გაზიარებისათვის და აღმითქვა, რომ დუბნაში ჩემი შესაძლო მივლინებების დროს, ჩემი მისიის შესრულების საქმეში აღმომიჩენდა საქმიან დახმარებას და თანადგომას. <br />
აქვე მინდა მკითხველს განვუმარტო, რომ იური ზამიატნინის ეს სიტყვები სრულიადაც არ იყო ფორმალურად ნათქვამი. ამ მხცოვანმა მეცნიერმა დიდი როლი ითამაშა იმ კონკურსებში, რომლებიც ყოველწლიურად იმართება დუბნაში წლის საუკეთესო ნაშრომების გამოსავლენად. მათ შორის არის ჩვენი შრომა 2003 წელს დუბნის გაერთიანებული ინსტიტუტის მასშტაბით ჩატარებულ კონკურსში გამარჯვების დასტურად. ამ დიპლომზე არის პროფესორ იური ზამიატნინის, როგორც საკონკურსო კომისიის პასუხისმგებელი მდივნის ხელმოწერა. <br />
გარდა ამისა, 2005 წელს, ასევე კონკურსის წესით, ჩვენი მეორე შრომა დუბნის გაერთიანებული ინსტიტუტის მასშტაბით აღინიშნა წამახალისებელი პრემიით.<br />
სამწუხაროდ, პოლიტიკური სიტუაციის გართულების შემდეგ, რუს მეცნიერ-კოლეგებთან წლების მანძილზე არსებული ჩემი თბილი დამოკიდებულება დაიმსხვრა. კაპიტალიზმის აღდგენასთან ერთად, ძველი თაობის მეცნიერების ურთიერთობაში გაჩნდა მრავალი პრობლემა, რომელთა შორის მაინც ყველაზე მტკივნეული გახდა ფინანსური მხარე. ტრადიციული სამეცნიერო მივლინებები პრაქტიკულად შეწყდა. ეს “სიამოვნება” შეეძლო მიეღო მხოლოდ მდიდარი, ელიტარული წრის წარმომადგენლებს...<br />
პროფესორი იური ზამიატნინი უკვე ხანდაზმული მეცნიერი იყო და ფიზიკურად აღარ შეეძლო ღამეების გათენება საკვლევ ლაბორატორიებში, თუმცა მისი მეცნიერული გამოცდილება კვლავ ფრიად დიდ როლს თამაშობდა მრავალი ამოცანის კორექტულად გადაწყვეტაში. სიცოცხლის ბოლო წუთებამდე ის აგრძელებდა ჩვეულ რეჟიმში ცხოვრებას და მუშაობას... <br />
იური ზამიატნინის გარდაცვალების შემდეგ, 2007 წლიდან, ჩემთვის პირადად კიდევ ერთი ცოცხალი ციხე-სიმაგრის კარი დაიხშო სამუდამოდ...ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-26719703565843772852010-08-29T13:17:00.000-07:002010-08-29T13:17:15.273-07:007. იური ვსევოლოდის ძე იაკოვლევი<span style="font-size: large;"><b>7. იური ვსევოლოდის ძე იაკოვლევი</b></span><br />
<br />
იური იაკოვლევი სამეცნიერო ორბიტაზე მოულოდნელად გამოჩნდა 1955 წელს, ჟენევის პირველ საერთაშორისო კონფერენციაზე ბრწყინვალე მოხსენებით, რომელიც ეძღვნებოდა მაღალი სისუფთავის მასალებში მინარევების განსაზღვრის აქტივაციური ანალიზის ორიგინალურ მეთოდის დამუშავებასა და მის პრაქტიკულ გამოყენებას. ეს მოხსენება იმდენად ორიგინალურ და თანაც მაღალ მეცნიერულ დონეზე შესრულებულ გამოკვლევას წარმოადგენდა, რომ ახალგაზრდა, იქამდე მეცნიერულ წრეებში უცნობი მკვლევარი, ამ მოხსენების შემდეგ აღმოჩნდა აქტივაციური ანალიზის ისეთი კორიფეების გვერდით, როგორებიც იყვნენ თავად ჯორჯ ჰევეში და გლენ სიბორგი. <br />
როგორც ცნობილია, აქტივაციურ ანალიზში პირველი პუბლიკაცია ეკუთვნის, უნგრელ მეცნიერს ჯორჯ ჰევეშს, რომელიც გამოაქვეყნა 1936 წელს, ხოლო ორი წლის შემდეგ ამ პუბლიკაციიდან ანალიტიკოსთა საზოგადოებამ იხილა ცნობილი ამერიკელი მეცნიერის, გლენ სიბორგის ფუნდამენტალური გამოკვლევა აქტივაციურ ანალიზში.<br />
იური იაკოვლევი სრულიად სამართლიანად იქცა საბჭოთა კავშირში აქტივაციური ანალიზის, როგორც ახალი პერსპექტიული მიმართულების მამამთავრად. მან უაღრესად დიდი როლი ითამაშა ამ მეთოდის პოპულარიზაციის თვალსაზრისით და განსაკუთრებით დიდია მისი დამსახურება ამ დარგის სპეციალისტების მომზადების და დაფრთიანების საქმეში. ამ მხრივ იური იაკოვლევის ხელდასმით მომზადდა დარგის მრავალი სპეციალისტი, არა მარტო საბჭოთა კავშირის მასშტაბით, არამედ თანამეგობრობის ქვეყნების ხაზითაც: გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა, იუგოსლავია, რუმინეთი, პოლონეთი, ბულგარეთი და სხვა. იური ვსევოლოდის ძე იაკოვლევის ხელმძღვანელობით დაცულ იყო მრავალი საკანდიდატო დისერტაცია, რომელთა შორის ბევრი მეცნიერი გახდა დოქტორი და პროფესორი. <br />
შექმნილ სიტუაციაში იური იაკოვლევი თავად სრულიადაც არ იზიარებდა მეცნიერებაში ხარისხების მიკუთვნების საბჭოთა კავშირში დამკვიდრებულ სისტემას და პრინციპულად არ თანხმდებოდა დისერტაციის დაცვისათვის საჭირო მრავალი ფორმალური პროცედურის შესრულებას. <br />
შეიქმნა პარადოქსული სიტუაცია: ერთის მხრივ, საქმე გვქონდა უაღრესად მაღალი მეცნიერული დონის მქონე მკვლევარ-ექსპერიმენტატორთან, რომელსაც მოპოვებული ჰქონდა სპეციალისტთა სამართლიანი აღიარება, ხოლო მეორეს მხრივ, ვერ აძლევდნენ ამგვარი დამსახურების შესაფერის ანაზღაურებას და პრაქტიკულად სიღატაკის ზღვარზე აგრძელებდა ცხოვრებას და ნაყოფიერ სამეცნიერო მოღვაწეობას. არანაირი ხვეწნა-მუდარა, რომელთაც არ იზარებდნენ მისი მოწაფეები და მეგობრები, შედეგს არ იძლეოდა. ის იყო ერთად-ერთი ჩემთვის ცნობილ მეცნიერთა შორის, რომელმაც არ შეცვალა თავისი საპროტესტო დამოკიდებულება უმაღლესი საატესტაციო კომისიის დოგმების მიმართ და არც დაწერა დისერტაცია.<br />
იური იაკოვლევს, აკადემიკოს ალიმარინთან ერთად, მოგვიანებით მიანიჭეს სახელმწიფო პრემია. ამის შემდეგ მან დაწერა მოკლე მეცნიერული მოხსენება, რომელიც სრულიადაც არ ჰგავდა სადისერტაციო ნაშრომს და უმაღლესმა საატესტაციო კომისიამ, ამ მოხსენების ფონზე, იური იაკოვლევს მიანიჭა მეცნიერებათა დოქტორის ხარისხი. ასე დასრულდა უმაღლეს საატესტაციო კომისიის დოგმებთან პროტესტის იაკოვლევისეული ეპიზოდი, მაგრამ ეს მოხდა ძალიან გვიან და ამ წოდებას მისთვის პრაქტიკულად აღარ მოუტანია არანაირი მატერიალური დივიდენდები...<br />
დავუბრუნდეთ თბილისში აქტივაციური ანალიზის IV-საერთაშორისო კონფერენციის მომზადების ეპიზოდებს. ამ კონფერენციის მომზადების მთელი სიმძიმე დააწვა იური იაკოვლევს. ფორმალურად ის იყო საორგანიზაციო კომიტეტის მდივანი, მაგრამ როგორც ასეთ დროს ხდება ხოლმე, თავმჯდომარეები და მათი მოადგილეები არიან ტიტულოვანი მეცნიერები და ყველა საორგანიზაციო საქმიანობას ავალებენ სწავლულ მდივანს. ასეთი ბატონკაცური დამოკიდებულება უცხო არ იყო იური იაკოვლევისთვისაც და იძულებული იყო კონფერენციის დაწყებამდე ჩამოსულიყო თბილისში, ერთადერთი სწავლული მდივნის – ქალბატონ გალინა ბილიმოვიჩის თანხლებით. მათ სასახელოდ უნდა ითქვას, რომ კონფერენციის მომზადების ორგანიზაციული მხარე შესრულდა უმაღლეს დონეზე – პრაქტიკულად, არც ერთი დელეგაცია არ დარჩენილა უყურადღებოდ და შეზღუდული რეგლამენტის მიუხედავად, ყველა ცნობილ სპეციალისტს ჰქონდა საშუალება, გაეკეთებინა მისთვის მნიშვნელოვანი და სასურველი მოხსენება.<br />
კონფერენციამ, რომ იტყვიან, ჩაიარა სრული ანშლაგით. სამახსოვრო ბანკეტზე კი ქართულმა ღვინომ და დიდებულმა მწვადმა წარმატებით დააგვირგვინეს ამ საერთაშორისო ფორუმის დასკვნითი ეტაპი. აქტივაციური ანალიზის მიმართულებით მოღვაწე კოლეგების გაცნობა და, ბევრ შემთხვევაში, დამეგობრებაც კი ქართველ სპეციალისტებთან, აღმოჩნდა ფასდაუდებელი მნიშვნელობის მოვლენა. სასარგებლო ინფორმაციის გაცვლასთან ერთად, ქართველ მეცნიერებს უკვე იწვევდნენ ევროპულ სამეცნიერო ცენტრებში, როგორც კონფერენციებსა და სიმპოზიუმებზე, ასევე ახალი ტექნიკის დემონსტრირების დროსაც. <br />
მე, პირადად ორჯერ ვიყავი მიწვეული დრეზდენში, როგორც კონფერენციის დელეგატი და ასევე ბირთვულ რეაქტორზე საკვლევი ნიმუშების სწრაფი პნევმო-ფოსტის გასაცნობად. ეს პნევმო-ფოსტა დამზადებული იყო გერმანული სკურპულოზურობით როსენდორფის ნეიტრონული აქტივაციური ანალიზის ჯგუფის მიერ, პროფესორ ნიზეს ხელმძღვანელობით. <br />
ცნობისათვის: პროფესორი ვოლფგანგ ნიზე იყო იური იაკოვლევის ყოფილი ასპირანტი და იმხანად წარმატებით მოღვაწეობდა გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკის აღნიშნულ ატომურ ცენტრში.<br />
სამწუხაროდ, გასული საუკუნის ოთხმოციანი წლების შემდეგ, ქვეყანაში კარს მომდგარი კრიზისის ფონზე, უკვე მეტისმეტად გართულდა რუს მეცნიერებთან ჩვეული, ტრადიციული, საქმიანი შეხვედრებისა და ცოცხალი თანამშრომლობის შესაძლებლობა. აქამდე ჩვენთვის ერთადერთი ხელმისაწვდომი საშუალება იყო მხოლოდ საფოსტო გზავნილებით ურთიერთინფორმირება. <br />
სადღეისოდ კი, სამწუხაროდ, ეს სიამოვნებაც დავკარგეთ. <br />
საქართველო აღმოჩნდა რუსეთთან ომის ზღვარზე. <br />
ასეთ პირობებში ძნელია არათუ სამეცნიერო ინფორმაციის გაცვლა, არამედ ჩვეულებრივი ყოფითი მიმოწერა და კოლეგების ინფორმირება, თუნდაც იმის დასტურად, რომ მე და ზოგიერთი ჩემი კოლეგა ჯერ კიდევ არ წავსულვართ სამარადისო სასუფეველში...ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-16227609788672566592010-08-29T13:03:00.000-07:002010-08-29T13:03:31.236-07:008. მარინე ფრონტასიევა<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi5I8-4wFqjxrRGBjWVDmmtdVaEk_om_LQUF-tKoz6IQxNqtqr8SM7Z6e2BDnOEg8V6gD4AZIX4Qq9GkAc9Zx9GgfC03ANO4bQfXrIdgMtr__usEJOdGvIVF7sEUaiJvtHaRjrgveULHic/s1600/Marina+Frontasieva.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi5I8-4wFqjxrRGBjWVDmmtdVaEk_om_LQUF-tKoz6IQxNqtqr8SM7Z6e2BDnOEg8V6gD4AZIX4Qq9GkAc9Zx9GgfC03ANO4bQfXrIdgMtr__usEJOdGvIVF7sEUaiJvtHaRjrgveULHic/s400/Marina+Frontasieva.jpg" width="267" /></a></div><br />
<span style="font-size: large;"><b>8. მარინე ფრონტასიევა</b></span><br />
<br />
ძვირფას მკითხველს ვთხოვ ერთი წუთით წარმოიდგინოს სიტუაცია, როდესაც აბობოქრებულ მდინარეში აღმოჩნდება ადამიანი შიშველი ხელებით და თითქმის აღარ არსებობს მისი გადარჩენის შანსი. დაახლოებით ასეთ სიტუაციაში მოვხვდით მე და ჩემი ლაბორატორიის თანამშრომლები, გასული საუკუნის ოთხმოცდაათიან წლებში, როდესაც საქართველოში აგორდა ტალღა ბირთვული რეაქტორის წინააღმდეგ. მაშინ ეს ობიექტი გარსშემორტყმული იყო ეგრეთ წოდებული არაფორმალების მიერ, საქართველოში ატომური რეაქტორის დაუყოვნებლივ გაჩერებისა და მისი დემონტაჟის მოთხოვნით.<br />
შექმნილი სიტუაცია განიმუხტა მას შემდეგ, რაც აშშ-ს ენერგიის დეპარტამენტმა გამოგზავნა სპეციალური კომისია შექმნილი პრობლემის მოსაგვარებლად და მიიღო გადაწყვეტილება ბირთვული საწვავის ამერიკაში გატანის შესახებ. მცხეთის ატომური რეაქტორი დარჩა ბირთვული მუხტის გარეშე და არაფორმალთა დაჯგუფებას უკვე აღარ შეეძლო საქართველოში ატომური საფრთხის შესახებ სპეკულირება.<br />
ინსტიტუტის სხვა განყოფილებებთან ერთად ჩვენი ლაბორატორიაც დარჩა “უქმად”. და აი, ასეთ პირობებში, როდესაც ჩვენი ლაბორატორიის ყოფნა-არყოფნის საკითხი დადგა მთელი სიმწვავით, გამოჩნდა საოცარი, საქმიანი ქალბატონი - მარინე ფრონტასიევა, რომელიც დუბნის ნეიტრონული ფიზიკის ლაბორატორიაში ასრულებდა ნეიტრონული-აქტივაციური ანალიზის სექტორის გამგის მოვალეობას და შემოგვთავაზა თანამშრომლობა ბიოლოგიური ობიექტების აქტივაციურ ანალიზში.<br />
ცნობისათვის: დუბნის ნეიტრონული ფიზიკის ლაბორატორიას აქვს უნიკალური იმპულსური რეაქტორი, რომლის გამოყენებაც ხდება როგორც ფუნდამენტური ბირთვული ფიზიკის, ასევე სხვა მრავალი კვლევების შესრულების დროს. თავისთავად, ეს რეაქტორი არის, სხვა რეაქტორებისგან განსხვავებით, ალბათ, ერთადერთი დანადგარი, სადაც მისი იმპულსურ რეჟიმში მუშაობის დროს ის იძლევა ნეიტრონების ინტენსიურ ნაკადებს - ათი ხარისხარ თხუთმეტ-ათი ხარისხად თექვსმეტ ნეიტრონს წამში კვადრატულ სანტიმეტრზე. ეს არის ოუკ რიჯის მაღალნაკადიანი რეაქტორის მსგავსად, ერთ-ერთი უნიკალური ექსპერიმენტული რეაქტორი.<br />
აი, ასეთი რეაქტორის გამოყენების შესაძლებლობა მოგვეცა ჩვენ, ქართველ მეცნიერებს, მას შემდეგ, რაც ჩვენმა “ნიჭიერმა” ეროვნული მოძრაობის ლიდერებმა, მწყობრიდან გამოიყვანეს საკუთარი _ ქართული ატომური რეაქტორი. ასეთ შემთხვევაში იტყვიან ხოლმე _ ზოგი ჭირიც მარგებელიაო. ჩვენს ლაბორატორიას გაუჩნდა შანსი ახალი, უფრო მაღალი რანგის კვლევების შესასრულებლად დუბნის იმპულსურ რეაქტორზე.<br />
თავისთავად მხოლოდ რეაქტორზე დაშვება ჩვენი ჯგუფისათვის ჯერ კიდევ არაფერს ნიშნავდა. მთავარი მაინც იყო ერთობლივი სამუშაოების კოორდინაცია და მათი რეალიზაცია. ასეთი ერთობლივი სამუშაოების ორგანიზატორი და სულის ჩამდგმელი იყო და დღესაც არის გასაოცარი ენერგიის და შრომისმოყვარეობის, არნახული და არგაგონილი უნარის მქონე ქალბატონი - მარინე ფრონტასიევა. <br />
აქ მახსენდება ჩემი დიდი მასწავლებლის და დამრიგებლის ელეფთერ ანდრონიკაშვილის სიტყვები, რომელთაც ის, ჩემთან საუბარში, ზოგჯერ ახმაურებდა ხოლმე. აი, ეს ფრაზაც: “У меня емкая минута”, რომელსაც მოიშველიებდა ხოლმე მაშინ, როდესაც გავიკვირვებდი მის მიერ ყოველდღიურად შესრულებული სამუშაოს მოცულობას. მარტო სამსახურებრივი ფოსტის ყოველდღიური გაცნობა და მათზე პასუხების გაცემა დიდ დროს ართმევდა, მაგრამ სხვა გზა არ ჰქონდა, რადგანაც მრავალი წერილის ადრესატი თვითონ იყო და სხვას ვერც დაავალებდა და ვერც ანდობდა მათზე პასუხის მომზადებას.<br />
სრული სერიოზულობით მინდა განვაცხადო, რომ მარინე ფრონტასიევასთანა ”Емкая минута” ჩემს ახლობლებს შორის, ნამდვილად, არავის აქვს და სწორედ ამ ტევადი საქმიანი თვისებების გამო ხდება, რომ ეს ქალბატონი არის მრავალი გრანტის მფლობელი და სამეცნიერო პროექტის ხელმძღვანელი. მას სამართლიანად აქვს მოპოვებული საერთაშორისო აღიარება და სრულიად დამსახურებულად არის ბევრი ჯილდოსა და პრემიის მფლობელი!<br />
მინდა, საგანგებოდ ავღნიშნო დუბნასთან ჩვენი წარმატებული თანამშრომლობის კიდევ ერთი ფრიად მნიშვნელოვანი მომენტი, რომელიც დაკავშირებულია ჩვენი ლაბორატორიის უფროსი მეცნიერ-თანამშრომლის, ქალბატონ ელენე კირკესალის სახელთან. ქალბატონი ლენიკო ყოველწლიურად ექვსი-შვიდი თვის განმავლობაში იმყოფებოდა მივლინებით დუბნის ნეიტრონული ფიზიკის ლაბორატორიაში და უშუალოდ იღებდა მონაწილეობას ჩვენი ყველა ერთობლივი გამოკვლევის კორდინაციასა და შესრულებაში; რომ არა ასეთი ტიპის თანამშრომლობა, ჩემი ღრმა რწმენით, შეუძლებელი იქნებოდა ერთობლივი კვლევების მოკლე დროში და თანაც, საკმაოდ დიდი მოცულობით შესრულების შესაძლებლობა. აქ საგანგებოდ მინდა ავღნიშნო ელენე კირკესალის უაღრესად მაღალი კვალიფიკაცია ექსპერიმენტების შედეგების მოპოვების და მათი გამოსაქვეყნებლად მომზადების საქმეში. ამ ამპლუაში ის, მართლაც, არის ღმერთის მიერ საგანგებოდ დაჯილდოებული პიროვნება. როგორც მგონია, ამგვარი თვისებებით ბევრი მკვლევარი ნამდვილად ვერ იტრაბახებს!..<br />
დუბნასთან ჩვენი ნაყოფიერი თანამშრომლობა აისახა იმ პუბლიკაციებში, რომლებიც სისტემატურად ქვეყნდებოდა პრესტიჟულ ჟურნალებსა თუ საერთაშორისო კონფერენციების გამოცემებში. <br />
აქვე უპრიანი იქნება იმის თქმაც, რომ დუბნის ბირთვული კვლევების გაერთიანებულ ინსტიტუტთან ერთად, მიღებული გვაქვს ორი პატენტი გამოგონებაზე წყალმცენარე სპირულინას სელენშემცველი და ქრომშემცველი სამკურნალო პრეპარატების დამზადების ორიგინალური ტექნოლოგიის დამუშავებისა და მათი გამოყენების თვალსაზრისით.<br />
უნდა აღვნიშნო ისიც, რომ დუბნასთან ჩვენს მიერ შესრულებული ერთობლივი შრომების მიმართ უცხოელი სპეციალისტების მიერ გამოჩენილი ყურადღებისა და ინტერესების პროვოცირებაში სწორედ რომ ლომის წილი მიუძღვის ქალბატონ მარინე ფრონტასიევას!..<br />
როგორც ჩემთვის გახდა ცნობილი, დუბნის მაღალნაკადიანი რეაქტორის მოდერნიზაციის სამუშაოები, შესაძლოა დასრულდეს 2009 წელს. თუ ეს მოხდა, ამ რეაქტორის სტაციონალურ რეჟიმში მუშაობის შემდეგ, შესაძლებელი გახდება აქტივაციური ანალიზის სამუშაოების უფრო მასშტაბური წარმართვა. თუ, ამასთან ერთად, საქართველოსა და რუსეთს შორის პოლიტიკური სიტუაციაც გამოსწორდა, მაშინ, როგორც ქართველები იტყოდნენ, ჩვენს ბედს “ძაღლიც კი არ დაჰყეფს” და შესაძლებელი იქნება დუბნელ კოლეგებთან კიდევ უფრო ფართო მასშტაბიანი ერთობლივი გამოკვლევების ჩატარება.<br />
რუსეთის ვიზებთან დაკავშირებული სადღეისოდ შექმნილი მდგომარეობა მეტისმეტად ართულებს დუბნის საერთაშორისო სამეცნიერო ცენტრში ქართველების მივლინებას. აღნიშნული ცენტრი კი არის საერთაშორისო სტატუსის მქონე, მაგრამ თბილისში რუსეთის საელჩოს დახურვის შემდეგ, ქართველებს უხდებათ მეზობელ ქვეყნებში _ აზერბაიჯანში ან სომხეთში წასვლა და საჭირო ვიზების იქ გაფორმება. ეს პროცედურა კიდევ უფრო აძვირებს რუსეთში გამგზავრების სიამოვნებას და არანაირად ხელს არ უწყობს მეცნიერული კონტაქტების გაღრმავებას.<br />
ძალიან მინდა დავიჯერო, რომ ეს არის დროებითი მოვლენა და მომავალში ასეთი ბარიერები აღარ იარსებებს. დღეს კი შექმნილი სიტუაცია მეჩვენება დიდად სამწუხაროდ და უგუნურად!..<br />
აქ მახსენდება ამ ოცდაათი წლის წინანდელი ერთი ეპიზოდი, რომლის მომსწრე და მონაწილეც თავად ვიყავი. <br />
იყო ადრე გაზაფხული და ჩემთან სტუმრად იმყოფებოდნენ მოსკოველი კოლეგები. <br />
მე მოვისურვე მათთვის მეჩვენებინა ფშავის არაგვის ხეობა და დიდი ქართველი პოეტის, ვაჟა-ფშაველას სახლ-მუზეუმი. <br />
მთის გზა ბევრ ადგილას იკვეთებოდა მწვერვალებიდან მოჩუხჩუხე ხევისწყლებით და თავიდან ჩემი “ჟიგული” შეუფერხებლად გადიოდა ასეთი მდინარეების ნაკადში. <br />
ჩარგალთან მიახლოების კვალობაზე, არაგვი ხდებოდა უფრო ჩქარი და წყალუხვი. ერთ-ერთი ასეთი ფონის გადალახვის დროს შუა მდინარეში ჩამიქრა მოტორი და ჩემი ძვირფასი სტუმარი, იური იაკოვლევი იძულებული გახდა, მომხმარებოდა მანქანის ხელით გადაადგილებაში და ამ დროს სათვალე აბობოქრებულ არაგვში ჩაუვარდა. <br />
გავიდა საკმაოდ დიდი დრო და იური იაკოვლევს ისევ დასჭირდა სათვალე წიგნის თუ გაზეთის წასაკითხავად. აი, მაშინღა გაახსენდა, რომ სათვალე მდინარეში ჩაუვარდა და დაიწყო მისი წყალში ძებნა. ცხადია, მისი სათვალე უკვე არაგვის აზვირთებულ ტალღებში “მოგზაურობდა”...<br />
ეს ეპიზოდი მოვუყევი კონფერენციის მონაწილეებს, როგორც ნიმუში ოპტიმიზმის იაკოვლევისეული გაგებისა. ამის შემდეგ დამკვიდრდა ნეიტრონული აქტივაციური ანალიზის სპეციალისტთა შორის ოპტიმიზმის იური იაკოვლევისეული განსაზღვრის ცნება!..<br />
ეს ეპიზოდი ამ პატარა წერილში შემთხვევით არ მომიყვანია. დაახლოებით ამგვარი ოპტიმიზმის გრძნობა მეუფლება, როდესაც ოცნებაში წარმოვიდგენ, რომ დუბნის ჩემს ძვირფას კოლეგებთან სადღეისოდ შექმნილი ბარიერები დამთავრდება “სათვალის პოვნის ეფექტით”!.. <br />
ჩემი ამგვარი ოპტიმიზმის საფუძველს მაძლევს ქალბატონი მარინეს ჩვენთან თანამშრომლობის ძველებურ, საქმიან, ნორმალურ რეჟიმში გაგრძელების გულწრფელი სურვილი და მის მიერ გამოჩენილი ძალისხმევა.ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-46743393652400002462010-08-29T12:59:00.000-07:002010-08-29T12:59:38.891-07:009. უზბეკეთის ატომური ცენტრი<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiRAGmXgJjB93HNuYMJaV2QVN85jvMY6q2z4sRrcnYHU7fQTm1hpMgc9WGTe4d9kkLdZETbd27KsrhvrBAF-IX37RP5T0hhw7m7tzFtkCoQ43Ygc0GjuJ3yQ1OvpG5kRKk-3_Y7jGKULvk/s1600/Liguri+Mosulishvili-2007.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiRAGmXgJjB93HNuYMJaV2QVN85jvMY6q2z4sRrcnYHU7fQTm1hpMgc9WGTe4d9kkLdZETbd27KsrhvrBAF-IX37RP5T0hhw7m7tzFtkCoQ43Ygc0GjuJ3yQ1OvpG5kRKk-3_Y7jGKULvk/s320/Liguri+Mosulishvili-2007.jpg" width="212" /></a></div><span style="font-size: large;"><b>9. უზბეკეთის ატომური ცენტრი</b></span><br />
<br />
ტაშკენტის მახლობლად, ოცდახუთი კილომეტრის დაშორებით, ულუგ-ბეკის დასახლებაში, აშენებულია უზბეკეთის მეცნიერებათა აკადემიის ბირთვული ფიზიკის ატომური ცენტრი. გარდა ატომური რეაქტორისა, ამ ცენტრის შემადგენლობაში არის დამუხტული ნაწილაკების ამაჩქარებელი ლაბორატორიები და სხვა მრავალი ბირთვულ-ფიზიკური კვლევის ობიექტი. <br />
1958 წლიდან ამ ატომური ცენტრის მთავარი ინსტრუმენტი გახდა ბირთვული რეაქტორი. ამ დროისათვის უზბეკეთის მეცნიერებათა აკადემიის სისტემაში შეინიშნებოდა კვალიფიციური კადრების ნაკლებობა და ამ პრობლემის მოსაგვარებლად მთავრობამ გადადგა, როგორც შემდეგ აღმოჩნდა, ფრიად გონივრული ნაბიჯი _ ლენინგრადიდან მოიწვია გამოცდილი მეცნიერები მუდმივად სამუშაოდ. ამ მეცნიერთა შორის იყვნენ: პროფესორი სერგეი ვასილის ძე სტაროდუბცევი, დოცენტი ევგენი მიხეილის ძე ლობანოვი და სხვები. <br />
ტაშკენტში მოწვეულ ლენინგრადელი მეცნიერების გარდა, ადგილობრივი კადრების მომზადებაში ლომის წილი მიუძღვის იური იაკოვლევს, რომელიც, მართალია, მუდმივ სამუშაზე არ გადასულა ტაშკენტის რეაქტორზე, მაგრამ უდიდესი როლი შეასრულა უზბეკი მეცნიერების კვალიფიციური კადრების მომზადებაში. ბევრმა მომავალმა სპეციალისტმა გაიარა სტაჟირების კურსი ვერნადსკის სახელობის გეოქიმიისა და ანალიზური ქიმიის ინსტიტუტის აქტივაციური ანალიზის ლაბორატორიაში იური იაკოვლევის ხელმძღვანელობით, ხოლო რამოდენიმე ასპირანტმა სწორედ ამ ლაბორატორიაში მოამზადა საკვალიფიკაციო ნაშრომი მეცნიერებათა კანდიდატის ხარისხის მოსაპოვებლად. იმავდროულად ინსტიტუტში მუშაობა დაიწყო ალექსანდრე კისტმა, რომელიც შემდგომში სათავეში ჩაუდგა აქტივაციური ანალიზის მიმართულებას აღნიშნულ რეაქტორზე, გახდა პროფესორი და აკადემიის წევრ-კორესპონდენტი.<br />
ამ ბირთვული ცენტრის უზბეკ თანამშრომლებს, ფორსირებული წესით უწყობდნენ სამეცნიერო ხარისხების მინიჭებას და ერთ დროს ამ რესპუბლიკაში არსებული დეფიციტი ექსპერიმენტატორ-ფიზიკოსებისა სწრაფად დაიძრა მკვდარი წერტილიდან. ნეიტრონულ-აქტივაციური ანალიზი გახდა ამ ბირთვული ცენტრის ძირითადი მიმართულება საკავშირო მასშტაბით. აქვე შეიქმნა ხარისხების მინიჭების სამეცნიერო საბჭო, რომელსაც დასაწყისში, ჰქონდა უფლება მაძიებლისათვის კანდიდატის, ხოლო შემდეგ მიიღო უფლება მეცნიერებათა დოქტორის ხარისხის მიკუთვნების შესახებაც. <br />
ცნობისათვის: ჩვენი ინსტიტუტის სამმა მეცნიერ-თანამშრომელმა -ნანა ხარაბაძემ, ნანული ბაღდავაძემ და ნანა კუჭავამ სწორედ ამ საბჭოზე წარმატებით დაიცვეს დისერტაციები ფიზიკა-მათემატიკის მეცნიერებათა კანდიდატის სამეცნიერო ხარისხის მოსაპოვებლად.<br />
როდესაც მაშინდელ საბჭოთა კავშირში მოქმედ სხვა რეაქტოებს გაუჩნდათ პრობლემა ნეიტრონული ნაკადების არსებული დონის გამო და ზოგიერთი მათგანი ცდილობდა დაერწმუნებინა ზემდგომი ინსტანციები რეკონსტრუქციის აუცილებლობაში, უზბეკეთის რეაქტორს ეს “ჭია” არ გასჩენია და ის წარმატებით წყვეტდა მრავალ გამოყენებით პრობლემას. უზბეკეთისათვის “მრუდე ეზოს ხელშემშლელი” ფაქტორი არ არსებობდა და ისინიც უპრობლემოდ “წველიდნენ ძროხას” ეზოს სიმრუდის მომიზეზების გარეშე. ამ სტრატეგიამ, როგორც მომავალმა აჩვენა, სრულიად გაამართლა უზბეკი მეატომე მეცნიერების მიერ დაკავებული პოზიცია, რასაც ვერ ვიტყვით ქართველების მიერ რეაქტორის რეკონსტრუქციასთან დაკავშირებულ პრობლემებზე. ეს ძალიან მძიმე და პრობლემური საკითხი იყო და მე არ ვაპირებ მის აქ გარჩევას. ერთი რამ კი მინდა აღვნიშნო, რომ მაშინდელმა ქართული რეაქტორის მესვეურებმა, ვერანაირად ვერ დამაჯერეს რეაქტორის ალუმინის კორპუსის რადიაციულ დაზიანებაში და მისი უჟანგავი ფოლადით შეცვლის აუცილებლობაში...<br />
ნეიტრონული-აქტივაციური ანალიზის სამუშაოებმა ულუკ-ბეკის ატომურ რეაქტორზე იმდენად მასშტაბური სახე მიიღო, რომ აქ უკვე არამარტო გეგმიური სამუშაოების წარმატებით შესრულება, არამედ მრავალი სახელშეკრულებო სამუშაოც კი სრულდებოდა, პრაქტიკულად, სიმბოლური ანაზღაურებით. <br />
ყოველივე ამის ორგანიზატორი და სულისჩამდგმელი იყო პროფესორი ალექსანდრე ალექსანდრეს ძე კისტი, რომელსაც ახლობლები ვეძახდით საშა-კისტს. საშასთან ოჯახში სტუმრობა მიდიოდა განთქმული უზბეკური ფლავისა და საგანგებოდ მომზადებული ჩაის თანხლებით. უზბეკები ძალიან ბევრ ჩაის სვამენ, საშასთან სტუმრობის დროს კი თავად გვიმასპინძლდებოდა ფლავის ულუფით. პირდაპირ დაგახრჩობდა თავისი მცდელობით როგორც ფლავის, ასევე ჩაის უწყვეტად, კონვეიერული სისტემით მომარაგებით. იმ რაოდენობის ჩაი, უზბეკები რომ სვამენ, მე სიზმრადაც არ შემეძლო წარმომედგინა. არადა, თურმე, თუ ჩაი აღარ გინდა, Fინჯანი უნდა გადმოაპირქვავო თეფშზე და ამის შემდეგ მასპინძელი აღარ გაგივსებს ქაფქაფა ჩაით. მე ეს წესი არ ვიცოდი და სანამ ამას შევიტყობდი, დიდ გასაჭირში ვიყავი. ამ წესის ათვისების შემდეგ კი შვებით ამოვისუნთქე, თორემ ოცამდე ფინჯან ჩაის რა დამალევინებდა!..<br />
ტაშკენტთან ყველაზე ახლოს ფუნქციონირებს ალაის ბაზარი. ამ ბაზრის მხილველს, საერთოდ, შეგეცვლება წარმოდგენა ბაზრის შესახებ. აქ პირველი, რაც თვალში გეცემა, ეს არის ეგვიპტის პირამიდების ფორმის, საზამთროსა და ნესვის მთები. გამყიდველი არის ერთადერთი წვერიანი უზბეკი გლეხი, რომელსაც ამ პირამიდის პირველ “სართულზე” მოწყობილი აქვს ნაბადგაშლილი საწოლი, ზამბარიანი სასწორით და ჩაის “სამოვარით”. მყიდველს შეუძლია აარჩიოს პროდუქტი და საფასურიც იქვე გადაიხადოს. იმ დროისათვის, როდესაც პირველად ვნახე ეს “პირამიდები”, საზამთრო ღირდა კილოგრამი ხუთი საბჭოთა კაპიკი, ხოლო დათაფლული ნესვი _ ოცდახუთი-ოცდაათი კაპიკი...<br />
მეორე საოცრება, რომელიც მაშინ ვნახე და სამუდამოდ დამამახსოვრდა, იყო წვეროსანი, ხანდაზმული უზბეკების საკმაოდ დიდი ჯგუფი, რომლებიც “სამოვარის” გარშემო, ხალიჩაზე ფეხმორთხმულები ისხდნენ და აუჩქარებლად სვამდნენ ჩაის. მათ მოძრაობას და საუბარს დიდხანს ვადევნებდი თვალს, სანამ განრისხებულმა საშამ არ მომცა შენიშვნა, რომ ამ მოხუცებისათვის ამდენი დროის დახარჯვა არ იყო საჭირო. ერთი კი ვუთხარი ჩემს მეგობარსა და მასპინძელს, რომ ასეთ რამეს ვერც ევროპაში და ვერც საბჭოთა კავშირში, სხვაგან ვერ ვნახავდი და ამიტომაც იწვევდა ეს “სანახაობა” ჩემში ასეთ დიდ ინტერესს. ამის შემდეგ ისღა დამრჩენოდა, დავმორჩილებოდი მასპინძლის ბრძანებას და შევერთებოდი ჩვენი კოლეგების ჯგუფს, რომლებიც უკვე მადიანად შეექცეოდნენ უშველებელ შამფურზე შემწვარ მწვადებს. მეჩვენება, რომ ჩვენ, ქართველებს, ჩემი აზრით, მწვადის შეწვის ეს ტექნოლოგია, ჯერ კიდევ არ აგვიყვანია უზბეკურ სიმაღლეზე...<br />
ალაის ბაზარი, ჩვენებური, მაგალითად, თბილისური ბაზრისაგან, კიდევ ერთი თავისებურებით გამოირჩევა _ ამ ბაზარში გამყიდველების რიცხვი უფრო დიდია, ვინემ მყიდველებისა! <br />
ბაზარში უხვად არის გამოტანილი აღმოსავლური პროდუქტი. ბაღჩეულის გარდა, შეიძლება ჩიტის რძეც კი იყიდოთ, იმდენად მრავალფეროვანია აქ წარმოდგენილი საქონლის ასორტიმენტი. ბაღ-ბოსტნების რწყვის ტექნოლოგიაში კი უზბეკებს პირველობაში ვერავინ შეედრება. <br />
რეაქტორამდე მისასვლელ გზის გასწვრივ ვნახე ვაშლის ბაღების საგანგებოდ მოვლილი კორომები. <br />
როდესაც ქართველი კაცი ამბობს, - ვაშლის ბაღებიო, - ავტომატურად თვალწინ წარმოუდგება გორის რაიონში არსებული ხეივნები, მაგრამ უზბეკური ბაღები, ჩვენებურისაგან ძირეულად განსხვავდება ნარგავების გიგანტური ზომებით. უზბეკური ვაშლის ბაღები, შორიდან ისეთ შთაბეჭდილებას ახდენს, რომ იფიქრებთ, ეს ბერძნული კაკლის ორმოცდაათ-სამოცწლიანი ხეების ხეივანიაო. <br />
როგორც უზბეკმა კოლეგებმა ამიხსნეს, ყოველი ძირი ასეთი ხიდან, თურმე, იკრიფება ერთ ტონაზე მეტი ვაშლი!.. <br />
აქ მოყვანილი ერთი თავი ხახვი სრულიად საკმარისია საოჯახო სადილის დასამზადებლად, თანაც ბაზარზე გამოტანილი ხახვი ისეა დაკალიბრებული, რომ ყველას აქვს ერთნაირი ფორმა და თითქმის ერთნაირი წონა!.. <br />
აქ მოყვანილი სუფრის ჯიშის ყურძნის ერთი მტევანი დიდის გაჭირვებით შეიძლება განათავსო ჩვეულებრივ, სტანდარტულ კალათში. შაქრიანობის თვალსაზრისით კი ბადალი არ ჰყავს. რაც არ უნდა პარადოქსულად მოგვეჩვენოს, ბირთვული ფიზიკის თანამშრომლებს გამოყოფილი ჰქონიათ ოთხასი კვადრატული მეტრის ფართობი კოტეჯის განსათავსებლად და საჭირო ბოსტნეულის მოსაყვანად. მე ამიხსნეს, რომ ასეთი ოჯახები ამ პატარა ნაკვეთში ამზადებენ წლის სამყოფ ბოსტნეულს და ისინი თავს არ იწუხებენ ბაზარში სიარულით!.. <br />
საკუთარი თვალით რომ არ მენახა ასეთი საოჯახო ბაღ-ბოსტნები, ვერაფრით დავიჯერებდი, რომ ეს არ იყო ხუმრობა.<br />
ჩემი უზბეკი კოლეგები ხშირად აწყობდნენ ფართომასშტაბიან კონფერენციებს და სიმპოზიუმებს. მე თითქმის ყველა ასეთი თავყრილობის მონაწილე ვიყავი. ბოლო წლებში უკვე შეინიშნებოდა ყოველდღიური სამეურნეო და საკვები პროდუქტების დეფიციტი, ხოლო ავღანეთის ომის დაწყების შესახებ ჩემი კოლეგების მონათხრობიდან, უკვე ვიცი, როგორი დიდი სტრესი გადაიტანეს. <br />
ერთი ჩემი ტაშკენტელი კოლეგა მიყვებოდა, როგორ გაატარა ის ღამე გამზადებული ჩემოდნით და ატირებული ორი ბავშვით შესაძლო დაბომბვის მოლოდინში. ავღანეთის ოპერაცია დაწყებულა ღამით. თურმე, თვითმფრინავების გუგუნი მთელი ღამის განმავლობაში გრძელდებოდა, სრული ინფორმაციული ვაკუუმის პირობებში და ყველა ფიქრობდა, რომ დაიწყო ატომური ომი. სანამ შეშფოთებული მოსახლეობა დარწმუნდებოდა, რომ მათ პირადი საფრთხე ჯერ არ ემუქრებოდათ, გავიდა საკმარისი დრო და ეს ფსიქოლოგიური ტრამვა დიდხანს დარჩა მათი პირადი ცხოვრების თანამგზავრად.<br />
მერე დამერე სულ უფრო გართულდა და გაძნელდა წინა წლების მანძილზე ჩამოყალიბებული თბილი და საქმიანი ურთიერთობა ძველ კოლეგებს შორის. საბჭოთა კავშირის დემონტაჟის შემდეგ კი, სამწუხაროდ, ავღმოჩნდით ინფორმაციული ვაკუუმის პირობებში.<br />
აი, ასეთი ეპიზოდური ამბები დამამახსოვრდა უზბეკ კოლეგებთან ჩემი საბჭოური ცხოვრების დროს დამყარებული თბილი და ნამდვილი, მეგობრული ურთიერთობებიდან.ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-26516955116281914852010-08-29T12:47:00.000-07:002010-08-29T12:47:28.843-07:0010. ეპიზოდები პროფესორ ვასო ვერულაშვილის ცხოვრებიდან<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEguyqTIMDuXb0-SmJQizsH5a5CKT5sdWPCmaf4tlG7efXOcjt6ChmFOPy4ct4_8UysFaI3R3QhHSmV-v4I2dPGzzMJAHFZRx0cHXXOYmGImm24FTjUm60TL-D3DiY503wy6n1OmFbMRs1A/s1600/prof_Vaso.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEguyqTIMDuXb0-SmJQizsH5a5CKT5sdWPCmaf4tlG7efXOcjt6ChmFOPy4ct4_8UysFaI3R3QhHSmV-v4I2dPGzzMJAHFZRx0cHXXOYmGImm24FTjUm60TL-D3DiY503wy6n1OmFbMRs1A/s320/prof_Vaso.jpg" width="234" /></a></div><div style="color: orange;"><b><i>სურათზე: ვასო ვერულაშვილი</i></b></div><br />
<span style="font-size: large;"><b>10. ეპიზოდები პროფესორ ვასო ვერულაშვილის ცხოვრებიდან</b></span><br />
<br />
ბატონი <a href="http://www.euromedcenter.org.ge/ginekologia_05.html">ვასო ვერულაშვილის</a> პროფესიონალური და ცხოვრებისეული ეპიზოდების შესახებ სრული ინფორმაციის გადმოცემა შეუძლებელია. ამ პატარა ჩანაწერში მინდა მკითხველს მოვუთხრო მისი პიროვნული ღირსებებისა და განსაკუთრებით პროფესიონალური სასწაულების შესახებ, რომელთაც ეს უკეთილშობილესი პიროვნება ავლენდა ადამიანების მიმართ. სწორედ თავისი დიდი გამოცდილების წყალობით ახდენდა “სასწაულებს”, რომლებიც დაკავშირებული იყო მრავალი უნაყოფო ქალისათვის დედობის საოცნებო სიხარულის ბოძებაში. ის წარმატებით მკურნალობდა უნაყოფობის საკმაოდ გავრცელებულ დაავადებას და მისი მეთოდიკა იმდენად წარმატებული იყო, რომ მასთან მოხვედრაზე მსურველთა შორის არა მარტო ქართველი მანდილოსნები იდგნენ “რიგში”, არამედ ბევრი ჩვენი მეზობელი რესპუბლიკებიდანაც აკითხავდა ამ მადლიანი ხელის და გონების პროფესიონალ ექიმ-გინეკოლოგს.<br />
მინდა მკითხველს მოვუთხრო ერთი ეპიზოდის შესახებ, რომლის მოწმე და მონაწილეც, სრულიად შემთხვევით, გავხდი გასული საუკუნის სამოცდაათიან წლებში.<br />
1969 წლის 4 დეკემბერს, საბჭოთა კონსტიტუციის შემოღების წინა დღეს, რომელიც, როგორც ცნობილია, მაშინ დიდი ზარ-ზეიმით აღინიშნებოდა მთელი საბჭოთა კავშირის მასშტაბით, პროფესორ ვასო ვერულაშვილს ყაზახში მცხოვრებმა მისმა პაციენტებმა მიმართეს თხოვნით, რომ სწვეოდა მათ თავის ახლობლებთან ერთად ოჯახურ ვახშამზე. ბატონ ვასოს შეეძლო, ნებისმიერი კონტიგენტის და რაოდენობის, თავისი ახლობელ-ნაცნობი წაეყვანა სტუმრად ამ ბედნიერი მასპინძლის ოჯახში.<br />
ცნება “ბედნიერი” აქ შემთხვევით არ მიხსენებია. <br />
საქმე იმაშია, რომ ამ ოჯახის დიასახლის-ქალბატონს წლების განმავლობაში არ უჩნდებოდა შვილი და მას შემდეგ, რაც ბატონმა ვასომ თავისი მეთოდით უმკურნალა, უკვე მეორე ბიჭი შეეძინა. მასპინძლის სიხარულს საზღვარი არ ჰქონდა და სწორედ ამ საზეიმო დღესთან დაკავშირებით, - ისე რომ, არც კი დაუცადა თავისი მეუღლის სამშობიარო სახლიდან გამოწერას, მასპინძელმა გადაწყვიტა თავისი სიხარული გამოეხატა მეფური პურ-მარილის მოწყობით.<br />
ბატონმა ვასომ ამ მოწვევის შესახებ ყველაფერი გაანდო მის მეგობარს და კოლეგას, პროფესორ ალექსანდრე რობაქიძეს თხოვნით, - შეეკრიბა მეგობრები აზერბაიჯანის ყაზახის რაიონის ცენტრალურ დასახლებაში წასასვლელად. <br />
პროფესორი ალექსანდრე რობაქიძე ჭკვიანი კაცი იყო და კარგად ესმოდა, რომ ჩემი და კიდევ რამდენიმე ახლობლის დაყოლიება მხოლოდ მეფური პურ-მარილის გამართვით არ გამოვიდოდა. ამიტომ მოიფიქრა ჩვენი დაინტერესება სხვა, უფრო ეგზოტიკური წინადადებით, რომელიც იმაში მდგომარეობდა, რომ აზერბაიჯანელ მასპინძლებს წავეყვანეთ ფოლიოს ნაკრძალში გარეულ ღორზე სანადიროდ, ხოლო მთავარი სტუმრისათვის - პროფესორ ვასო ვერულაშვილისათვის საშუალება მიეცათ, რომ სათევზაო ბადე ესროლა მდინარე მტკვარზე. <br />
ეს ჩვენი პირობა უყოყმანოდ მიიღეს ჩვენმა აზერბაიჯანელმა მასპინძლებმა და სრული კომფორტისათვის, გადაწყვიტეს ჩვენთვის მეგზურად გამოეყოლებინათ ნაკრძალის ეგერი. მანამდე კი, კონსტიტუციის დღეს, ოთხ დეკემბერს დიდი ქეიფი უნდა გაგვეწია... <br />
ჩვენი აზერბაიჯანელი მასპინძელი წითელ ხიდთან გველოდა გაპრიალებული ავტომობილებით. როგორც კი გავიარეთ ქართველ მესაზღვრეთა ძალისხმევით საპასპორტო შემოწმება და გავედით საქართველოს ზონიდან, აზერბაიჯანელ მესაზღვრეებს ფორმალურადაც კი არ გაუსინჯიათ ჩვენი პასპორტები და იმავე წუთში ჩაისვეს ბატონი ვასო გაკრიალებულ მანქანაში და ზარ-ზეიმით წაიყვანეს მასპინძლის საცხოვრებელ სახლში. <br />
ჩვენ კი ბატონი ალექსანდრე რობაქიძის “ვოლგით” - ისე რომ, არც კი გადმოვსულვართ მანქანიდან, - გავყევით აზერბაიჯანის ავტოინსპექციის პატრულს, რომელმაც მიგვაცილა მასპინძლის ოჯახამდე უპრობლემოდ და უსაფრთხოდ.<br />
აი, აქ კი გათამაშდა ჩემთვის მოულოდნელი სცენა. <br />
როგორც ავღნიშნავდი, მე და ჩემი რამოდენიმე თანამგზავრი, აღჭურვილები ვიყავით სანადირო ტანსაცმლით: ჯარისკაცის ჩექმებით, წყალგაუმტარი შარვალ-კოსტუმებით, ყურებამდე ჩამოფხატული ქუდებით, და, რაღა თქმა უნდა, სანადირო თოფებით, სავაზნე ქამრებით და დიდი ჩანთებით, ნანადირევის შესანახად. <br />
წვიმიანი საღამო იყო და ჩემი ქირზის ჩექმები გვარიანად იყო ამოგანგლული ტალახით. <br />
ჩვენი მასპინძლის სახლი იყო “ბელეტაჟის” ტიპის, დიდი აივნით, საბანკეტო დარბაზით და საძინებელი ოთახებით. <br />
მანქანიდან გადმოსვლის შემდეგ გაიღო აივნის კიბის თავზე არსებული კარი, საიდანაც გამობრძანდა ბატონი ვასო და დიდის ყურადღებით დამიწყო ჩემი სანადირო ჩაცმულობის თვალიერება. ძალიან დიდხანს აკვირდებოდა ჩემს ჯარისკაცულ ჩექმებს და ბოლოს წარმოუდგენელი იუმორის გრძნობით მითხრა, - ბატონო ლიგური, მოგიწევს მაგ ჩექმების მანდვე გახდაო, - და მომაწოდა დათბილული სუფთა ჩუსტები, ჩექმების მაგიერ ჩასაცმელად. თანაც დაამატა, - ჩემო კარგო, მაგ ჩექმებით აქ შენ არავინ შემოგიშვებსო. <br />
თავიდან ბატონი ვასოს ეს წინადადება ხუმრობად მივიჩნიე, მაგრამ სულ მალე დავრწმუნდი, რომ ჩემი ჭკვიანი პროფესორი სრულ სიმართლეს მეუბნებოდა. <br />
დავემორჩილე მასპინძლის რჩევას და ჩემი ტალახში ამოგანგლული რუსული ჩექმები დავტოვე ლოჯის შესასვლელთან, კიბის ქვეშ. <br />
ჩავიცვი თბილი ჩუსტები და, - ჰოი საკვირველებავ! - შევაღე ლოჯიის კარი და რას ვხედავ - მთელ ლოჯში დაგებულია სპარსული ხალიჩა, უმაღლეს დონეზე ნაქსოვი და მრავალი ორნამენტით დამშვენებული. თავად ხალიჩა არის საკმაოდ სქელი და მკვიდრად ნაქსოვი. <br />
ლოჯში არის ყველაფერი იდეალურ წესრიგში, ავეჯის ჩათვლით. <br />
ამ მომენტში თავს ვგრძნობდი პირველყოფილ აბორიგენად, რომელიც რაღაც შემთხვევითობის წყალობით აღმოჩნდა მაღალი განვითარების მქონე ცივილიზებულ სამყაროში. <br />
ამ ლოჯის დათვალიერების შემდეგ, ბატონი ვასოს პაციენტმა მიგვიწვია საბანკეტო სუფრასთან.<br />
ის, რაც ლოჯიის დათვალიერების დროს ვნახე, აღმოჩნდა მხოლოდ პატარა დეტალი, ჩვენი მასპინძლის საბანკეტო დარბაზისა და, განსაკუთრებით, საძინებელი ოთახების სხვა, ამ ოჯახში ნანახ საოცრებათა ფონზე. <br />
თავდაპირველად მკითხველს მოვუთხრობ საბანკეტო დარბაზში გათამაშებულ სცენების შესახებ. იატაკი კვლავ დაფარული იყო სპარსული ხალიჩით, რომელიც ბევრად აღემატებოდა ლოჯში გაფენილს თავისი ორნამენტების სიუხვით და შესრულების მაღალი დონით. ასეთი ხალიჩა, ალბათ, სპარსეთის შაჰის რეზიდენციაშიც კი შეიძლებოდა გაეფინათ მის დიზაინერებს. საბანკეტო სუფრას ემსახურებოდა მხოლოდ მამაკაცთა ბრიგადა _ მე იქ ქალის ხმაც კი არ გამიგია.<br />
საზეიმო სუფრას ამშვენებდა: ქართული, სომხური და აზერბაიჯანული კონიაკების ფართო ასორტიმენტი. აქ იყო წარმოდგენილი თევზის ყველანაირი უძვირფასესი სახეობა, შავი და წითელი ხიზილალის ჩათვლით. ამ სუფრაზე პირველად ვნახე ინდაურის თეთრი, რბილობილი ხორცისაგან შამფურზე შემწვარი მწვადები. <br />
ერთი სიტყვით, ქეიფის მოყვარული კაცისათვის, აქ იყო ყველაფერი, მაგრამ ჩვენს შორის არავინ გიჟდებოდა საჭმელ-სასმელზე და ყველა მოუთმენლად მოელოდა მეორე დღეს ბუნების წიაღში გასეირნებას.<br />
ჩვენმა მასპინძლებმა დროულად აუღეს ალღო სტუმრების განწყობილებას და ორ-ორი სტუმარი დაგვარიგეს საძინებლებში ღამის გასათევად. <br />
ბატონ ვასო ვერულაშვილს და მე ერთ ოთახში შეგვიძღვა მასპინძელი და მიგვიჩინა საწოლები. აქ კი კვლავ გავხდით საოცრების მოწმეები. <br />
საძინებელი საწოლები გაწყობილი იყო მთლიანად ბუმბულის საბნებით, ბალიშებით და ლეიბებით. როცა იმ საწოლში ჩავწექი, ვგრძნობდი, რომ ვიძირებოდი “ზღვის” ფსკერზე... ასეთ ფუმფულა საწოლში მე არასოდეს მძინებია და, რაც არ უნდა პარადოქსულად მოგეჩვენოთ, არც ბატონ ვასოს, თურმე, არ ჰქონია ასეთი შემთხვევა.<br />
მეორე დილით, გათენებამდე დაახლოებით ორი საათით ადრე მოვიდა ეგერი და გაგვიძღვა ფოლიოს ნაკრძალისაკენ. <br />
გვიანი შემოდგომა იყო და თბილ ქვეყნებში გადამფრენი ფრინველები, ამ ნაკრძალის ასწლოვანი ტირიფების ტოტებზე ღამით შემომსხდარნი, დილის დადგომას ამცნობდნენ თავიანთ ფრთოსან მოძმეებს სასიამოვნო ჭიკჭიკითა და ზარ-ზეიმით. ყველა ფრინველს თავისი ორკესტრი ჰქონდა მოწყობილი და მათი გალობის მოსმენაზე უკეთესს ვერაფერს წარმოიდგენდა ადამიანი. თბილ ქვეყნებში გადამფრენ ფრინველთა ასეთი ერთობლიობა სხვა დროს არსად არ მინახავს და არც მათი ჭიკჭიკი მომისმენია. იქ ნანახი მგალობელი ფრინველების შემდეგ თოფი საერთოდ შემჯავრდა!..<br />
უკვე თენდებოდა და, თურმე, ამ დროს ხოხბები, კაკბები, დურაჯები მიდიან ნაკრძალის ტყის მასივიდან მტკვრის სანაპიროზე წყლის დასალევად და საზრდოს საშოვნელად. ამ ფრთოსნების ყოფა-ქცევა კარგად იცოდა ჩვენმა მეგზურმა ეგერმა და წინასწარ გაგვაფრთხილა, რომ დედალი ხოხობისათვის თოფი არ გვესროლა. როგორც გამონაკლისი, ნებას გვაძლევდა თითო მამალი ხოხობი მოგვეპოვებინა. <br />
მამალი ხოხობი, ჯერ ერთი, ზომით აღემატება დედალს და მეორეც, აქვს გრძელი, ლამაზი ბოლო, ხოლო დედალი ხოხობი ზომითაც პატარაა, არც დიდი ბოლო აქვს და არც შეედრება სილამაზით მამალ ხოხობს. ეს ანბანური ჭეშმარიტება კარგად იცის გამოცდილმა მონადირემ და აქ შეცდომა გამორიცხულია. <br />
სამწუხაროდ, ამ დროს ერთმა ჩვენიანმა ახალგაზრდამ, რომელსაც, როგორც შემდეგ აღმოჩნდა, ნადირობაზე ძალიან ბუნდოვანი წრმოდგენა ჰქონდა, პირველივე აფრენილი დედალი ხოხობი ჩამოაგდო და ამით ისე გაანაწყენა ჩვენი თანმხლები ეგერი, რომ მტკვრის სანაპირო ტყიდან წამოგვიყვანა შუაგულ უღრან ტყეში, სადაც ხოხობი კი არა, სხვა ველური ფრინველის ჭაჭანებაც კი არ იყო.<br />
ფოლიოს ნაკრძალის ორ კილომეტრიანი ტყის კორომის ბოლოს შევნიშნეთ კვამლის სვეტი. როცა ამ ადგილს მივუახლოვდით, აღმოჩნდა, რომ ჩვენს მასპინძელს წინასწარ მოუფიქრებია დილით, უზმოზე წამოსული სტუმრების გამასპინძლება ბუნების წიაღში ახლად დაკლული, თამამი ბატკნის მწვადით. <br />
კვლავ აღვნიშნავ, რომ არის ხუთი დეკემბრის დილა. ქვეყანა ზეიმობს საბჭოთა კონსტიტუციის დღეს. <br />
კოცონთან მისულები სახტად დავრჩით - მაღალ ჩექმებში გამოწყობილ ბატონ ვასოს მეთევზის ბადე გადაეგდო მხარზე და ალმაცერად გვიღიმოდა. იმან ხომ წინასწარ იცოდა, რომ ჩვენ დიდი გამოცდილების მქონე მონადირეები არ ვიყავით და ერთი ხოხბის ანაბარა, გამოპანჩურებულები, სხვა სერიოზულ ნანადირევზე მწყრალად ვიქნებოდით... <br />
დიდ ცეცხლზე ელაგა შამფურზე აგებული ბატკნის მწვადი. ჩვენი მასპინძელი გვთავაზობდა, რომ ცეცხლიდან ახლად აღებული მწვადის შამფურები, თუ ეს მოგვეწონებოდა, დაგვესველებინა მაწვნით. თავად აზერბაიჯანელები ამ მეთოდს ხშირად იყენებდნენ და ჩვენც გვიმტკიცბდნენ, რომ ეს აუმჯობესებდა და არბილებდა მწვადის გარე ზედაპირს. მართალი გითხრათ, ეს მეთოდიკა დიდის აღრფთოვანებით არ მიმიღია... <br />
მწვადის რაოდენობა იმდენად დიდი იყო, რომ ნახევარი დარჩა შამფურზე და ცეცხლთან უფრო მეტი... <br />
სწორედ ამ დროს მოვისმინე ბატონი ვასო ვერულაშვილისგან ტყვეობიდან გამოქცევის დროს გადატანილი შიმშილის შესახებ ბელორუსიის ჭაობიან ტყეებში; მის მიერ აქ წარმოთქმული იყო ფრაზა _ “სადა ხარ შიმშილოო!” და ამ დროს მოგვიყვა იმ უბედურების შესახებ, რომელიც გაატარა გერმანელთა ტყვეთა ბანაკში და განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც გამოიქცა ტყვეობიდან. აქ უკვე ეპიზოდურად მოგვითხრო ის ტანჯვა, შიში და შიმშილი, რომელიც ტყვეობიდან გამოქცევის შემდეგ გამოიარა იმ საშინელი ომის პერიოდში. <br />
საერთოდ, ბატონ ვასოს არ უყვარდა ომის საშინელებაზე ლაპარაკი, როგორც ჩანს, ეს მის ტკივილს კიდევ უფრო აძლიერებდა. მაგრამ აქ კი “უღალატა” თავის პრინციპს და მოგვიყვა ამბავი, გადატანილი უბედურების ზოგიერთ დეტალზე. ხოლო მოთხრობა დაასრულა ასეთი სიტყვებით, - “მაშინ ვერაფრით დავიჯერებდი, რომ დადგებოდა ისეთი დრო, როცა სუფრაზე საჭმლის სიუხვე იქნებოდა, არავინ დამიშლიდა ჭამას და ამის მომსწრე გავხდებოდი”... <br />
ჰოდა, სწორედ ფოლიოს ნაკრძალში, შამფურებზე დატოვებული მწვადების შემყურე პროფესორმა ვასო ვერულაშვილმა თქვა ეს სიტყვები - “სადა ხარ შიმშილო!”<br />
ამგვარი დილის საუზმის შემდეგ, ეგერი წაგვიძღვა ზემოთ აღწერილი ტყის კორომის გადაღმა არსებულ უზარმაზარი ღიჭის ბარდებისაკენ, სადაც, წესით და რიგით, უნდა ყოფილიყვნენ შეფარებული გარეული ღორები. <br />
როგორც ცნობილია, მუსულმანები ღორის ხორცს არ მიირთმევენ, მაგრამ კარგად იციან, რომ ამ პროდუქტს დიდი გასავალი აქვს საქართველოში. ამიტომ ხოცავენ მოზრდილ ტახებს და ქართულ ბაზარზე გამოტანის შემდეგ, კარგა გვარიანადაც ითბობენ ხელს. სწორედ ამის გამო, ამ ბოლო დროისათვის გარეული ტახის პოპულაცია აზერბაიჯანის სანახებში მნიშვნელოვნად შეთხელდა!..<br />
მთელი დღის განმავლობაში არ დაგვიტოვებია არც ერთი ღიჭის კორომი თუ ეკალ-ბარდით დაფარული ჯაგნარი, სადაც უნდა ყოფილიყო გარეული ღორების სამალავი და თავშესაფარი, მაგრამ გარეული ღორისთვის თვალიც არ მოგვიკრავს. <br />
დღის ბოლოს დაღლილ-დაქანცულები უნდა დავბრუნებულიყავით უკან. ამ დროს თავში გამიელვა ერთმა რეალურმა იდეამ - ცოტა ხნით წაგვენადირა ველის კურდღელზე, რომლებიც ფოლიოს სახელმწიფო ნაკრძალის მიმდებარე ტერიტორიაზე მრავლად ბინადრობდა. ეს იდეა მისაღები აღმოჩნდა კიდევ ორი ჩვენი ტახზე მონადირე ყმაწვილისათვის და სულ რაღაც ორმოცი წუთის განმავლობაში მოვიპოვეთ ხუთი გარეული კურდღელი. ეს უკვე უფლებას გავაძლევდა, თავი ჩაგვეთვალა ნამდვილ მონადირეებად. ამგვარად, ყურცქვიტა კურდღლებმა გვიხსნეს დიდი სირცხვილისაგან.<br />
ჩვენმა მასპინძელმა, გამოსამშვიდობებელ ვახშამზე, კვლავ მიგვიწვია სუფრასთან, ისევ წარმოითქვა თბილი სიტყვები პროფესორ ვასო ვერულაშვილის მისამართით და, როგორც ნამდვილმა მეგობრებმა, მადლიერებით დავტოვეთ ეს ბედნიერი, უკვე ორი ვაჟის მამის ოჯახი კეთილი სურვილებით...<br />
ქვეყანას, სადაც იბადებიან პროფესორ ვასო ვერულაშვილის რანგის მეცნიერები, გადაშენება არ უწერია!..ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-83518666696663658402010-08-29T12:41:00.000-07:002010-08-29T12:41:04.480-07:0011. ირკუტსკი – 1966 წლის აგვისტო<span style="font-size: large;"><b>11. ირკუტსკი – 1966 წლის აგვისტო</b></span><br />
<br />
ცენტრალური ციმბირის ქალაქ ირკუტსკში 1966 წლის აგვისტოში ჩატარდა მეხუთე საკავშირო კონფერენცია, რომელიც მიეძღვნა მიკროელემენტების ბიოლოგიური როლის შესწავლის აქტუალურ საკითხებს. ამ კონფერენციის მუშაობაში მონაწილეობას იღებდა მედიკოს-ბიოლოგთა დიდი “არმია”. ფიზიკოსები ამ კონფერენციაზე წარმოდგენილნი იყვნენ, როგორც “დამხმარე ძალა”, რომლებსაც ევალებოდათ ანალიზური ხასიათის ამოცანების გადაჭრა.<br />
იმ დროისათვის ნეიტრონული-აქტივაციური ანალიზის მეთოდები უკვე ფეხს იკიდებდა მედიცინაში პრაქტიკული გამოყენების თვალსაზრისით. ქართველი მედიკოსები უკვე წარმატებით იყენებდნენ ამ მეთოდს თავიანთ გამოკვლევებში და ამ კონფერენციაზე მათ მიერ გამოტანილმა მოხსენებებმა, რომლებიც წარმოადგინეს პროფესორებმა: ტარიელ ჩიქოვანმა, ეთერი ბოცვაძემ და ზივიბეგ ბიბილაშვილმა, _ დაიმსახურეს სპეციალისტთა დიდი ყურადღება და მოწონება.<br />
კონფერენციის მუშაობაში მონაწილეობას იღებდა მხცოვანი მეცნიერი _ პროფესორი ანატოლი ივანეს ძე ვენჩიკოვი, რომელიც მეორე მსოფლიო ომის დროს, უსაფრთხოების მიზნთ, ლენინგრადიდან გადაიყვანეს აშხაბადის სამედიცინო ინსტიტუტის ფიზიოლოგიის კათედრის გამგედ. ეს იყო გასაოცარი თავმდაბლობის მქონე პროფესორი, რომელთანაც საუბარი და მსჯელობა აქტუალურ საკითხებზე მიმდინარეობდა მშვიდად, ყოველგვარი ამბიციების გარეშე. ვისაც ერთხელ მაინც გადაუფურცლია ანატოლი ვენჩიკოვის მონოგრაფია “Биотики”, ის უყოყმანოდ დამეთანხმება, რომ ამ წიგნის ავტორი არის, მართლაც, მაღალი კლასის პროფესიონალი მეცნიერ-მკვლევარი.<br />
მომდევნო წლებში მე მქონდა მუდმივი მიმოწერა ამ დიდ მეცნიერთან. 1969 წელს ვენჩიკოვი ჩამოვიდა თბილისში, როგორც პირველი ოფიციალური ოპონენტი ტარიელ ჩიქოვანის სადოქტორო დისერტაციის დაცვის დროს. ამის შემდეგ, საქართველოში წესად ქცეულ საოჯახო ვახშამზე, ერთხელ კიდევ მომეცა შანსი, კვლავ პირადად მესაუბრა მხცოვან პროფესორთან. მისგან ისევ მივიღე რჩევები მეტალების ბიოტიკური კონცენტრაციებით კვლევების წარმართვის კუთხით. მას კარგად ესმოდა კომპლექსების “მეტალ-ცილის”, “მეტალ-ნუკლეინის მჟავების” შესწავლის აქტუალობა. წუხდა, რომ სასწავლო დაწესებულებაში (აშხაბადის სამედიცინო ინსტიტუტში) მუშაობა მისგან დიდ შრომას და ძალისხმევას საჭიროებდა, რის გამოც ძალიან ცოტა დრო რჩებოდა კვლევითი ხასიათის სამუშაოების შესასრულებლად. ეს განცხადება პროფესორ ანატოლი ვენჩიკოვის თავმდაბლობის კიდევ ერთი მაგალითი იყო, თორემ მის მიერ განხორციელებული ექსპერიმენტები ღია გულზე, ნებისმიერი მომთხოვნი ახირებული ოპონენტის ყველანაირ კრიტიკას გაუძლებდა! <br />
მე კარგად დამამახსოვრდა ამ მოკრძალებული მეცნიერის ერთი ფრაზა, რომლის შინაარსიც ჩემი სიტყვებით ასეც შეიძლებოდა გადმომეცა: “ხანდაზმულ ასაკში რომ კვლავ შემიძლია ახალგაზრდული ენერგიით მუშაობა, ეს მხოლოდ ჩემს მიერ მიგნებული მეთოდოკის დამსახურებად უნდა ჩაითვალოსო”. თურმე, ბავშვობისა და ყრმობის ასაკში, როგორც გამანდო, ყოფილა ფიზიკურად სუსტი და ხშირად ავადმყოფობდა კიდეც. მას შემდეგ, რაც მიაგნო საკუთარი ჯანმრთელობის მეტალების ბიოტიკური დოზებით მკურნალობის მეთოდს, არა მარტო გამოჯანმრთელდა, არამედ მნიშვნელოვნად მოემატა შრომისუნარიანობაც. მარწმუნებდა, რომ დილის ექვსი საათიდან საღამოს ათ საათამდე მუშაობდა უწყვეტად და, საერთოდ, რა იყო დაღლა, აღარ ახსოვდა... <br />
აი, ასეთი დამამახსოვრდა პროფესორი ანატოლი ივანეს ძე ვენჩიკოვი მეოცე საუკუნის სამოციანი წლებიდან.<br />
ირკუტსკში ვნახე ციმბირის პაპის - ნესტორ კალანდარიშვილის ძეგლთან მიტანილი ცოცხალი ყვავილების გვირგვინები. როგორც ცნობილია, იგი დაიღუპა 1922 წლის იანვარში, თავისი სამასკაციანი რაზმით თეთრგვარდიელთა ალყაში მოხვედრის დროს.<br />
ირკუტსკი, ბაიკალი და მდინარე ანგარა, რომელიც გამოდის ბაიკალის ტბიდან, - ეს ის ობიექტებია, რომელთა ხილვაც ბევრ უცხოელ ტურისტს ანდამატური ძალით იზიდავდა და, ალბათ, დღესაც ასეა.<br />
სხვათაშორის, ტაიგაში, ირკუტსკსა და ბაიკალს შორის, არის აშენებული ოთხსართულიანი ლამაზი შენობა, სადაც იგეგმებოდა საბჭოთა კავშირში აშშ-ის პრეზიდენტის ჩამობრძანება. როგორც ცნობილია, ეს ვიზიტი მაშინ არ შედგა, მაგრამ შესანიშნავად მოასფალტებული ტრასა ირკუტსკიდან ბაიკალამდე და ლამაზად აშენებული ტურისტული კორპუსი “საჩუქრად” დარჩათ ციმბირელებს. <br />
ბაიკალის ტბის წყალი გამოირჩევა მაღალი სისუფთავით და მისი ტემპერატურა აგვისტოშიც კი არ აღემატება რვა-ათ გრადუსს ცელსიუსის შკალით. ამ ტბაში ბინადრობს კალმახის მსგავსი, ძვირფასი თევზი ომული. აი, ამ თევზის რეწვის ლიცენზია გასცა სამოციან წლებში ნიკიტა ხრუშჩოვმა, რომელიც იყიდეს ჩეხებმა, რამაც ირკუტსკის მცხოვრებლებში დიდი გულისწყრომა გამოიწვია.<br />
ბაიკალის წყალი სასმელად არ საჭიროებს არანაირ წინასწარ გასუფთავებას. <br />
ერთადერთი მდინარე, რომელიც სათავეს იღებს ბაიკალის ტბიდან, არის ანგარა. ანგარას ციმბირელები მდინარედ მოიხსენიებენ, თორემ ჩემთვის ეს არის დიდი, მოძრავი ზღვა! ამ მდინარის სიგანე აჭარბებს ორ კილომეტერს. აქ თავისუფლად დაცურავენ დიდი გემებიც კი. ტურისტებს ემსახურება მაღალი კლასის კატარღა-ტრამვაი. მგზავრობის ღირებულება სიმბოლურია _ პრაქტიკულად უფასო. დიდი სიამოვნებაა ამ ტრამვაით ანგარა-ბაიკალზე გასეირნება...<br />
დღევანდელი დაბრძენებული და წლებით დამძიმებული პროფესორი ზივი ბიბილაშვილი იმ დროს, მედიკოსთა ირკუტსკის კონფერენციაზე, ყველაზე ახალგაზრდა და მობილური პერსონა იყო. ფრთები რომ ჰქონოდა, ფრენასაც კი შეძლებდა! თუ იმასაც გავითვალისწინებთ, რომ ჰქონდა ძალიან კარგი, მეგობრული ხასიათი, ძნელი იყო მისი წინადადება არ მიგეღო და არ აჰყოლოდი... <br />
და აი, ერთ დღეს, თავისი კოლეგები დაპატიჟა ირკუტსკიდან ორმოცი კლომეტრის დაშორებით, ტაიგაში აშენებულ პატარა ქალაქ ანგარსკში, თავის ღვიძლ ბიძაშვილთან სტუმრად. ზივის ბიძა იყო ბრატსკის გიგანტური მშენებარე ელექტროსადგურის მთავარი ინჟინერი, ხოლო მისი ვაჟიშვილი ცხოვრობდა ქალაქ ანგარსკის დასახლებაში. ზივის ლოგიკა იყო ასეთი: კიდევ როდის მომიწევს აქ ჩამოსვლა, ღმერთის მეტმა არავინ იცის; აი, ახლა აქ ვარ და ჩემი ბიძაშვილი რომ არ ვნახო, ნამდვილად არ ივარგებსო. მეტი რა გზა იყო, დავთანხმდით ანგარსკში გასეირნებას.<br />
ბატონმა ზივიმ დაიქირავა ტაქსი და გავუდექით ჩრდილოეთისაკენ მიმავალ გზას. სულ ორმოც წუთში აღმოვჩნდით ამ პატარა და კოხტა ქალაქში. <br />
დიდად გამაოცა ამ ქალაქში საიუველირო მაღაზიის ხილვამ და იქ არსებულმა _ ოქროს, ვერცხლის და სხვა ძვირფასი ლითონების ფასებმა, რომლებიც იყო დაუჯერებლად დაბალი. ცოტა უფრო ძვირი ღირდა ბრილიანტებით გაწყობილი ოქროს სამკაულები. საიუველირო ნაკეთობების ასეთი სიუხვე არსად არ მინახავს _ არც მოსკოვში, არც ლენინგრადში, არც რიგაში და არც დრეზდენში. რაოდენ გაოცებული დავრჩი, როდესაც ჩვენი დელეგაციის ერთმა ჭკვიანმა ქალბატონმა იყიდა ბრილიანტებით გაწყობილი ქალის ყელსაბამი. ჩემი ვარაუდით, დღეს ეს ყელსაბამი, ალბათ, ასტრონომიული თანხა ღირს.<br />
ამ პატარა ექსკურსიის შემდეგ, ბატონმა ზივი ბიბილაშვილმა წაგვიყვანა თავისი ბიძაშვილის მოსანახულებლად. ეს ყმაწვილი იყო ციმბირში გაზრდილი, დაკაცებული ახალგაზრდა, რომელიც მარტო ცხოვრობდა ძვირფასი ჯიშის ხით გაწყობილ, ოროთახიან ბინაში. <br />
ერთი ოთახი მთლიანად დათმობილი ჰქონდა ციმბირის წყალუხვი მდინარეების მიერ ნაპირებზე გამორიყული ძვირფასი ჯიშის ხეების წყალში “ნაბანავები” კუნძებისაგან შეგროვილ ექსპონატებს. ზოგიერთი ასეთი “ექსპონატი” გამოსახავდა რომელიღაც ცხოველის კონფიგურაციას. ასეთი ექსპონატები ჩვენს მასპინძელს საგულდაგულოდ ჰქონდა განთავსებული ამ ოთახის პანელებზე. <br />
ყოველი ამგვარი ექსპონატის შესახებ ბატონი ზივის ბიძაშვილი თავდავიწყებით მიყვებოდა დეტალებს, თუ როდის და სად იპოვა ეს სიმდიდრე. ყოველი ექსპონატის მისეული დახასიათების შემდეგ კი მეკითხებოდა, მომწონდა თუ არა ესა თუ ის რიყის ჩხრიმალი. <br />
მეც ზრდილობიანად თავს ვუკრავდი და, თურმე, იმასაც ნამდვილად სჯეროდა, რომ აღრფთოვანებული ვიყავი მისი ნამუშევრებით. <br />
ბოლოს მაჩვენა წითელი ხისაგან ციმბირის მდინარეების მიერ გაფცქვნილი და კარგა გვარიანად დამუშავებული პატარა კუნძი, რომელიც, მართლაცდა, ძალიან ჰგავდა ციმბირულ როჭოს. ზომითაც ისეთი მორჩილი იყო, რომ იმავდროულად მაგონებდა კავკასიის მთებში მობინადრე მამალ როჭოს. ჩემდა საზიანოდ, ვერ დავმალე მოწონება ამ კუნძის მიმართ და მასპინძელმა დამაჯილდოვა ამ კუნძით - ერთი პირობით, რომ ამ “როჭოს” აუცილებლად შევინახავდი ჩემი ციმბირელი მასპინძლის სამახსოვროდ... აი, ამ კუნძით დავბრუნდი ანგარსკიდან ირკუტსკის სასტუმროში. <br />
ბედის დაცინვაა, რომ ყველა ჩემი ნაცნობი მედიკოსი, თბილისში ბრუნდებოდა ძვირფასი საიუველერიო ნაწარმით, მე კი რიყის კუნძით.... <br />
რამდენეჯერმე გადავწყვიტე ამ კუნძის გადაგდება, მაგრამ ჩემმა ექიმმა-მეგობრებმა არ დამანებეს ამის გაკეთება და სახლში მივედი ამ კუნძით ხელდამშვენებული. არანირი ჩემი მოსაზრება, გამოთქმული ჩემი მეუღლის მისამართით, არ გამოდგა და, ერთადერთი, რა კომპრომისიც მან დაუშვა, ის იყო, რომ ნება დამრთო, ეს ექსპონატი შემენახა სარდაფში. შემდეგ კი, ახალ საცხოვრებელში გადაბარგების დროს, ეს კუნძი არავის აღარ გახსენებია...<br />
ციმბირში მოგზაურობის დროს, ყველაზე შთამბეჭდავი და საინტერესო ჩემთვის იყო იქაური მასშტაბების აღთქმა. ჯერ ერთი: ირკუტსკ-ბაიკალის სამანქანო ტრასიდან დანახული ტაიგა, სადაც ცამდე აზიდული უშველებელი ფიჭვის ტყეების მხოლოდ წვერებში ჩანს წიწვოვანი წამონაზრდები. ეს ტყე არის ყველაზე დიდი ციმბირული სიმდიდრე. მეორე საოცრება _ ეს არის თვით ბაიკალის ტბა, რომელიც ჩემთვის უკიდეგანო ზღვაა, აქ მობინადრე სელაპებით და კალმახის ტიპის ომულის ჯიშის თევზით. მესამე საოცრება ეს თავად ბაიკალის სუფთა წყალია.<br />
აღარაფერს ვამბობ სიასამურის ბეწვზე, გარეულ ღორსა და დათვზე, აგრეთვე ძვირფას ფრინველებზე _ ციმბირულ როჭოსა და კაკაბზე. არც ირემზე ვაკეთებ განსაკუთრებულ აქცენტს.<br />
ძალიან მდიდარი რესურსების პატრონი ყოფილა დიდი რუსეთი...ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-8826265011281059982010-08-29T12:36:00.000-07:002018-05-16T10:04:01.925-07:0012. პროფესორი გიორგი ხარაძე<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgjzvke1zk7EcbblNQOHdeO7GJZcfj-D50HDiMkng6Lxphj4sNej-1rXtJMCzdW1tC_qsxuBelpzP8kzNgEZUsQji4huyRcNBn3t4GK64_p_QErnDybej4J9bnrymDs2g9cw-YnK9ZBis0/s1600/giorgi+kharadze.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgjzvke1zk7EcbblNQOHdeO7GJZcfj-D50HDiMkng6Lxphj4sNej-1rXtJMCzdW1tC_qsxuBelpzP8kzNgEZUsQji4huyRcNBn3t4GK64_p_QErnDybej4J9bnrymDs2g9cw-YnK9ZBis0/s320/giorgi+kharadze.jpg" width="261" /></a></div>
<div style="color: orange;">
<i><b>სურათზე: გიორგი ხარაძე</b></i></div>
<br />
<span style="font-size: large;"><b>12. პროფესორი გიორგი ხარაძე</b></span><br />
<br />
თავიდანვე უნდა განვაცხადო, რომ ამ პატარა წერილში არ მქონია ილუზია <a href="http://science.org.ge/old/cv/giorgi%20kharadze%20geo.html" target="_blank">პროფესორ გიორგი ხარაძის</a> სამეცნიერო და საზოგადოებრივი მოღვაწეობის სრულყოფილი აღწერისა. ამ მისიის შესრულება ბევრად აღემატება ჩემს შესაძლებლობებს. მე ყურადღება მაქვს გადატანილი მხოლოდ რამდენიმე ეპიზოდზე, რომლებიც კარგად წარმოაჩენს ბატონი გოგის ფიზიკის ინსტიტუტის დირექტორის პოსტზე მოღვაწეობის ფრიად მნიშვნელოვან მომენტებს, რომელთა შორის, ჩემი ღრმა რწმენით, ყველაზე ღირებულია აშშ-ის ენერგიის დეპარტამენტთან მის მიერ წარმართული საქმიანობა. <br />
ბატონმა გოგი ხარაძემ გადადგა იმ დროისათვის გასაოცარი გონივრული ნაბიჯი _ ჩვენი რესპუბლიკის უსაფრთხოებიდან გამომდინარე, შესთავაზა აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტს ჩვენი რეაქტორიდან ბირთვული საწვავის ნარჩენების გატანა. <br />
აშშ-ის ენერგიის დეპარტამენტის კომისია ერთი თვის განმავლობაში აწარმოებდა რეაქტორის საექსპერტო სამუშაოებს და მათ მიერ ბირთვული საწვავის გატანის შემდეგ, ქართული ატომური რეაქტორის ოპონენტებს მთლიანად გამოეცალათ ხელიდან ამ თემით სპეკულიაციის ყველანაირი საშუალება.<br />
როდესაც დოქტორ ჯეიმს ტურნერის თავკაცობით, ამერიკელმა ექსპერტებმა დაასრულეს ტექნიკური სამუშაოები, ბატონმა გოგი ხარაძემ მოიწვია ისინი ფიზიკის ინსტიტუტში, რეაქტორის ხელმძღვანელ თანამშრომლებთან ერთად და მე, როგორც ამ რეაქტორის ყოფილი სტაჟიანი მომხმარებელი, პატივი დამდეს გამოსამშვიდობებელ შეხვედრაზე გავსაუბრებოდი ოუკ რიჯის რეაქტორის წარმომადგენლებს. ამ შეხვედრის დროს გავიცანი დოქტორი სიუ (<link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5Cuser%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_filelist.xml" rel="File-List"></link><link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5Cuser%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_themedata.thmx" rel="themeData"></link><link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5Cuser%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_colorschememapping.xml" rel="colorSchemeMapping"></link> <m:smallfrac m:val="off"> <m:dispdef> <m:lmargin m:val="0"> <m:rmargin m:val="0"> <m:defjc m:val="centerGroup"> <m:wrapindent m:val="1440"> <m:intlim m:val="subSup"> <m:narylim m:val="undOvr"> </m:narylim></m:intlim> </m:wrapindent><style>
<!--
/* Font Definitions */
@font-face
{font-family:"Cambria Math";
panose-1:2 4 5 3 5 4 6 3 2 4;
mso-font-charset:204;
mso-generic-font-family:roman;
mso-font-pitch:variable;
mso-font-signature:-1610611985 1107304683 0 0 159 0;}
/* Style Definitions */
p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal
{mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
margin:0in;
margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:none;
mso-layout-grid-align:none;
text-autospace:none;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman","serif";
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
color:black;}
.MsoChpDefault
{mso-style-type:export-only;
mso-default-props:yes;
font-size:10.0pt;
mso-ansi-font-size:10.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-hansi-font-family:Calibri;}
@page Section1
{size:8.5in 11.0in;
margin:56.7pt 42.5pt 56.7pt 85.05pt;
mso-header-margin:.5in;
mso-footer-margin:.5in;
mso-paper-source:0;}
div.Section1
{page:Section1;}
-->
</style><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 12pt;">Robert N. Ceo pH.D. Oak Ridge, Tennessee</span>) და ჩვენ დიდხანს ვისაუბრეთ ბევრ საინტერესო საკითხზე. ბატონი სიუ აღმოჩნდა უაღრესად თავმდაბალი და ჩემს მიმართ კეთილგანწყობილი მეცნიერი. მან გულწრფელად დამპატიჟა ოუკ რიჯის რეაქტორზე. თანაც დამაიმედა, რომ ვიცხოვრებდი მის კოტეჯში, ყოველგვარი ყოფითი პრობლემების გარეშე; იმ დღესვე მთავაზობდა თავისი კოტეჯის გასაღებს, თანაც მარწმუნებდა, რომ ამ კოტეჯის გარაჟში იდგა ახალი ავტომობილი და უპრობლემოდ შემეძლო მისი გამოყენება.<br />
ამგვარი თბილი ურთიერთობის დამყარება ოუკ რიჯის მაღალნაკადიანი რეაქტორის სპეციალისტებთან იყო ბატონი გოგი ხარაძის უაღრესად ჭკვიანური და მეტად სასარგებლოდ გადადგმული ნაბიჯი. <br />
ჩვენთვის მოულოდნელად, აშშ-ის ენერგიის დეპარტამენტმა 1999 წლის დეკემბერში მიიწვია შვიდი ქართველ მეატომე ინჟინერი და მეცნიერი ამერიკის წამყვან სამეცნიერო ცენტრებში ცოცხალი მეცნიერული კონტაქტების დასამყარებლად. მიწვეულთა შორის იყვნენ: პროფესორი გიორგი ხარაძე, დოქტორი ზურაბ სარალიძე, რეაქტორის ხელმძღვანელი შუქრი აბრამიძე, რადიაციული უსაფრთხოების ხელმძღვანელი ნოე ქათამაძე, მეცნიერებათა კანდიდატი გიგა კიკნაძე, დოქტორი ლევან თოფჩიშვილი და ამ მემუარული რვეულის ავტორი. <br />
იმ ხანად ჩემი ავადმყოფობის გამო, ჩემივე თხოვნით, ეს მისია დაეკისრა, უნიჭიერეს ქალბატონს, უფროს მეცნიერ-თანამშრომელს, ნელი წიბახაშვილს. <br />
როგორც შემდეგ აღმოჩნდა, ქალბატონმა ნელი წიბახაშვილმა, ბრწყინვალედ გაართვა თავი დაკისრებულ მოვალეობას და მის მიერ საერთაშორისო სამეცნიერო-ტექნიკურ ცენტრში (<link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5Cuser%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_filelist.xml" rel="File-List"></link><link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5Cuser%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_themedata.thmx" rel="themeData"></link><link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5Cuser%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_colorschememapping.xml" rel="colorSchemeMapping"></link> <m:smallfrac m:val="off"> <m:dispdef> <m:lmargin m:val="0"> <m:rmargin m:val="0"> <m:defjc m:val="centerGroup"> <m:wrapindent m:val="1440"> <m:intlim m:val="subSup"> <m:narylim m:val="undOvr"> </m:narylim></m:intlim> </m:wrapindent><style>
<!--
/* Font Definitions */
@font-face
{font-family:"Cambria Math";
panose-1:2 4 5 3 5 4 6 3 2 4;
mso-font-charset:204;
mso-generic-font-family:roman;
mso-font-pitch:variable;
mso-font-signature:-1610611985 1107304683 0 0 159 0;}
/* Style Definitions */
p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal
{mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
margin:0in;
margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:none;
mso-layout-grid-align:none;
text-autospace:none;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman","serif";
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
color:black;}
.MsoChpDefault
{mso-style-type:export-only;
mso-default-props:yes;
font-size:10.0pt;
mso-ansi-font-size:10.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-hansi-font-family:Calibri;}
@page Section1
{size:8.5in 11.0in;
margin:56.7pt 42.5pt 56.7pt 85.05pt;
mso-header-margin:.5in;
mso-footer-margin:.5in;
mso-paper-source:0;}
div.Section1
{page:Section1;}
-->
</style><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 12pt;">ISTC</span>) წარდგენილმა პროექტმა G-348, კალიფორნიის ლოურენს ბერკლის ინსტიტუტის დიდი მოწონება და მხარდაჭერა დაიმსახურა. ეს იყო ჩვენი ლაბორატორიის პირველი საერთაშორისო რანგის პროექტი, რომლითაც საფუძველი ჩაეყარა ბერკლის ინსტიტუტთან ნელი წიბახაშვილის ნაყოფიერ თანამშრომლობას და ეს თანამშრომლობა დღესაც წარმატებით გრძელდება.<br />
ბერკლის ინსტიტუტის მიერ იმავდროულად მოწონებული იყო პროექტი G-349, რომელიც წარადგინა უფროსმა მეცნიერ თანამშრომელმა ნელი საპოჟნიკოვამ <link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5Cuser%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_filelist.xml" rel="File-List"></link><link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5Cuser%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_themedata.thmx" rel="themeData"></link><link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5Cuser%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_colorschememapping.xml" rel="colorSchemeMapping"></link> <m:smallfrac m:val="off"> <m:dispdef> <m:lmargin m:val="0"> <m:rmargin m:val="0"> <m:defjc m:val="centerGroup"> <m:wrapindent m:val="1440"> <m:intlim m:val="subSup"> <m:narylim m:val="undOvr"> </m:narylim></m:intlim> </m:wrapindent><style>
<!--
/* Font Definitions */
@font-face
{font-family:"Cambria Math";
panose-1:2 4 5 3 5 4 6 3 2 4;
mso-font-charset:204;
mso-generic-font-family:roman;
mso-font-pitch:variable;
mso-font-signature:-1610611985 1107304683 0 0 159 0;}
/* Style Definitions */
p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal
{mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
margin:0in;
margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:none;
mso-layout-grid-align:none;
text-autospace:none;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman","serif";
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
color:black;}
.MsoChpDefault
{mso-style-type:export-only;
mso-default-props:yes;
font-size:10.0pt;
mso-ansi-font-size:10.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-hansi-font-family:Calibri;}
@page Section1
{size:8.5in 11.0in;
margin:56.7pt 42.5pt 56.7pt 85.05pt;
mso-header-margin:.5in;
mso-footer-margin:.5in;
mso-paper-source:0;}
div.Section1
{page:Section1;}
-->
</style><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 12pt;">ISTC</span> ცენტრში. <br />
აქვე საგანგებოდ მინდა ავღნიშნო ქალბატონი ნელის ფრიად ნაყოფიერი თანამშრომლობა პორტსმუტის უნივერსიტეტთან (<link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5Cuser%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_filelist.xml" rel="File-List"></link><link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5Cuser%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_themedata.thmx" rel="themeData"></link><link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5Cuser%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_colorschememapping.xml" rel="colorSchemeMapping"></link> <m:smallfrac m:val="off"> <m:dispdef> <m:lmargin m:val="0"> <m:rmargin m:val="0"> <m:defjc m:val="centerGroup"> <m:wrapindent m:val="1440"> <m:intlim m:val="subSup"> <m:narylim m:val="undOvr"> </m:narylim></m:intlim> </m:wrapindent><style>
<!--
/* Font Definitions */
@font-face
{font-family:"Cambria Math";
panose-1:2 4 5 3 5 4 6 3 2 4;
mso-font-charset:204;
mso-generic-font-family:roman;
mso-font-pitch:variable;
mso-font-signature:-1610611985 1107304683 0 0 159 0;}
/* Style Definitions */
p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal
{mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
margin:0in;
margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:none;
mso-layout-grid-align:none;
text-autospace:none;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman","serif";
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
color:black;}
.MsoChpDefault
{mso-style-type:export-only;
mso-default-props:yes;
font-size:10.0pt;
mso-ansi-font-size:10.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-hansi-font-family:Calibri;}
@page Section1
{size:8.5in 11.0in;
margin:56.7pt 42.5pt 56.7pt 85.05pt;
mso-header-margin:.5in;
mso-footer-margin:.5in;
mso-paper-source:0;}
div.Section1
{page:Section1;}
-->
</style><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 12pt;">Biophisics Laboratories, Institute of Biomedical and Biomolecular Sciences University of Portsmouth</span>), რომელიც დღესაც წარმატებით გრძელდება.<br />
2001 წლის აპრილიდან დაიწყო, ასევე <link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5Cuser%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_filelist.xml" rel="File-List"></link><link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5Cuser%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_themedata.thmx" rel="themeData"></link><link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5Cuser%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_colorschememapping.xml" rel="colorSchemeMapping"></link> <m:smallfrac m:val="off"> <m:dispdef> <m:lmargin m:val="0"> <m:rmargin m:val="0"> <m:defjc m:val="centerGroup"> <m:wrapindent m:val="1440"> <m:intlim m:val="subSup"> <m:narylim m:val="undOvr"> </m:narylim></m:intlim> </m:wrapindent><style>
<!--
/* Font Definitions */
@font-face
{font-family:"Cambria Math";
panose-1:2 4 5 3 5 4 6 3 2 4;
mso-font-charset:204;
mso-generic-font-family:roman;
mso-font-pitch:variable;
mso-font-signature:-1610611985 1107304683 0 0 159 0;}
/* Style Definitions */
p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal
{mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
margin:0in;
margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:none;
mso-layout-grid-align:none;
text-autospace:none;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman","serif";
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
color:black;}
.MsoChpDefault
{mso-style-type:export-only;
mso-default-props:yes;
font-size:10.0pt;
mso-ansi-font-size:10.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-hansi-font-family:Calibri;}
@page Section1
{size:8.5in 11.0in;
margin:56.7pt 42.5pt 56.7pt 85.05pt;
mso-header-margin:.5in;
mso-footer-margin:.5in;
mso-paper-source:0;}
div.Section1
{page:Section1;}
-->
</style><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 12pt;">ISTC</span>-ის ეგიდით, პროექტ G-408-ის შესრულება. ამ პროექტით გათვალისწინებული იყო ტოქსიკური და მძიმე მეტალების როლის შესწავლა წყალმცენარე - სპირულინას კულტივაციის პროცესში. მე ვიყავი პროექტის ხელმძღვანელი, ხოლო კოლაბორატორის როლს ასრულებდა დევიდ გლაზგოვი (<link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5Cuser%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_filelist.xml" rel="File-List"></link><link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5Cuser%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_themedata.thmx" rel="themeData"></link><link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5Cuser%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_colorschememapping.xml" rel="colorSchemeMapping"></link> <m:smallfrac m:val="off"> <m:dispdef> <m:lmargin m:val="0"> <m:rmargin m:val="0"> <m:defjc m:val="centerGroup"> <m:wrapindent m:val="1440"> <m:intlim m:val="subSup"> <m:narylim m:val="undOvr"> </m:narylim></m:intlim> </m:wrapindent><style>
<!--
/* Font Definitions */
@font-face
{font-family:"Cambria Math";
panose-1:2 4 5 3 5 4 6 3 2 4;
mso-font-charset:204;
mso-generic-font-family:roman;
mso-font-pitch:variable;
mso-font-signature:-1610611985 1107304683 0 0 159 0;}
/* Style Definitions */
p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal
{mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
margin:0in;
margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:none;
mso-layout-grid-align:none;
text-autospace:none;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman","serif";
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
color:black;}
.MsoChpDefault
{mso-style-type:export-only;
mso-default-props:yes;
font-size:10.0pt;
mso-ansi-font-size:10.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-hansi-font-family:Calibri;}
@page Section1
{size:8.5in 11.0in;
margin:56.7pt 42.5pt 56.7pt 85.05pt;
mso-header-margin:.5in;
mso-footer-margin:.5in;
mso-paper-source:0;}
div.Section1
{page:Section1;}
-->
</style><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 12pt;">Dr. David C. Glasgow</span>) ოუკ რიჯის ეროვნული ლაბორატორიის ქიმიური და ანალიზური განყოფილების ხელმძღვანელი. ეს ლაბორატორია ფუნქციონირებდა ოუკ რიჯის მაღალნაკადიან რეაქტორზე. G-408 პროექტით განხორციელებული გამოკვლევები სრულდებოდა მაღალ მეცნიერულ დონეზე და იბეჭდებოდა პრესტიჟულ უცხოურ ჟურნალებში.<br />
დაბეჯითებით შეიძლება ითქვას, რომ ჩვენი ლაბორატორიის მიერ მოპოვებულმა საგრანტო დაფინანსებამ შეაჩერა განყოფილების სრული დაშლა და დაქუცმაცება... <br />
ცნობისათვის: ამ დროისათვის ეს დაშლა უკვე კარგა ხნის დაწყებული იყო. ჩვენი ლაბორატორიის ბევრი ახალგაზრდა მეცნიერ მუშაკი, რომლებსაც უკვე დაცული ჰქონდათ დისერტაციები, წავიდნენ უცხოურ ფირმებში სამუშაოდ. მათ რიცხვში აღმოჩნდა ნიჭიერი უფროსი მეცნიერ-თანამშრომელი ნოდარ შონია. ჩემთვის ეს იყო დიდი დარტყმა, რომელიც გადამექცა უკურნებელ სენად... <br />
ცალკე უნდა მოვიხსენიო კიდევ სამი საგრანტო პროექტის დაფინანსებაში აშშ-ის ენერგიის დეპარტამენტის მხარდაჭერა. ეს პროექტები სრულდებოდა ფიზიკის ინსტიტუტის ბირთვულ ცენტრში პროფესორების: ზურაბ სარალიძის, ლევან თოფჩიშვილის და შუქრი აბრამიძის ხელმძღვანელობით. <br />
აქ მინდა ხაზი გაუსვა ბატონი გოგი ხარაძის უხმაურო და ურეკლამო მუშაობის მისთვის დამახასიათებელ სტილს, რომელმაც მარტო აშშ-ის ენერგიის დეპარტამენტთან წარმართული საქმიანობის შედეგად გამოიყვანა ფიზიკის ინსტიტუტის ასი-ასორმოცდაათი თანამშრომელი მატერიალური სიდუხჭირიდან...<br />
შეუძლებელია იმის სიტყვებით გადმოცემა, რაც დავინახე ბატონი გოგი ხარაძის ფიზიკის ინსტიტუტის დირექტორის თანამდებობაზე მუშაობის დროს. იმ ძნელბედობის ჟამს სწორედ მისი ძალისხმევით მოხერხდა ინსტიტუტის ძირითადი ბირთვის შენარჩუნება და დასაქმებაც კი.<br />
თავად ბატონი გოგი ხარაძე აგრძელებდა ნაყოფიერ სამეცნიერო-კვლევით სამუშაოებს, ერთი შეხედვით, კვლავ უხმაუროდ. <br />
აქ მახსენდება ჩემი ბავშვობის მეგობრის, გივი ვაჩნაძის მიერ ჩემთან საუბარში ნათქვამი ერთი ფრაზა, რომელიც ეხებოდა ბატონი გოგის მიერ გამოსაქვეყნებლად მოსამზადებელ სამუშაოს “გაშალაშინების” მეთოდიკას, რომლის გამო გივი ვერ მალავდა თავის აღტაცებას; მას შემდეგ, რაც ბატონი გოგი მიიყვანდა თავის შრომას საჭირო კონდიციამდე, შეიძლებოდა გაეგზავნათ გამოსაქვეყნებლად ნებისმიერი მაღალი რეიტინგის ჟურნალში.<br />
ბატონი გოგი სუფრაზე, თავის ნაცნობ-მეგობრებთან მოლხენის დროს, მთლიანად თავისუფლდება ადმინისტრატორის “ჩოხა-ახალუხისაგან” და ამ დროს მასთან საუბარს და ქართული წესისამებრ წარმოთქმული სადღეგრძელოების მოსმენას, არაფერი სჯობს. <br />
აი, ასეთია ბატონი გოგი ხარაძე ცხოვრებასა და ადმინისტრაციულ ამპლუაში.<br />
ამ პატარა წერილში მე შევეხე მხოლოდ ბატონი გოგის ჩემთვის დასამახსოვრებელ პიროვნულ ეპიზოდებს. <br />
ბატონი გოგი ხარაძის სრულყოფილი პორტრეტის დახატვა არის მისი უახლოესი მოწაფეების და თანაავტორების კომპეტენცია. დღეს რომ გივი ვაჩნაძე ჩვენთან ყოფილიყო, ამ მოვალეობას მას დავაკისრებდი და თქვენ წარმოიდგინეთ, მისი ჯიჯღინის მიუხედავად, ამას უსათუოდ შევძლებდი...<br />
<br />
<br />
</m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac></m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac></m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac></m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac></m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac></m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac>ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-12854373452744021902010-08-29T12:22:00.000-07:002010-08-29T12:22:59.621-07:0013. სემინარი ტიტულოვან ქართველ გეოლოგებთან<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxQMjqwHXMHxqGZAAhnoA5GiZ-oMqr7ZH9mFhzjCQ3jV0cUKOCiWjepfJ4nM_O4odhg3iYlZ6Pelh_qq22ppMIH9kRBK85nSjX-VuVwLslmoSPDZcaqrB5q41RLxzXuHw4Mpxa7Vy3vlQ/s1600/avtobiografia-1.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxQMjqwHXMHxqGZAAhnoA5GiZ-oMqr7ZH9mFhzjCQ3jV0cUKOCiWjepfJ4nM_O4odhg3iYlZ6Pelh_qq22ppMIH9kRBK85nSjX-VuVwLslmoSPDZcaqrB5q41RLxzXuHw4Mpxa7Vy3vlQ/s400/avtobiografia-1.jpg" width="286" /></a></div><br />
<span style="font-size: large;"><b>13. სემინარი ტიტულოვან ქართველ გეოლოგებთან</b></span><br />
<br />
1961 წელი. ფიზიკის ინსტიტუტის ატომური რეაქტორი მუშაობს უკვე სრული დატვირთვით. დაწყებულია და წარმატებით მიმდინარეობს მრავალი ექსპერიმენტი ნეიტრონული გამოსხივების გამოყენებით. ექსპერიმენტები სრულდება, როგორც ჰორიზონტალურ შიბერებზე, ასევე ვერტიკალური არხების გამოყენებით. ექსპერიმენტატორებს უკვე აქვთ ინტენსიური ნეიტრონული ნაკადების გამოყენების შესაძლებლობა. ყველა პირობა არსებობს აქტივაციური ანალიზის მეთოდების დამუშავებისა და მისი დახმარებით მთელი რიგი ანალიზური ხასიათის ამოცანების წარმატებით გადასაჭრელად. <br />
პირველი ექსპერიმენტები სრულდება ბიოლოგიური და გეოლოგიური ხასიათის ამოცანების მოთხოვნილებების ფარგლებში - ზოგიერთი ელემენტის რაოდენობრივი განსაზღვრის მგრძნობიარე და ზუსტი ანალიზური მეთოდიკის დამუშავების კუთხით. ამგვარი ანალიზური მეთოდიკის დამუშავებას პირველები უჭერენ მხარს ქართველი გეოლოგები. <br />
და აი, ვიღებ მოწვევას, საქართველოს გეოლოგთათვის სამეცნიერო საბჭოზე მოხსენების წასაკითხად.<br />
იმ დროს ქართველ გეოლოგთა სამეცნიერო საბჭოს ხელმძღვანელობდა საქართველოს უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარე, აკადემიკოსი გიორგი ძოწენიძე. შევნიშნოთ, რომ მაშინ ეს თანამდებობა ეთანადებოდა ქვეყნის დღევანდელი პრეზიდენტის უფლება-მოვალეობებს. აღნიშნულ სამეცნიერო საბჭოს შემადგენლობაში, გაერთიანებული იყო ქართველ გეოლოგთა მთელი პლეადა და ასეთ საბჭოზე არათუ სამეცნიერო მოხსენებით გამოსვლა, არამედ მის მუშაობაში მოკრძალებული მონაწილეობაც კი დიდი პატივი იყო მოწვეული სტუმრისათვის. <br />
იმ დღეს, როცა მე უნდა გამეკეთებინა საინფორმაციო ხასიათის მოხსენება, ნეიტრონული აქტივაციური ანალიზის პერსპექტიულობაზე გეოქიმიაში, იმავე საბჭოს სხდომაზე, პირველ საკითხად, დღის წესრიგში იყო შეტანილი აკადემიკოს გიორგი ძოწენიძის ასპირანტის საანგარიშო მოხსენება. რიგითობის ეს სიტუაცია, გარკვეულწილად, მამშვიდებდა კიდეც, რადგანაც ამ მოხსენების მიმართ საბჭოს რეაქციის გათვალისწინება შესაძლებლობას მომცემდა, საჭირო კორექტივები შემეტანა ჩემს მოხსენებაში. ეს მომენტი მაშინ მე დიდ კომფორტად მეჩვენებოდა. <br />
მაგრამ მოხდა სულ სხვა რამ - საბჭოს თავმჯდომარემ გააკეთა განცხადება, რომ ჩემი, როგორც მოწვეული სტუმარ-მომხსენებელის მიმართ სამეცნიერო საბჭოს უნდა გამოეჩინა განსაკუთრებული ყურადღება და სწორედ მე, პირველს მეძლეოდა საპატიო უფლება, გამოვსულიყავი ამ ტიტულოვანი მეცნიერების წინაშე მოხსენებით.<br />
ჩემთვის საბედნიეროდ, მხოლოდ ამ ახალი მეთოდის შესახებ ინფორმაციით არ ვიყავი მოსული და უკვე მქონდა მთელი რიგი გეოლოგიური ხასიათის იშვიათი ნიმუშების აქტივაციური ანალიზის შედეგები, რომლებიც მიღებულ იყო უკვე ჩვენს მიერ, ჩვენსავე ლაბორატორიაში. ეს მომენტი ფრიად მომგებიანი იყო იმ დროისათვის, რადგანაც არა მარტო ჩვენთან _ საბჭოთა კავშირში, არამედ უცხოეთის ლაბორატორიებშიც ამ ტიპის გამოკვლევები ჯერ კიდევ თავისი განვითარების საწყის ეტაპზე იყო.<br />
ამგვარ სიტუაციაში მოხვედრის გამო სასწრაფოდ, გონების მთელი დაძაბვით, მოვახდინე მოხსენების თავიდან დაგეგმილი ვარიანტის მოდიფიკაცია!.. და საბჭოს გავაცანი პრობლემის ჩემეული ხედვის ზოგიერთი პრინციპიალური საკითხი. ბოლოს იმედს გამოვთქვამდი, რომ ქარველი გეოქიმიკოსები გამოიყენებდნენ ჩვენს რესპუბლიკაში, უკვე საკუთარი ატომური რეაქტორის ნეიტრონებს მათთვის საინტერესო რიგი გეოლოგიური პრობლემის შესასწავლად.<br />
ეს მოხსენება ყურადღებით იყო მოსმენილი სამეცნიერო საბჭოს წევრების მიერ. მათი კეთილგანწყობილება და მოწონება ჩემთვის დიდი პატივი იყო. მე მომეჩვენა, რომ ისინი, გულწრფელად და არა ფორმალურად, იწონებდნენ ამ ახალ ანალიზურ ინსტრუმენტს და მპირდებოდნენ სამომავლოდ მჭიდრო, საქმიან თანამშრომლობას ახალი ამოცანებისა და საკითხების შესწავლის დროს.<br />
სამწუხაროდ, ამ მიმართულების მასშტაბების ზრდა და მის მიმართ მეცნიერული კვლევების ინტერესები არ თავსდებოდა ბატონი ელეფთერ ანდრონიკაშვილის მეცნიერული კვლევების ინტერესებში და ჩვენი ლაბორატორიის მოლეკულურ-ბიოფიზიკური კვლევების უზომოდ დიდი მასშტაბით დატვირთვის პირობებში, მე უკვე ვეღარ შევძელი ქართველ გეოლოგებთან დაწყებული საინტერესო გამოკვლევების სრულმასშტაბიანი გაგრძელება...<br />
დღესაც დიდი სინანულით ვიხსენებ იმ მაღალი კლასის გეოლოგ-მეცნიერებთან თანამშრომლობის დაკარგულ შესაძლებლობებს, რომელთა რეალიზაციის შემთხვევაში, ვინ იცის, როგორი ღირებულების გამოკვლევები შეიძლებოდა შეგვესრულებინა. იმ “მატარებელმა” ჩაიარა ისე, რომ მე და ჩემი ზოგიერთი თანამშრომელი დავრჩით “პერონზე”. თურმე, ასეთი მკაცრი ყოფილა თვით ცხოვრება და ჟამი ყოფიერებისა.ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-6129002676234793092010-08-29T12:18:00.000-07:002010-08-29T12:18:50.195-07:0014. გამოკვლევები მარგანეცის ანალიზის ექსპრესული მეთოდების შესაქმნელად<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEicaEHOPmPQZNQ1pugseg_A2m-NMH_qJnZY3kTGScY9vh9w2WO7o8G7nBxT_W0TTKfMqDJZzF_4IOlbMA-Y4-XSlzXPACqYcmKL9B5EMYG8hTMuJN9WpymXeh36w3Xekaf7WYbUbpacgqA/s1600/Liguri+Mosulishvili-1961.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="332" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEicaEHOPmPQZNQ1pugseg_A2m-NMH_qJnZY3kTGScY9vh9w2WO7o8G7nBxT_W0TTKfMqDJZzF_4IOlbMA-Y4-XSlzXPACqYcmKL9B5EMYG8hTMuJN9WpymXeh36w3Xekaf7WYbUbpacgqA/s400/Liguri+Mosulishvili-1961.jpg" width="400" /></a></div><span style="font-size: large;"><b>14. გამოკვლევები მარგანეცის ანალიზის ექსპრესული მეთოდების შესაქმნელად</b></span><br />
<br />
1958 წელი. ანალიზის ბირთვულ-ფიზიკური მეთოდების ფართოდ გამოყენება სახალხო მეურნეობაში. საბჭოთა კავშირი ცდილობს მსოფლიოს თავი მოაჩვენოს მშვიდობის მტრედად. სახალხო მეურნეობაში მშვიდობიანი ატომის გამოყენების ფართო პროპაგანდა მიმდინარეობს. რადიო-ნუკლიდური წყაროები საბჭოთა კავშირში იყიდება სიმბოლურად დაბალ ფასებში. პრობლემა არ არის არც მათი შოვნის და არც დაფინანსების თვალსაზრისით. <br />
ერთი სიტყვით, საბჭოთა კავშირი ჩემულობს ლიდერობას, რადიონუკლიდური წყაროების დამზადებასა და მათ ფართომასშტაბიან გამოყენებაზე. <br />
საქართველო ივსება რადიონუკლიდური მასხივრების ფართო ასორტიმენტით. ამ ფონზე საჭიროა იმის დამტკიცებაც, რომ რესპუბლიკის მანგანუმის მომპოვებელ “ჭიათურმარგანეცის” ტრესტშიც წარმატებით მიმდინარეობს ბირთვულ-ფიზიკური მეთოდების გამოყენება და დანერგვა, რაღა თქმა უნდა, წარმოების ხარისხის ასამაღლებლად. არც ამ ტიპის სამუშაოების მსუყე ფინანსირებაზე წუწუნებენ სახელმწიფო მოხელეები.<br />
აი, ასეთი “ფონის” პირობებში, პროფესორი ელეფთერ ანდრონიკაშვილი აკვარახჭინებს საკავშირო მთავრობის სპეციალურ დადგენილებას, ასომროცდაათი საშტატო ერთეულის გამოყოფის თაობაზე ფიზიკის ინსტიტუტისათვის, მიზნობრივად ჭიათურ მარგანეცისათვის ავტომატიზაციის სამუშაოების შესასრულებლად. ეს ხდება უკვე 1965 წლიდან. მანმადე კი მე და ჩემი რამდენიმე თანამშრომელი კარსნის ლაბორატორიაში ვასრულებთ ექსპერიმენტულ სამუშაოებს ჭიათურის მარგანეცის მადნებზე იზოტოპური ნეიტრონული წყაროების გამოყენებით.<br />
იმ დროისათვის ჩვენ გვქონდა რადიუმის ორას მილიგრამიანი ალფა-ნაწილაკების წყარო, რომელიც იმავდროულად იყო ძლიერი გამა-გამომსხივებელიც და ეს ძალიან გვირთულებდა რადიაციისაგან მომსახურე პერსონალის დაცვას. მაშინ ჯერ კიდევ არ გაგვაჩნდა სუფთა ალფა-ნაწილაკების მასხივრები, რომლებიც საშუალებას მოგვცემდა მიგვეღო ინტენსიური ნეიტრონული ნაკადები. მომავალში ეს პრობლემა მოგვარდა საბჭოთა ატომური მრეწველობის მიერ, პოლონიუმ-ბერლიუმის ნეტრონული წყაროების სერიული დამზადების შემდეგ.<br />
ამრიგად, ჩვენ ჯგუფს უკვე შეეძლო შემდეგი ნაბიჯები გადაედგა მარგანეცის მადნის ექსპრეს-ანალიზის მეთოდების დამუშავების კუთხით. <br />
ნეიტრონებით მარგანეცის მადნების ნიმუშების დაბომბვის შედეგად ინდუცირებული რადიოაქტივობის დეტექტირებით ხდებოდა ამ მადნებში მარგანეცის კონცენტრაციის ზუსტი განსაზღვრა. ამ მეთოდის ყველაზე დიდი ღირსება იმაში მდგომარეობდა, რომ მარგანეცის ნეიტრონებით ინდუცირებული ატომბირთვების გამოსხივება ხდებოდა სხვა ყველა ქიმიური ელემენტისაგან დამოუკიდებლად. ეს იყო ელემენტის იდენტიფიკაციის ცალსახა მეთოდიკა, რომელიც, წესით, უნდა მიღებულიყო ყველა სხვა ანალიზური მეთოდებისათვის საექსპერტოდ. <br />
სამწუხაროდ, ჭიათურმარგანეცის მაშინდელ ხელმძღვანელობას უფალი ღმერთიც კი ვერ დაარწმუნებდა, რომ მათთან წლებით დამკვიდრებული, ეგრეთ წოდებული ფოლგარ-ვოლფის ქიმიური ანალიზის მეთოდი ვერასოდეს გაუწევდა კონკურენციას ნეიტრონული-აქტივაციური ანალიზის მეთოდს, თუნდაც ექსპრესულობის თვალსაზრისით. <br />
მე მაშინ დავინახე პირველი გადაულახავი ბარიერი, რომელიც არსებობდა მეწარმეებსა და მეცნიერებას შორის. არ დავმალავ და, მათმა ასეთმა პოზიციამ გული მატკინა და ეს ტკივილი დიდხანს მოქმედებდა ჩემზე, როგორც ძლიერ დამთრგუნველი ფაქტორი. მომდევნო წლებში ანალოგიური სიტუაცია ვნახე მადნეულის სპილენძის გამდიდრების ახალ საწარმოებშიც. ეს დალოცვილი ტექნოლოგიები სპილენძს კი მოიპოვებდნენ წარმატებით, მაგრამ ამავე ქანებში იშვიათ მიწათა ელემენტებისა და განსაკუთრებით ოქროს შემცველობაზე ნაკლებად ზრუნავდნენ. ჭიათურმარგანეცის ტექნოლოგების მიერ ეგრეთ წოდებული “კუდების” პრობლემა მარტივად იყო გადაწყვეტილი _ წარმოების ნარჩენებს ატანდნენ მდინარე ყვირილას შავ ზღვაში “ჩასატვირთად”. აქ კი მადნეულის სპილენძის საბადოს დამუშავების დროს, წარმოების ნარჩენებს ინახავდნენ სამომავლოდ დასამუშავებლად. სამთო მრეწველობაში ეს იყო დიდი პროგრესის მაუწყებელი ნიშანი. <br />
მართალი გითხრათ, არც მადნეულის საბადოს დამუშავების იმდროინდელ საინჟინრო ტექნოლოგიას მოვუხიბლივარ განსაკუთრებულად. ისე გამოდიოდა, რომ სამთო მრეწველობაში წარმოების ბედს განაგებდა სატანა-ეშმაკი. ამ თვალსაზრისით, არც კვაისის დარიშხანის მომპოვებლები ჩანდნენ ბევრად უკეთეს ფონზე... <br />
აი, ასეთი სიტუაციების ცოცხალი მოწმე ვიყავი გასული საუკუნის სამოციან წლებში. დღეს აქ ჩამოთვლილ სამთო -სამრეწველო ობიექტებზე რომელი ეშმაკი ბატონობს, მე უკვე აღარაფერი ვიცი...<br />
ამ მცირე ექსკურსის შემდეგ, კვლავ დავბრუნდეთ კარსნის ლაბორატორიაში, სადაც ჩვენი ჯგუფის მოსვლამდე, წინა წლებში, თურმე, მუშაობდა გურამ მუსხელიშვილის ექსპერიმენტატორთა ჯგუფი, რომელთაც შეუსრულებიათ დიდი მოცულობის სამუშაოები ექსპერიმენტული ბირთვული ფიზიკის მიმართულებით დანადგარ-მოწყობილობების შექმნის მიზნით. ამ ჯგუფის მიერ აშენებული იყო ვან-გრაფის ამაჩქარებლისათვის სპეციალური შენობა. გარდა ამისა, თვით კარსნის ლამაზი შენობის პირველ სართულზე სრულდებოდა ნეიტრონული მილის განსათავსებელი სამუშაოები მიწის გრუნტში, რომელსაც ზარხუფად უნდა ჰქონოდა დადგმული სპეციალური ფოლადის სახურავი. ყველაფერი ეს უნდა ყოფილიყო იატაკის ზედაპირამდე მიწაში განთავსებული. ამ ნაგებობის ზედა ნაპირები გაწყობილი იყო ორთქმავლის ძალოვანი, ბრტყელი ბორბლისაგან გამოჭრილი ფოლადის სალტით. <br />
ერთი სიტყვით, ამ “კიდობანში” უნდა ემუშავა ნეიტრონების წყაროს უნიკალურ და ორიგინალურ დანადგარს.<br />
როგორც ჩანს, ამ ენთუზიასტი ფიზიკოსების ძალისხმევის მხარდაჭერა ბევრად ჩამორჩებოდა დროის მოთხოვნებს, რის გამოც, ალბათ, მოხდა მათი კაპიტულაცია _ ამ ექსპერიმენტატორების ჯგუფმა შეწყვიტა არსებობა, ხოლო მათ მიერ მომზადებულ ლაბორატორიებში ჩვენ მოგვიხდა სულ სხვა პრობლემებზე მუშაობა. ამიტომაც მათ მიერ გაწეულ შრომას დღესაც დიდი მადლიერებით ვიგონებ...<br />
ძველმა თაობამ კარგად იცის, როგორი და რა სიძნელეების ბარიერები უნდა გადაელახა ახლად დაწერილი სტატიის ავტორს. საქმე იქამდე მიდიოდა, რომ საექსპერტო დასკვნებისა და საავტორო ცნობის შემდეგ, ცენზურა გაძლევდა ნებას, რომ შრომა გამოგექვეყნებინა მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ იქ საინტერესო აღარაფერი იყო; ანუ, ავტორს აიძულებდნენ თავად დაედასტურებინა, საკუთარი ხელწერით, რომ მისი შრომა არ შეიცავდა რაიმე სერიოზულ დასკვნას!.. სხვა გზა არ იყო, თუ გინდოდა შრომის გამოქვეყნება, ასეთი დასკვნა საკუთარი ხელწერით უნდა დაგედასტურებინა. მოდი და, დღევანდელ თაობას მოუყევი ეს ზღაპრები. ისინი არც კი მოგისმენენ, თუ არ დაგცინეს კიდევაც...<br />
აი, ასეთ სიტუაციაში ვახერხებდით საკუთარი შრომების გამოქვეყნებას. რაოდენ პარადოქსულადაც არ უნდა ჟღერდეს, ჩვენს ლაბორატორიაში შესრულებული სამუშაო 1961 წელს გამოქვეყნდა საკავშირო მნიშვნელობის სპეციალურ გამოშვებაში. შრომის მოსამზადებელ საექსპერტო სამუშაოებს გამომცემლობის რედაქციაში რიგში დგომის პერიოდის ჩათვლით, დასჭირდა ორი წელიწადი. რეალურად, ეს შრომა შესრულდა 1959 წელს! ამ შრომის პუბლიკაციით დაიწყო ჩვენი ლაბორატორიის პროდუქციის გამოშვება. აი, როგორი იყო ენთუზიაზმის ფასი იმ დროს, როდესაც ქვეყანა ჯერ კიდევ მკაცრად იყო ჩაკეტილი “რკინის ფარდით”...<br />
მარგანეცის და, მომავალში, სპილენძის აქტივაციური ანალიზის სამუშაოები მთლიანად დააწვა კოსერზე ბატონ ვახტანგ გვახარიას. თავისთავად, ასორმოცდაათი ახალი თანამშრომლის ეფექურად დატვირთვა, ორგანიზაციული თვალსაზრისით, აღემატებოდა ერთი პიროვნების ადმინისტრაციულ შესაძლებლობას. <br />
შექმნილი მდგომარეობიდან გამოსავალი იპოვა თვით ამ დადგენილების ორგანიზატორმა - ბატონმა ელეფთერმა. მან ამ პრობლემის განხილვას მიუძღვნა ინსტიტუტის სამეცნიერო საბჭოს საგანგებო სხდომა. მისი მოსაზრება იყო ასეთი: ინსტიტუტის წამყვან განყოფილებებს უნდა მოემზადებინათ ახალგაზრდა კადრები, ოღონდ ერთი პირობით _ ეს თანამშრომლები, სათანადო მომზადების შემდეგ, უნდა დაბრუნებულიყვნენ ვახტანგ გვახარიას განყოფილებაში, თანახმად საკავშირო მთავრობის მოქმედი დადგენილებისა, უკვე მუდმივად სამუშაოდ. ამ გზით მას, როგორც დირექტორს, ყველაფერი კარგად ჰქონდა მოფიქრებული და ვერც ერთი მთავრობის კომისია, ვერ დაადანაშაულებდა სამუშაო ძალის უყაირათოდ გამოყენებაში.<br />
თავიდანვე ჩანდა ამ აქციის მნიშვნელობა, მაგრამ მაშინ ამაზე, რომ იტყვიან, კრინტსაც არავინ ძრავდა. იურიდიულად ყველაფერი თავის ადგილზე იყო. <br />
სწორედ ამ აქციის წყალობით, რამდენიმე ახალგაზრდა ფიზიკოსი, მომავალში გახდა დიდი მეცნიერი და ადმინისტრატორიც კი. ბევრ მათგანს დღეს აღარც კი ახსოვს, საიდან მოვიდა და რა გზით გახდა ფიზიკის ინსტიტუტის მბრძანებელი...<br />
საკავშირო მთავრობის ზემოთ ხსენებული დადგენილება იყო ხუთწლიანი და იმ პარტიული ელიტიდან, რომელმაც თავიდან მხარი დაუჭირა ასეთი პროექტის დაფინანსებას, ზოგიერთი მოხსნეს დაკავებული პოსტიდან, ზოგი გადაიყვანეს სხვა მოვალეობის შემსრულებლად და, ალბათ, ზოგსაც მოუწია ციხეში გასეირნება. <br />
აი, ასეთი კოზირებით წარმატებით მანიპულირებდა ბატონი ელეფთერ ანდრონიკაშვილი. შედეგი კი იყო ინსტიტუტის მატერიალურ-ტექნიკური გაძლიერება და ამ ინსტიტუტის ავტორიტეტის ამაღლება საერთაშორისო დონეზე.<br />
არ ვაპირებდი ამ პატარა სათავგადასავლო წერილის დაწერას, მაგრამ მემუარების ტექსტზე მუშაობის პროცესში გამიჩნდა სურვილი, ჩემი ახალგაზრდა კოლეგებისათვის გამენდო ჩემს მიერ გადადგმული პირველი ნაბიჯები, რომლებიც შევასრულე ჩემი ფიზიკის ინსტიტუტში მუშაობის დაწყების პირველ წლებში. <br />
უკვე ისიც გაცნობიერებული მაქვს, რომ ჩვენი დღევანდელი ახალგაზრდა თაობისათვის ჩემს მიერ გადადგმული პირველი ნაბიჯები იქნება დაუჯერებელი და, შესაძლოა, სასაცილოც კი, მაგრამ ასეთი იყო სამოციან წლებში ჩვენი ცხოვრება და მის კორექტირებას, დღეს უკვე ვეღარავინ ვერ შეძლებს...<br />
<br />
ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-6912033455097459732010-08-29T12:14:00.000-07:002010-08-29T12:14:03.824-07:0015. ნავთობის დიდი “კოცონი”<span style="font-size: large;"><b>15. ნავთობის დიდი “კოცონი”</b></span><br />
<br />
მეოცე საუკუნის ოთხმოციან წლებში, საქნავთობის ტრესტის მენავთობეები, სართიჭალის დასახლების შემდეგ, მდინარე ივრის მარცხენა სანაპიროზე აწარმოებდნენ ბურღვით სამუშაოებს. <br />
ერთ-ერთი პერსპექტიული საბადოს ბურღვის დროს მოხდა ამოფრქვეული ნედლი ნავთობის მძლავრი ნაკადის “აფეთქება” _ გაჩნდა ხანძარი, რომლის ჩაქრობაც აღმოჩნდა პრობლემური. <br />
საქმე იქამდე მივიდა, რომ ციმბირის ცნობილ ნავთობმომპოვებლებიდან საჭირო გახდა მაღალპროფესიული მომზადების მეხანძრეთა დიდი რაზმის ჩამოყვანა საქართველოში მძვინვარე ხანძრის მოსათვინიერებლად. <br />
ცნობისათვის: ამ დროს აღმოსავლეთ საქართველოში თებერვლის თვე იყო უხვთოვლიანი და თანაც ყინვიანი.<br />
ფიზიკის ინსტიტუტის დირექტორმა და საქნავთობის ტრესტის მთავარმა გეოლოგმა, ალექსანდრე ლალიევმა, თურმე, გადაწყვიტეს ამ “კოცონის” საკუთარი თვალით ნახვა. <br />
ბატონმა ელეფთერმა მიბრძანა გამგზავრება ამ საბადოს სანახავად, ჩემი საცოდავი “ჟიგულით”; აზრადაც არ მოსვლია, რომ ასეთ ყინვიან ამინდში სარკესავით მოლაპლაპე გზაზე მანქანის მართვის არანაირი გამოცდილება მე არ მქონდა და სულ ადვილი შესაძლებელი იყო, მანქანის ყინულზე მოცურების შემთხვევაში, აღმოვჩენილიყავით რომელიმე ხევში ან, უკეთეს შემთხვევაში, ხრამში. <br />
აი, ასეთ თოვლიან და ყინვიან ამინდში, რომ იტყვიან, სახლიდან ძაღლსაც კი ვერ გაიმეტებდნენ გამოსაგდებად და მე კი უნდა პასუხი მეგო ორი მაღალი რანგის მეცნიერის უსაფრთხოებაზე! <br />
არადა, ბატონ ელეფთერს როგორ შევკადრებდი ჩემი გასაჭირის გამო, შემოთავაზებულ სამსახურზე უარს! <br />
მოკლედ, დავემორჩილე ბედის და ღმერთის განგებას და ისე, რომ ჩემი შიში არ გამიმხელია, მანქანის უკანა სავარძელზე მოვაწყე ჩემი უშიშარი აკადემიკოსები. იმ მომენტისათვის ისინი, ალბათ, ფიქრობდნენ, რომ საჭესთან იჯდა გამოცდილი მძღოლი.<br />
დიდი სიფრთხილით და შენელებული სიჩქარით გავუდექი გზას გარე კახეთისაკენ. <br />
ისე მივედით ნავთობის კოცონთან, რომ ამხელა ტრასაზე ერთი მანქანაც არ შეგვხვედრია. ან კი რომელი გიჟი მძღოლი გარისკავდა ასეთ ამინდში ტრასაზე გამოსვლას?!<br />
ნავთობის გიგანტურ კოცონთან ვნახე საოცრება, რომელმაც ნაწილობრივ დამამშვიდა იმ უბრალო მიზეზის გამო, რომ ეს სურათი ღირდა იმ ნერვიულობად, რომელიც ყინულით მოსარკულ გზაზე განვიცადე.<br />
ნავთობის გიგანტური კოცონის გარშემო ორმოცდაათი-სამოცდაათი მეტრის რადიუსზე წრე ჰქონდათ შემოვლებული ციმბირელ მეხანძრეებს. ყველა აღჭურვილი იყო ცეცხგამძლე ტანსაცმლით, თავზე ჩამოფხატული ქუდით და წყლის ჭავლის “ყუმბარმტყორცნი” მოწყობილობით, რაც მათ საშუალებას აძლევდა მაღალი წნევით, ორმოცდაათი მეტრის მანძილზე განეხორციელებინათ ხანძრის ჩაქრობის ოპერაციები. თუმცა ეს მეთოდი მოცემულ შემთხვევაში არ ამართლებდა და ხანძრის მოთვინიერების ერთადერთი საშუალებად რჩებოდა ჭაბურღილის სპეციალური სარქველის გადაკეტვა, რომელიც მდებარეობდა გრუნტის ზედაპირზე, მაგრამ მისი გამოყენება არ ხერხდებოდა მაღალი ტემპერატურის გამო, რომელიც აქაც კი აჭარბებდა სამას გრადუსს ცელსიუსით. ხანძარი გრძელდებოდა ერთი თვის მანძილზე და პროფესორ ალექსანდრე ლალიევის შეფასებით, ერთი Dდღე-ღამის განმავლობაში, ნავთობის “ხარჯი” შეადგენდა ექვსას-ექვსას ორმოცდაათ ტონას!..<br />
ანთებული ჭაბურღილის მახლობლად, ასი-ასორმოცდაათი მეტრის რადიუსის ფარგლებში, თოვლი და ყინული ისე იყო აზელილი ტალახში, რომ ჩვეულებრივი ტანსაცმლითა და ფეხსაცმლით იქ შესვლა ნიშნავდა კარგა გვარიანად ამოსვრას, რასაც ვერ გადაურჩა ვერც პროფესორი ლალიევი და ვერც აკადემიკოსი ანდრონიკაშვილი. უკან გამობრუნების დროს ისინი, რომ იტყვიან, ყურებამდე სილანარევ ტალახში იყვნენ ამოგანგლულები. <br />
ერთი სიტყვით, ჩემს საცოდავ “ჟიგულში” დაგროვდა ორ ფუთამდე ტალახი, მაგრამ ამას ვიღა ჩიოდა, უავარიოდ მოვედით სართიჭალის ერთ-ერთ პრესტიჟულ რესტორანამდე, სადაც პროფესორმა ალექსანდრე ლალიევმა დაგვპატიჟა სადილზე მთელი დღის მშიერ-მწყურვალი მოგზაურები; თანაც მედიდურად გამოგვიცხადა, რომ ამ რესტორანში გახსნილი აქვს მუდმივი საბანკო ანგარიში და ეს გვითხრა იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ კარგად იცოდა ბატონი ელეფთერის ხასიათი, რომელსაც ვერავინ დაასწრებდა დანახარჯის გადახდას!..<br />
ვისადილეთ მეფურად. სართიჭალელმა მზარეულებმა მოგვართვეს ხბოს მწვადები. ბატონმა ელეფთერმა ცოტა ღვინოც დალია, რის შემდეგაც მშვიდობიანად ჩამოვიყვანე ჩემი ტიტულოვანი პროფესორები ქალაქში.<br />
პირველი, ვინც დავაბინავე იყო ალექსანდრე ლალიევი. ბატონი ალექსანდრე გახლდათ შედარებით ახალგაზრდა, ჯანმრთელი გეოლოგი და არანაირი სხვისი დახმარება არ სჭირდებოდა. <br />
აი, ბატონ ელეფთერს კი ჰქონდა პრობლემები. ის ცხოვრობდა ჭავჭავაძის გამზირზე ულიფტო, მაღალჭერიანი სახლის მეორე სართულზე და უხდებოდა დიდ, ფართო კიბეებზე ფეხით ასვლა, რაც მისთვის, როგორც გულით ავადმყოფისათვის, საკმაოდ დიდ პრობლემას წარმოადგენდა. <br />
ჩემი დახმარებით, როგორც იქნა, მივედით მისი ბინის კართან. <br />
დავრეკეთ ზარი და მცირეოდენი დაყოვნების შემდეგ კარი გაგვიღო ქალბატონმა თინა ლომიძემ. ერთი შეხედვით თვალებს არ დაუჯერა, რომ მის წინაშე იდგა ბატონი ელეფთერი და ქალბატონმა თინამ, ინსტიქტურად, თვალები მოიფშვნიტა. ალბათ, გაიფიქრა, რომ ეს კაცი იყო ელეფთერ ანდრონიკაშვილის ორეული!.. <br />
მაგრამ აქ ქალბატონ თინას დაეხმარა თვით “დაზარალებული”, გამოელაპარაკა თავის მეუღლეს რამოდენიმე სიტყვით და დაამშვიდა, რომ იყო ნავთობის ჭაბურღილის სანახავად პატარძეულის მისადგომებთან და იქ არსებული მძვინვარე ხანძრის გამო აღმოჩნდა ასეთ ვითარებაში. <br />
ამის შემდეგ ქალბატონი თინა სწრაფად გაერკვა შექმნილ სიტუაციაში; აღნიშნა, რომ ასეთ მდგომარეობაში თავისი ქმარი არასოდეს უნახავს და, როგორ შედეგს მიიღებს, არ იცის, მაგრამ მაქსიმალურად შეეცდება ამ ტალახიანი კაცის ნორმალურ მდგომარეობაში დაბრუნებას.<br />
როგორც შემდეგ გამოირკვა, სამი დღის მანძილზე ქალბატონი თინა თავდადებით ასრულებდა “სარემონტო” სამუშაოებს და მხოლოდ ამის შემდეგ დართო ნება ბატონ ელეფთერს, გაეგრძელებინა სამსახუროებრივი მოვალეობის შესრულება უკვე ინსტიტუტში!..<br />
დაახლოებით ერი კვირის შემდეგ, შევიტყვეთ, რომ, თურმე, ერთი ფიზიკურად ძლიერი ციმბირელი მეხანძრისათვის ჩაუცმევიათ ორმაგი ცეცხლგამძლე კოსტუმი, სხვა დამატებით დამცავ საშუალებებთან ერთად და ჭაჭის არაყით კარგად შექეიფიანებულს, საკუთარ თავზე აუღია ჭაბურღულის სარქველის გადაკეტვა, რისთვისაც დასჭირვებია მხოლოდ ორი წუთი. ამ სარქველის ჩაკეტვის შემდეგ გაავებული ცეცხლის კოცონი ჯერ შენელებულა და ბოლოს სულ ჩამქრალა კიდეც. <br />
ამ გმირ ციმბირელ მეხანძრეს მიუღია ზომიერი სიდამწვრე სახის კანზე, მაგრამ სულ მალე გამოჯამრთელებულა და ჯილდოდ ქართველ მენავთობეებს უბოძებიათ ჭაჭის არყის დიდი ბოცა, რომელიც მისთვის ყველანაირ სახელმწიფო ჯილდოზე უფრო პრესტიჟული გამომდგარა... <br />
აქვე მინდა ავღნიშნო, რომ ცნობილი გეოლოგი _ პროფესორი იური შჩიმელევიჩი აფრთხილებდა ქართველ მენავთობეებს, რომ იმ ველური მეთოდებით, რომლებითაც ისინი მუშაობდნენ და რომლებიც ვლინდებოდა ნავთობის მოპოვების არასწორი, დაჩქარებული ტემპით ამოქაჩვაში, ძალიან მალე ნავთობშემცველი ქანები გაჯერდებოდა გრუნტის წყლებით, რაც გამოიწვევდა საბადოს პარალიზებას. მაშინ ამ ჭკვიანი და დიდი პრაქტიკული გამოცდილების მქონე გეოლოგს არავინ უსმენდა. <br />
სამწუხაროდ, იური შჩიმელევიჩის პროგნოზი რამდენიმე თვეში გამართლდა. მრავალი მოქმედი ჭაბურღილი ამიოვსო გრუნტის წყლებით, - ეს კი ნიშნავდა საბადოს შეუქცევად დაღუპვას. პრინციპი “დღევანდელი კვერცხი მირჩევნია ხვალინდელ ქათამსო”, საბედისწერო აღმოჩნდა ჩვენი ქვეყნისათვის. აი, ასე დასამარდა ქართული ნავთობის ისტორია.<br />
კახეთში წასვლისა თუ უკან დაბრუნების დროს, ყოველთვის ვჩერდები ამ ჭაბურღილის სიახლოვეს და უკვე მერამდენედ ვიხსენებ ერთ დროს მგრგვინავი ნავთობის ჭაბურღილის წარსულს. მაშინ ეს ჭაბურღილი დაჭრილი მოზვერივით ბრდღვინავდა, დღეს კი უმწეო მოხუცივით უნიათო და უსიცოცხლოა. დაჟანგებული დიდი ფოლადის მილის დახვლანჯილი ბოლო, მიწის ზედაპირიდან დაახლოებით ათი მეტრის სიმაღლეზე, ერთობ ბედკრულად და სევდიანადაც კი მოჩანს... ირგვლივ გამეფებულია სამარისებური სიჩუმე. აქ აღარაფერს ეტყობა სიცოცხლის ნიშანწყალი. ვისაც საკუთარი თვალით არ უნახავს ამ ჭაბურღილის ბრდღვინვა, ის ვერასოდეს ვერ წარმოიდგენს, რომ ერთ დროს ეს “ფალავანი” იყო დაუმარცხებელი მოჭიდავე...<br />
დღეისათვის აქ მოქმედი მცირე სიმძლავრის ჭაბურღილები ატარებს მხოლოდ სიმბოლურ დატვირთვას. თურმე, შესაძლებელი ყოფილა, ამ ძვირფასი პროდუქტის მოპოვების გონივრულ პირობებში წარმართვის შემთხვევაში, მისი სიცოცხლის ხანგრძლივობის მნიშვნელოვანი გაზრდა...ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-48059017665965339032010-08-29T12:10:00.000-07:002010-08-29T12:10:26.649-07:0016. ქართული მთის სოფლების ტრაგედია<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiEavgnyG3CWE0GDsLt2C1QubEh8gkWCwe6hNX5sOobR4v_2ku3vP7W2uCUBrR71SJ7KKZx4NV3EILfc0H5KvR9IJD9U2a0DW0-PA77hz5kcr8-Aubmhf2Jdo85PS6PQKF8-b4kCegZsxg/s1600/Liguri+Mosulishvili-2008-000.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiEavgnyG3CWE0GDsLt2C1QubEh8gkWCwe6hNX5sOobR4v_2ku3vP7W2uCUBrR71SJ7KKZx4NV3EILfc0H5KvR9IJD9U2a0DW0-PA77hz5kcr8-Aubmhf2Jdo85PS6PQKF8-b4kCegZsxg/s400/Liguri+Mosulishvili-2008-000.jpg" width="300" /></a></div><span style="font-size: large;"><b>16. ქართული მთის სოფლების ტრაგედია</b></span><br />
<br />
კარგად არის ცნობილი, რომ მთა და მთის მცხოვრებლები, საქართველოს მთელი ისტორიის მანძილზე, დიდ როლს თამაშობდნენ ქვეყნის დამოუკიდებლობისა და ერის თვითმყოფადობის შენარჩუნებისთვის წარმოებულ გაუთავებელ ბრძოლებში. გადაუჭარბებლად შეიძლება ითქვას, რომ სწორედ მთიელთა თავდადებამ და ქვეყნის სიყვარულმა იხსნა საქართველო სრული გადაშენებისაგან.<br />
მოგეხსენებათ, რომ მთის პირობებში ცხოვრება და სამეურნეო საქმიანობა საჭიროებს დიდ ძალისხმევას, დაუღალავ შრომას და ასეთი ცხოვრებისათვის განსაკუთრებულ ფიზიკურ მომზადებას. ეს თვისებები მთიელთა ცხოვრებაში მწიფდება ბავშვობის პერიოდიდან. აქ დაბადებული და მთის მკაცრ პირობებში გაზრდილი ყმაწვილებისათვის ტრადიციული საქმიანობა იყო სრულიად ბუნებრივი და ჩვეულებრივი ცხოვრებისეული პროცესი. <br />
აქ მახსენდება გასული საუკუნის სამოცდაათიან წლებში შატილში, ჩემს მონადირე მეგობრებთან ერთად ჩვენი სტუმრობის დროს, ახალგაზრდა, თექვსმეტი-ჩვიდმეტი წლის ჭინჭარაულის მიერ ცამდე აწვდილი მთის ალპური ზონიდან სულ რაღაც ნახევარი საათში კისერზე მოგდებული ცხვრით დაბრუნება. ეს ეპიზოდი დღესაც კარგად მახსოვს და ვინმე ბარში გაზრდილ ყმაწვილს ეს ჭინჭარაულისებური ნავარდით ასეირნება-ჩამოსეირნება, შესაძლებელია, გაზვიადებულადაც კი მოეჩვენოს... <br />
ისტორიულად მთა და მისი ბუნება იყო ბავშვის აღზრდისა და დავაჟკაცების საწინდარი. მთა საჭიროებდა ყურადღებას და ბარის მცხოვრებთა გონივრულ თანადგომას.<br />
სამწუხაროდ, კომუნისტური წყობის ამბიციური პოლიტიკისა და მთის მცხოვრებთა ტრადიციული ინტერესების უგულებელყოფის კვალობაზე, მთიელთა მიმართ მოხდა გამოუსწორებელი დანაშაული: დაიწყო მათი იძულებითი აყრა და გადასახლება ბარში. ასე დაიმსხვრა მთის წმინდათაწმინდა კანონები და ზნე-ჩვეულებები. ბარში დაბადებული და გაზრდილი ახალგაზრდობა სრულიად უსუსური აღმოჩნდა კომუნისტური ფუნქციონერების მიერ თავსმოხვეული, ცხოვრების არასტანდარტული დოგმებისაგან თავის დასაცავად.<br />
ქართული მთის სოფლების მომავალი ბურუსით დაიფარა. <br />
უნდა ვაღიაროთ, რომ დღევანდელი გადასახედიდან მომავლის პერსპექტივა ჩანს კიდევ უფრო მუქად. შესაძლოა, არც არასოდეს აღდგეს მთის წმინდა წესები და ზნე-ჩვეულებანი... <br />
დაე, ღმერთმა ინებოს და ქართული მთის მცხოვრებნი კვლავ დაუბრუნდნენ სოფლებსა და უძველეს ტრადიციებს...<br />
სამწუხაროდ, ამგვარ პერსპექტივას მე ჯერ კიდევ ვერ ვხედავ. ძალიან კი მინდა, რომ ვცდებოდე - ეს ჩემთვის ნამდვილი ბედნიერება იქნებოდა... <br />
აქ მკითხველს მინდა მოვუთხრო, ჩემი თვალით ნანახი ისტორიული ციხე-ქალაქის, ჭერმის მიმართ განხორციელებული, ენით გამოუთქმელი უგუნურება, რომელიც ჩაიდინეს არა უცხოელმა დამპყრობლებმა, არამედ გურჯაანის რაიონის კომუნისტმა ფუნქციონერებმა, გასული საუკუნის ორმოცდაათინ წლებში.<br />
ცოტა რამ ჭერემ-ქალაქის ისტორიიდან: ეს ციხე-ქალაქი განფენილია გომბორის ქედის ჩრდილო-აღმოსავლეთის კალთაზე, უღრანი ტყის მასივებით გარშემორტყმულ გარემოში. ისტორიულად მესამე საუკუნის მეორე ნახევრიდან აქ უკვე იყო ქალაქის ტიპის დასახლება. მეხუთე-მეექვსე საუკუნის მიჯნაზე ვახტანგ გორგასლის მიერ აგებული ციხე-ქალაქი, რიყის ქვით ნაშენები მეტრა-ნახევრიანი სისქის კედლებით, გარს შემორტყმული იყო მასიური გალავნით. პრაქტიკულად, ეს იყო მეფის რეზიდენცია.<br />
ჭერემზე გადიოდა შიდა და გარე კახეთის დამაკავშირებელი უმოკლესი გზა, რომელიც იწყებოდა ველისციხიდან და მთავრდებოდა გარე კახეთში, ჩაილურის ხევთან.<br />
ჭერმის ციხე-ქალაქის სამეურნეო საქმიანობა ისე იყო დაგეგმილი და განვითარებული, რომ მცირემიწიანობის მიუხედავად, თვითონ აწარმოებდა დამოუკიდებელი ცხოვრებისათვის საკმარის ყველა პროდუქტს. აქ მოჰყავდათ მარცვლეული კულტურები: ქერი, ხორბალი, სიმინდი. <br />
ტყეები მდიდარია ხილით. <br />
აქაური მსხლისა და ვაშლის უხვი მოსავალი გამოირჩეოდა სანაქებო გემოვნებით, ხოლო კაკალი და თხილი მთლიანად აკმაყოფილებდა ამ პროდუქტებზე მოსახლეობის მოთხოვნილებას. <br />
წაბლისა და რკოს უხვი მოსავალი კი იყო საწინდარი პროდუქტიული მეცხოველეობის გასაძღოლად. <br />
ჩემის აზრით, ამ კუთხისათვის ყველაზე დიდი სიმდიდრე იყო წყალი და სუფთა ჰაერი. წყლის ნაკადი იმდენად უხვი იყო, რომ გამოიყენებოდა არა მარტო სასმელად, არამედ წყლის წისქვილების ასამუშავებლადაც.<br />
ჭერემ-ქალაქი ისტორიულად განთქმული იყო ულამაზესი მანდილოსნებითაც. აქ დაბადებული და გაზრდილი ქალბატონები, ხორბლისფერი სახის კანით, დახატული თვალ-წარბით და განსაკუთრებით გრძელი, ბევრ შემთხვევაში კოჭებამდე გაზრდილი თმის ნაწნავებით, დიდი პოპულარობით სარგებლობდნენ მთელ კახეთში. ჭერემ-ქალაქი ბევრჯერ გამხდარა უცხოელი დამპყრობლების სათარეშო მოედნად, მაგრამ მტრის უკუგდების შემდეგ, ისევ ახერხებდა მკვდრეთით აღდგენას და ჩვეულებრივი სამეურნეო საქმიანობის გაგრძელებას. <br />
აქ ნაშენები საცხოვრებელი სახლები გულუხვად იყო აღჭურვილი ხის _ განსაკუთრებით, მუხის, კაკლის და წაბლის კონსტრუქციებით. <br />
საკედლე მასალა ამ ციხე-ქალაქის პატრონებს საძებნი არ ჰქონდათ. ამ “საქმეს” აკეთებდა ჭერმის წყალუხვი მდინარე, განსაკუთრებით კი გაზაფხულის წყალდიდობის დროს. ჭერმის ხევი ივსებოდა ნაირ-ნაირი ქვებით, რომლებიც წარმატებით გამოიყენებოდა საცხოვრებელი სახლების აგების დროს, ყველაზე იაფ და ხელმისაწვდომ საშენ მასალად.<br />
მეოცე საუკუნის ორმოცდაათიან წლებში ჭერემზე განხორციელდა ბოლო და ყველაზე მზაკვრული შემოსევა და ეს აღასრულა გურჯაანის რაიკომის მაშინდელმა მდივანმა, რომელმაც სულ პატარა, რამენიმე ფრაზისაგან შემდგარი განკარგულებით გაახმოვანა ჭერემ-ქალაქის მკვიდრთა ბარში გადასახლების აუცილებლობა. <br />
ამ გადაწყვეტილებას, თავიდან დიდი კმაყოფილებით შეხვდა ეგრეთ წოდებული “ჯინსების” თაობა. ისინი დაუყოვნებლივ შეუდგნენ მამა-პაპური სახლების ნგრევას და უმრავლესობამ კურსი აიღო ველისციხისაკენ. ახალგაზრდების მეორე ფრთამ აირჩია გარდაბნის დაუსახლებელი ტერიტორია, რომელიც გამოუყვეს ჭერემ-ქალაქის მეორე ენთუზიასტთა ჯგუფს, ხოლო ჭერმის ჭარმაგ მკვიდრთა დაახლოებით თხუთმეტმა-ოცმა ოჯახმა უარი თქვა მამა-პაპური სახლ-კარის მიტოვებაზე. <br />
აი, ასე მოხდა ისტორიული ციხე-ქალაქის სამ “ზონად” გახლეჩვა.<br />
რაიკომის მდივანი რისი მაქნისი “მეფე” იქნებოდა, რომ შექმნილი სიტუაცია კვლავ საკუთარი ელიტის საკეთილდღეოდ არ გამოეყენებინა. <br />
და აი, რაიკომის პლენუმს გამოაქვს “ბრძნული” გადაწყვეტილება: ჭერმ-ქალაქის ურჩი, ხანდაზმული მცხოვრებლების დასაქმების ორიგინალური მეთოდის გამოგონების შესახებ. რაიკომი იღებს დადგენილებას ჭერემ-ქალაქის ნანგრევების სიახლოვეს მეწველი ფურ-კამეჩების ფერმის ორგანიზების შესახებ. ეს წინადადება აღრფთოვანებით მოიწონა და მიიღო რაიკომის ბიურომ.<br />
ჭერმის ურჩი, ჭარმაგი მცხოვრებლები დაასაქმეს ახლადშექმნილი მეკამბეჩეობის ფერმაში, ცხადია მიზერული ანაზღაურებით. სხვა რა გზა იყო, ჭერემ-ქალაქის ეს ჯიუტი პატრიოტები უნდა დათანხმებოდნენ რაიკომის ყოვლადშემძლე მდივნის ამ “გენიალურ” გადაწყვეტილებას.<br />
როგორც შემდეგ გაჟღერდა “ჭორის სახით”, თურმე, აქ მოხსენიებული რაიკომის მდივანი ყოფილა კამეჩის მაწვნისა და ყველის დიდი მოყვაული... <br />
გაივლის რამოდენიმე წელი. <br />
“ჯინსების”თაობა მიხვდება თავის მიერ დაშვებული საბედისწერო შეცდომის მნიშვნელობას. ბევრ მათგანს უჩნდება სურვილი ჭერემში უკან დაბრუნებისა. ის, ვისაც ეს სურვილი პირველად გაუჩნდა, ჯერ კიდევ ახერხებს უკან დაბრუნებას. ენერგეტიკული კრიზისი საქართველოში ჯერ კიდევ მთელი სიმწვავით არ დაწყებულა. ბენზინის ფასი, მართალია, იწყებს მატებას, მაგრამ მისი ყიდვა უბრალო მოკვდავთათვის მაინც კიდევ შეიძლება. <br />
გადის დრო, ქვეყანაში თხევადი საწვავის ფასი იზრდება ექსპონენციალური სიჩქარით. ახლა უკვე შეუძლებელი ხდება სატვირო მანქანების დაქირავება და ჭერემ-ქალაქიდან წაღებული სამშენებლო მასალების უკან აზიდვა. <br />
ქვეყანაში ენერგეტიკულ კრიზისთან ერთად, თავს იჩენს მრავალი ცხოვრებისეული პრობლემაც. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ ჩვენი ქვეყნის მოსახლეობის დიდი ნაწილი რჩება ლუკმა-პურის გარეშე. <br />
ქვეყანა უბრუნდება მეორე მსოფლიო ომის დამახასიათებელ შიმშილობის პერიოდს. ახლა უკვე ლუკმა-პურის შოვნა ხდება ხალხისათვის უპირველესი საზრუნავი. <br />
ჭერემ-ქალაქის ბედი უკვე აღარავის აწუხებს. ამ ქალაქის გაცოცხლების არანაირი შანსი აღარ არსებობს... <br />
აი, ასე დასრულდა ერთ დროს აყვავებული ციხე-ქალაქის არსებობის ისტორია.<br />
ქართული მთის სოფლების ტრაგედიის შესახებ, ჭერემ-ციხე-ქალაქის მაგალითზე, შევეცადე მკითხველისთვის მეჩვენებინა ის თვითნებობა, რომელსაც იჩენდნენ პარტიული ბოსები ქვეყნის ისტორიული ტრადიციების უპრეცენდენტო უგულებელყოფით. <br />
მარტო შატილის ციხე-ქალაქის გაუკაცურება კი არა, მთლიანად, არაგვის ხეობის მთის სოფლების ნგრევა დიდ უბედურებად იქცა მთის მცხოვრებთათვის. <br />
საერთოდ, მთის ტრადიციული ჩვევების უგულებელყოფით მიყენებული დარტყმა ტრაგიკული აღმოჩნდა მთლიანად ქვეყნისათვის. <br />
სამწუხაროდ, ეს ფაქტორი, პარტიულ ელიტას არასოდეს არ აწუხებდა.<br />
ანალოგიური ბედი ეწვია საქართველოს ყველა კუთხის მთის სოფლებსაც. ეს იყო, პრაქტიკულად, ხელოვნურად ინსპირირებული მოვლენა მთელი ქვეყნის მასშტაბით, რომელსაც, ხატოვნად რომ ვთქვათ, შეიძლება, გვეწოდებინა “სოციალური კოლაფსი”. კომუნისტური წყობის იმდროინდელ სხვა უბედურებებთან ერთად, ესეც იყო ერთ-ერთი დიდი შეცდომა თუ დანაშაული.ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-10722288007692377462010-08-29T12:07:00.000-07:002010-08-29T12:07:16.851-07:0017. ეკოლოგიური კატაკლიზმები კახეთში<span style="font-size: large;"><b>17. ეკოლოგიური კატაკლიზმები კახეთში</b></span><br />
<br />
ამბობენ, უბედურებას მარტოს არ უყვარს სტომრობაო, - ერთს მოჰყვება ხოლმე მეორე, მეორეს - მესამე და ასე შემდეგ. სწორედ ამგვარი სიტუაცია შეიქმნა აღმოსავლეთ საქართველოში 1942 წელს, გვალვიანი და უთოვლო შემოდგომა-ზამთრის პერიოდში, როდესაც კახეთის სავარგულებს მოედო მინდვრის თაგვების დიდი “არმია”. ამასთან, მათი რიცხვი იზრდებოდა გეომეტრიული პროგრესიით. <br />
მთავრობა იძულებული გახდა, მიეღო სასწრაფო ზომები მათ წინააღმდეგ საბრძოლველად. <br />
თაგვმა უდაბნოდ აქცია არა მარტო ხორბლის ნათესები, არამედ, საერთოდ, მინდვრის მთელი მწვანე საფარი.<br />
მთავრობის განკარგულებით დაიწყო ხორბლის ნათესების დამუშავება თვითმფრინავიდან გამოფრქვეული საწამლავებით. ამასთან ერთად შეიქმნა ბრიგადები, ვისაც ევალებოდა ყოველი თაგვის სოროსთან მოწამლული ხორბლის მარცვლების განთავსება. ეს სამუშაო სრულდებოდა ყოველგვარი სპეცტანსაცმლისა და ხელთათმანების გარეშე!.. <br />
ამ მეთოდებით განხორციელებული აქციების შედეგები მე არ ვიცი, მაგრამ ამ წამლობის შემდეგ რომ კახეთის მინდვრის მშვენება _ გნოლი, საბოლოოდ გადაშენდა, ეს კი კარგად დავინახე.<br />
როგორც ცნობილია, გნოლის გუნდები ჭია-ღუას ულმობლად ანადგურებდნენ პურისა და ქერის ნათესებში. ამით ისინი ასრულებდნენ მინდვრის სანიტრების როლს. <br />
სრულ გადაშენებას გადაურჩა კაკაბი და ისიც მხოლოდ იმ უბრალო მიზეზის გამო, რომ კაკბის ზოგიერთმა გუნდმა არ დატოვა ივრის სანაპიროს უკაცრიელი გორმახები და უარი თქვა ხორბლის ნათესებში საზრდოს მოპოვებაზე. <br />
ასევე გადარჩა დურაჯი ივრის ჭალებში, სადაც შხამ-ქიმიკატებით მავნებლების წინააღმდეგ მოწყობილი აქციები არ გამართულა.<br />
მე რომ ფულის პატრონი ვიყო, პირველი, რასაც გავაკეთებდი, ეს იქნებოდა გნოლის ხელახლა მოშენება და გამრავლება კახეთის სანახებში.<br />
როგორც ცნობილია, გნოლის ხორცი, მწყერთან ერთად, გამოირჩევა განსაკუთრებული გემოთი. პრაქტიკულად, გნოლი _ ეს არის ქათმის ზომის მწყერი! მწყრის ხორცი კი, თავისი გემოვნებით, პირველ ადგილს არ უთმობს არც ერთ სხვა ფრინველს...<br />
კახეთში, მინდვრის თაგვების წინააღმდეგ განხორციელებული აქციები აღმოჩნდა სუფთა წყლის ნაყვა. ეს მინდვრის უბედურება მოისპო მხოლოდ თებერვალ-მარტის დროს მოსული თოვლ-ჭყაპის წყალობით.<br />
მეორე დიდი უბედურება პურის ნათესების განადგურებაში გახდა ფრინველების დიდი გუნდების მიგრაცია სტავროპოლისა და უკრაინის ტრამალებიდან. ეს შაშვისოდენა ფრთოსნები, დიდ გუნდებად გაერთიანებულები, შემოდგომის ხორბლის ნათესებს ძირფესვიანად ანადგურებდნენ. ამ ფრინველების გუნდები იმდენად მრავალრიცხოვანი იყო, რომ უბრალო საფანტიანი თოფის ერთი გასროლით მარჯვე მონადირეს შეეძლო გუნდიდან რამდენიმე ათეული ფრთოსნის გამოკლება. უნდა შევნიშნო, რომ ამ ფრინველების ხორცი ნამდვილი დელიკატესი იყო ბავშვებისათვის. უთოფოდაც შეიძლებოდა ამ ფრინველის მოკვლა, შურდულების გამოყენებით. წამოჩიტებული მარჯვე ბიჭები, ახერხებდნენ საშუალოდ ათამდე ფრინველის მოპოვებას. როდესაც შიმშილი ზეიმობდა უკლებლივ ყველა ოჯახში, ბიჭების მიერ მოპოვებული ასეთი ნანადირევი, ნამდვილად დიდი შეღავათი იყო მათი ოჯახებისათვის. <br />
1943 წლიდან, ფრინველთა ასეთი გუნდები, საქართველოში უკვე აღარ შემხვედრია.<br />
როგორც ჩანს, ამავე, 1943 წლიდან, დევნილი მგლებიც დაბრუნდნენე თავის ყოფილ, მშობლიურ სამფლობელოებში, თორემ მარტო მონადირის ძალისხმევა არ იქნებოდა საკმარისი საქართველოს ტყეებისა და ჭალების გასაწმენდად ამ ჭკვიანი მტაცებლებისაგან.<br />
ბედის დაცინვაა, რომ თითქმის ყველა სახის ცხოველისა და ფრინველის კრიზისამდე არსებული მდგომარეობა გამოსწორდა, გარდა გნოლისა _ ყველაზე უწყინარი და უპრეტენზიო ფრინველისა. არ მინდა დავიჯერო, რომ ამ ულამაზესი ფრთოსნის გუნდები კახეთის სავარგულებში აღარასოდეს დაიბუდებენ!..ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-36231989942699606702010-08-29T12:02:00.000-07:002018-05-17T08:28:49.591-07:0018. ბერმუხა, სახელად “ტურა-მუხა”<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxnv2h1zQiZ0ai_QFwPiqT4J2AS_6oeoJ9qkdi-n3WaeUpZALlMAOMQz7jw5_JcVxL9TrFoWlJE0RFS0plQs2OZcgor-EuYsAB4nZhJtgvyu3QqD-hMpV4DnXea1cU0MgABYmhxC57Q-w/s1600/mukha-3.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxnv2h1zQiZ0ai_QFwPiqT4J2AS_6oeoJ9qkdi-n3WaeUpZALlMAOMQz7jw5_JcVxL9TrFoWlJE0RFS0plQs2OZcgor-EuYsAB4nZhJtgvyu3QqD-hMpV4DnXea1cU0MgABYmhxC57Q-w/s400/mukha-3.jpg" width="328" /></a></div>
<br />
<span style="font-size: large;"><b>18. ბერმუხა, სახელად “ტურა-მუხა”</b></span><br />
<br />
ჩემი სოფლის ბოლოს, ოდნავ ამაღლებულ ადგილზე, იდგა ერთი ვეებერთელა მუხა, რომელსაც ადგილობრივი მცხოვრებლები ეძახოდნენ ტურა-მუხას, იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ სწორედ ამ მუხის მახლობლად დაღამებისთანავე იკრიბებოდნენ ტურები და საზარელი წკავ-წკავით უხმობდნენ თავის მოძმეებს საღამოს კრებაზე გამოსაცხადებლად.<br />
ტურების ამ შეკრებაზე რა პრობლემები ირჩეოდა, ჩემთვის არ არის ცნობილი, მაგრამ ის კი ვიცი, რომ მეორე დილით სოფლის მცხოვრებთა საკმაოდ დიდი რაოდენობა ჩიოდა ხოლმე საქათმეებიდან ინდაურებისა და ქათმების დაკარგვას... <br />
მაშინ ქვეყანას ყველაზე მეტად აწუხებდა მეორე მსოფლიო ომში წასული ჯან-ღონით სავსე ახალგაზრდობის ბედი და სოფელში დარჩენილებს, არც მოხუცებს და არც ქალებს არ შეეძლოთ უიარაღო, ცარიელი ხელებით და ჯოხებით ტურების და სხვა მრავალი დამშეული ნადირის თარეშის აღკვეთა.<br />
თავად ამ მუხის ვარჯი იყო გასაოცრად დიდი დიამეტრის, რომლის გული გამომწვარი იყო ცეცხლისაგან და შიგნით შეიძლებოდა კოცონის დანთება. ყინვისა და თოვლ-ჭყაპის დროს ასეთი კოცონის გარშემო ათამდე კაცს თავისუფლად შეეძლო თავის შეფარება და პურის ჭამა.<br />
მაშინ ვერ ვხვდებოდი და ამჟამად იმ ბერმუხისათვის გულის გამოწვა ბარბაროსობად მიმაჩნია, რაც არ უნდა წვიმა-თოვლისგან თავშესაფარებლად გინდოდეს - საცოდაობაა რამდენიმე საუკუნის მცენარის ასეთი მეთოდით დასუსტება, მაგრამ ჩვენი ხალხის ზოგიერთ მავნე ჩვეულებას სად წაუხვალ... ფესვებში დაგროვილ წყალს და მინერალებს ქერქის გავლით ღებულობენ ტოტები და თუ ზომიერად გამოუწვი ვარჯის გული და მთლად ქერქამდე არ დახვედი, მაინც ცოცხლობს ხოლმე მუხა... არადა, არც ევროპაში და არც ამერიკაში არავის აზრადაც არ მოუვა ასეთი სისასტიკის გამოჩენა გიგანტური ხეების მიმართ... <br />
ტურა-მუხის ამ ფუღურო “ნაგებობას” ჰქონდა ორი, ერთნაირი ზომის, ერთმანეთის საპირისპიროდ გამოჭრილი კარი, რომლებშიც თავისუფლად შეიძლებოდა ადამიანის შესვლა ოდნავ წელშიმოხრილ მდგომარეობაში.<br />
თავად მუხის ტოტებიც იყო გიგანტური ზომის და ამ მუხას ფოთოლი და რკოს ნაყოფი გამოჰქონდა სადღაც ცის მახლობლად, - ისე მაღლა, რომ, ალბათ, აფრიკული მაიმუნებიც კი ვერ შეძლებდნენ ასეთ სიმაღლეზე წამოსკუპებას...<br />
დღეს, როდესაც ტელევიზიის წყალობით, ბევრი მსოფლიო მნიშვნელობის ნაკრძალისა და პარკის ნახვა შეიძლება, მე უკვე შემიძლია დარწმუნებით ვთქვა, რომ ტურა-მუხასავით საოცარი სიდიდისა და სილამაზის მქონე არანაირი ობიექტისათვის ჯერ არ მომიკრავს თვალი.<br />
თუკი გავითვალისწინებთ, რომ ამგვარი ჭალის მუხა (Quercus pedunculiflora, Quercus longipes), იზრდება ძალიან ნელა, ოთხმოცი-ასი წლისა კიდევ იმატებს სიმაღლეში და ზრდასრული ოცდაათ მეტრამდე აღწევს, ხოლო ამის მერე კი მხოლოდ ვარჯი მატულობს სისქეში და, საბოლოო ჯამში, რვაას წელზე მეტხანს ცოცხლობს, სავარაუდოა, “ტურა-მუხის” “დაბადება” იმ ხანას ემთხვეოდეს, როცა საქართველოში “ვეფხისტყაოსანი” იწერებოდა...<br />
მეორე მსოფლიო ომის დროს, ერთი სულიერად ავადმყოფი ახალგაზრდა, რომელსაც სამხედრო კომისარიატმა უარი უთხრა ჯარში გაწვევაზე, დასახლდა ამ მუხის გამოფატრულ “სახლში” და აგრძელებდა იქ ცხოვრებას. <br />
ერთ ყინვიან ზამთარში, როგორც ჩანს, იმ შეშლილმა ვერ მოზომა მის მიერ ნამჯით დანთებული კოცონის საშიშროება და ცეცხლი გაუჩნდა მუხის ზემო “სართულებზე” განლაგებულ გიგანტურ ტოტებსაც. <br />
ხანძარი იმდენად მძვინვარე და საბედისწერო აღმოჩნდა, რომ ორი დღის შემდეგ ბერმუხა ხმაურით დაენარცხა მიწაზე. <br />
ცეცხლის ჩაქრობა ვერც მაშინ მოხერხდა, რის გამოც მთლიანად დაიწვა მუხის ძირითადი ვარჯი... <br />
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtdDQq9f-X_F2yicQPibZ-z-LZhHQcrF8bAiG3HeKlLamEMMNxIQUEXD-5VUGaF5-QmlpuInl6r96xgxOSvmfLJq0m6a3SV3Cs-gJ_Z5Cs8s7RJ4yFky_Ex51j3D-DF4eyM6r7OgIfKcE/s1600/Liguri+Mosulishvili-2018-03.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="557" data-original-width="777" height="286" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtdDQq9f-X_F2yicQPibZ-z-LZhHQcrF8bAiG3HeKlLamEMMNxIQUEXD-5VUGaF5-QmlpuInl6r96xgxOSvmfLJq0m6a3SV3Cs-gJ_Z5Cs8s7RJ4yFky_Ex51j3D-DF4eyM6r7OgIfKcE/s400/Liguri+Mosulishvili-2018-03.jpg" width="400" /></a>მთელი ორი წლის განმავლობაში ამ მუხის ნარჩენებს სოფელი იყენებდა ღუმელების ასანთებად და გასათბობად.<br />
ამ ვეებერთელა მუხის დაწვიდან გავიდა ნახევარ საუკუნეზე მეტი, მაგრამ სოფელი ამ ადგილს კვლავ მოიხსენიებს “ტურა-მუხის” სახელით. <br />
დღეს იმ ნამუხარის სიახლოვეზე, თხუთმეტი-ოცი მეტრის დაშორებით დგას და იზრდება იმავე ჯიშის უკვე საკმაოდ წამოზრდილი მუხა, რომელსაც პატარა ბავშვივით უვლიდა და ეფერებოდა ჩემი საყვარელი ილია პაპა. <br />
სადღეისოდ ეს პატარა მუხა უკვე სამოცდაათ წელს მიღწეული “ბავშვია”, რომელიც ჯერ-ჯერობით ნორმალურად ვითარდება და მნახველზე კარგ შთაბეჭდილებას ახდენს. <br />
რამოდენიმე საუკუნის შემდეგ, შესაძლოა, ისიც გაიზარდოს გიგანტურ, ულამაზეს მცენარედ. აკი ნათქვამია - “კვიცი გვარზე ხტისო”.<br />
იქნებ შორეულ მომავალში, შვიდი-რვა საუკუნის შემდეგ, იმ დიდი ტურა-მუხის შთამომავალიც ბერმუხად იქცეს და თავისი დიდებული კონსტრუქციით მაშინაც გააოცოს იმ დროის ილია პაპა და იმისი რვა წლის შვილიშვილი...<br />
ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-43398821280787197772010-08-29T11:58:00.000-07:002010-08-29T11:58:51.520-07:0019. ლტოლვილი მგლები<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOx86svR8fHdd-yLOvQak5wuBJXklvPwaScQoBV1IXhEB6nO67s6wISOolBRSPRSGvI7oSfqRdVDINVaFY7fYMCZMRLf-rsRAWR5Y6rocZT9tkpmdfGxjv5o5kESfe5tZsWMAyBZtSYcw/s1600/Liguri+Mosulishvili-2008-001.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOx86svR8fHdd-yLOvQak5wuBJXklvPwaScQoBV1IXhEB6nO67s6wISOolBRSPRSGvI7oSfqRdVDINVaFY7fYMCZMRLf-rsRAWR5Y6rocZT9tkpmdfGxjv5o5kESfe5tZsWMAyBZtSYcw/s400/Liguri+Mosulishvili-2008-001.jpg" width="347" /></a></div><br />
<span style="font-size: large;"><b>19. ლტოლვილი მგლები</b></span><br />
<br />
გერმანელების მიერ ჩრდილო კავკასიაში წარმოებული ომის დროს, ლტოლვილებად იქცნენ არა მარტო ადამიანები, არამედ გარეული ცხოველებიც. ერთ-ერთი პირველი, ვინც ამ სტატუსით აიკრა გუდა-ნაბადი და გადმოსახლდა სამხრეთ კავკასიონზე, იყო მგელი. <br />
ცნობილია, რომ ადგილობრივ მგლებს მკაცრად ჰქონდათ გამიჯნული ყოველი ოჯახის მოქმედების არეალი და ლტოლვილი მგლებისათვის თავშესაფრის მოძებნა არ იყო მარტივად გადასაწყვეტი საკითხი. <br />
ეს სირთულე კარგად ესმოდა ლტოლვილ მგლებსაც და ამის გამო ისინი გაერთიანდნენ დიდ ჯგუფებად _ ხროვებად. უცხო მხარის ამ მგლის ხროვებს შემუშავებული ჰქონდათ ნადირობის ორიგინალური სტრატეგია, რომლითაც შეეძლოთ მსხვილფეხა რქიან პირუტყვზე, კამეჩის ჩათვლით, წარმატებული ნადირობა. მგლის რამდენიმე ხროვამ აითვისა არა მარტო შინაურ ცხოველებზე ნადირობის ტექნიკა, არამედ ცხენზე ამხედრებული მეცხვარე-მწყემსის ცხენ-კაციანად დამორჩილების მეთოდიკაც.<br />
ამ ტექნოლოგიით, მგლის ხროვა გარს ერტყმოდა მსხვერპლს. მათ მიერ შექმნილი წრე თანდათანობით იკუმშებოდა, რის შემდეგაც ცხენიან კაცს გაქცევის საშუალებაც აღარ ჰქონდა. <br />
მსხვერპლის დამორჩილების პირველი პროცედურა იწყებოდა გამოცდილი მხეცის მიერ ცხენის ყელის გამოღადრვით. <br />
უჰაეროდ დარჩენილი საბრალო ცხოველი უმოწყალოდ ეცემოდა, თავის მხედრიანად, მიწაზე. <br />
შემდგომი პროცედურები უკვე მარტივი იყო _ მგლების ხროვა, უკვე უპრობლემოდ, ახერხებდა ცხენ-კაცის შეჭმას. <br />
ტრაგედიის ადგილზე რჩებოდა მხოლოდ ცხენის ჩლიქები და უნაგირი, აგრეთვე მხედრის _ მეცხვარის ტანსაცმლის ნაფლეთები, გამოუყენებელი თოფის ჩათვლით. <br />
მსგავსი ინცინდენტების შემდეგ, მეცხვარეები ერიდებოდნენ ღამით მგზავრობას.<br />
შირაქის ზამთრის საძოვრებზე, უცხო ტომის მგლის ხროვების თარეშის შემდეგ, შექმნილი სიტუაცია ძვირი უჯდებოდა არა მარტო მწყემსებს, არამედ მთელი კახეთის მოსახლეობას. <br />
გათავხედებული მგლები იმასაც კი ახერხებდნენ, რომ ღამით შედიოდნენ ცხვრის ზამთრის ფარეხებში და მუსრს ავლებდნენ ცხვარ-ბატკანს. <br />
ათეულობით ცხვარს და ბატკანს, მგლის მიერ უმოწყალოდ ყელგამოღადღულს, მწყემსები უკვე დილით ნახულობდნენ ზამთრის ფარეხებში.<br />
მგლების ამგვარი თარეშის შემდეგ მთავრობა იძულებული გახდა დაეწესებინა ფულადი ჯილდო იმ მონადირეებისათვის, რომლებიც ჩააბარებდნენ მგლის ტყავს. <br />
ამ მეთოდმა გაამართლა და ზოგიერთი გამოცდილი მონადირე წარმატებით ართმევდა თავს ამ ამოცანას. <br />
მგლების თარეში კახეთში დასრულდა სამოციანი წლებისათვის. ამ კამპანიამ მგლების განადგურების შესახებ და დაწესებული ჯილდოების გაუქმებამ, უკვე სამოცდაათიანი წლებიდან, გადაარჩინა მგლების რამოდენიმე ოჯახი სრული მოსპობას. <br />
მგლის პრობლემა საქართველოში დღეს უკვე საბოლოოდ მოგვარებულად ითვლება. <br />
ეკოლოგები დღეს მგელს მიიჩნევენ ბუნების სანიტრად. <br />
მგლის ფენომენის დამცველები ამტკიცებენ, რომ ეს ჭკვიანი ცხოველი ასრულებს სანიტრის ფუნქციას - მხოლოდ ავადმყოფ გარეულ ცხოველებს ანადგურებს და ამ გზით ხელს უწყობს მხოლოდ ჯამრთელი პოპულაციის გამრავლებას.<br />
ასე დასრულდა საქართველოში გადმოხვეწილი, ლტოლვილი და ადგილობრივი მგლების პრობლემა.ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-83968801686635904892010-08-29T11:55:00.000-07:002010-08-29T11:55:32.524-07:0020. ომი და მშვიდობა გლეხის ცხოვრებაში<span style="font-size: large;"><b> 20. ომი და მშვიდობა გლეხის ცხოვრებაში</b></span><br />
<br />
მომავალში ისტორიკოსი, მეორე მსოფლიო ომის შესახებ ინფორმაციას, ალბათ, ასე გადმოსცემს: 1941 წლის 22 ივნისს გერმანელებმა დაიწყეს საბჭოთა კავშირის წინააღმდეგ ომი, რომელიც გრძელდებოდა ოთხი წლის განმავლობაში და დასრულდა გერმანელთა სასტიკი დამარცხებით 1945 წლის 8 მაისს, ხოლო 9 მაისი საბჭოთა კავშირში გამოცხადდა გერმანულ ფაშიზმზე ომის დამთავრების ოფიციალურ, საზეიმო თარიღად.<br />
ისტორიული წყაროების მიხედვით, ამ ომში ყველაზე მეტი მსხვერპლი გაიღო საბჭოთა კავშირმა. ქვეყანამ დაკარგა ოც მილიონზე მეტი მებრძოლი, რომ აღარაფერი ვთქვათ გერმანელთა მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მშვიდობიანი მოსახლეობის მსხვერპლზე.<br />
საქართველოდან მობილიზირებულ შვიდასი ათასი ჯარისკაციდან ნახევარი დარჩა ბრძოლის ველზე. ასეთი დიდი მსხვერპლი ქართული სახელმწიფოებრიობის ისტორიაში არასოდეს ყოფილა! <br />
ამ ომმა, ქართველი ხალხის ცხოვრებაში დატოვა მძიმე და მოუშუშებელი ჭრილობა. <br />
1947 წლიდან, ქალაქის მცხოვრებთათვის, გაუქმდა გამომცხვარ პურზე არსებული საბარათო სისტემა. სტალინი განსაკუთრებულ მზრუნველობას იჩენდა მუშათა კლასის მიმართ, რასაც ვერ ვიტყვით გლეხობის მისამართით გადადგმულ რაიმე სასიკეთო ნაბიჯებზე. <br />
გლეხობისათვის, ომის დროს დაწესებული კაბალური ბეგარა კვლავ უცვლელად იყო დატოვებული და აუცილებლად უნდა შესრულებულიყო!<br />
ამ გადასახადებიდან მაინც ყველაზე მძიმე იყო ხორცის, რძის და მატყლის გადასახადი. ყოველი კომლი ვალდებული იყო, წლიურად, სახელმწიფოსათვის ჩაებარებინა სამოცდათხუთმეტი კილოგრამი ხორცი, შვიდასორმოცდაათი ცალი ქათმის კვერცხი; მატყლი და ყველი კი ცხვრისა და თხის რაოდენობის გათვალისწინებით. ამასთან, შინაური ცხოველების დასაშვები რაოდენობა იყო მკაცრად ნორმირებული. გლეხს უფლება ჰქონდა ჰყოლოდა: ერთი ძროხა და ხბო ერთ წლამდე ასაკის; ერთი ღორი; ცხვარი და თხა არა უმეტეს ათი სულისა; ერთი ცხენი და სახედარი სამეურნეო საქმიანობისათვის. და ეს მაშინ, როდესაც ყოველ კომლს პირად სარგებლობაში ჰქონდა მხოლოდ ოცდახუთი მეასედი ჰექტარი მიწის ნაკვეთი! ამრიგად, ქართველი გლეხისათვის ომი არსებობისათვის ჯერ კიდევ გრძელდებოდა.<br />
გლეხის ცხოვრებაში გამოჩნდა იმედის მომცემი ვარსკვლავი ხრუშჩოვის “სამეფო” ტახტზე ასვლის შემდეგ. როგორც ცნობილია, მან მიიღო გადაწყვეტილება, გლეხობაზე დაწესებული გადასახადების არსებული, ომისდროინდელი წესების გაუქმების შესახებ. გლეხობა და, საერთოდ, სოფლის მცხოვრებნი დიდი მოწონებით შეხვდნენ ხრუშჩოვის ამ გადაწყვეტილებას. როგორც მოვლენების შემდგომმა განვითარებამ აჩვენა, ხრუშჩოვის მიერ გადადგმული ამგვარი ნაბიჯი არ აღმოჩნდა ღრმად გააზრებული და მომავალში გამოავლინა სოფლის მცხოვრებთა მრავალი პრობლემა... <br />
შემდგომი აქცია, რომელიც მოჰყვა ამ დადგენილების ძალაში შესვლას, იყო ის, რომ კოლმეურნეობისა და მსხვილი საბჭოთა მეურნეობების წევრებს, შრომის ანაზღაურება დაუწყეს არა მარტო ნატურით, ესე იგი, მათ მიერ წარმოებული პროდუქციით, არამედ ნაღდი ფულის სახითაც.<br />
შექმნილ სიტუაციას ძალიან ჩქარა აუღეს ალღო სოფლის ბობოლებმა, რომლებმაც ნაღდი ფულის რაღაც ნაწილი შეიტანეს, ანაბრების სახით, შემნახველ სალაროებში, ხოლო ფულის მასის დიდი ნაწილი ჩადეს “მუთაქებში”. ეს ის შემთხვევა იყო, როდესაც დიდი ფულის მომხვეჭელი სოფლის ბობოლები ვერ ბედავდნენ მათს განკარგულებაში სხვადასხვა მაქინაციებით ნაშოვნი ფულის ლეგალიზაციას. ამრიგად, მივიღეთ კვლავ გაუკუღმართებული ფინანსური მდგომარეობა და როგორც შედეგი, დანაშაულებრივ მექრთამეობის ჭაობში ჩაფლული ქვეყანა!..<br />
ნიკიტა ხრუშჩოვის მიერ ექსპრესიულად და, თანაც, ხშირ შემთხვევაში, ერთპიროვნულად მიღებული გადაწყვეტილებები, აღმოჩნდა ბოლომდე გაუაზრებელი და მათ დიდი ზიანი მოუტანეს არა მარტო ქართული სოფელს, არამედ მთელ ქვეყანას. ამ დებულების მართებულობის საილუსტრაციოდ აქ, შემიძლია, მოვიყვანო უფრო დიდი მასშტაბის ხრუშჩოვისეული ავანტიურა, რომელიც დაიწყო მთელი ქვეყნის მასშტაბით, ყამირი და ნასვენი მიწების ათვისებასთან დაკავშირებით.<br />
მაშინ ქვეყნის მასშტაბით დაიწყო მოხალისეების და ენთუზიასტების ყამირზე გამგზავრების კამპანია. საქართველოდან ყამირზე გააგზავნეს არა მარტო წამოჩიტებული ყმაწვილები, არამედ სტუდენტებისა და მათი ლექტორების დიდი არმიაც. ქართველი მოხალისეებიდან ბევრმა ყმაწვილმა ვერ გაუძლო კატორღულ რეჟიმში შრომას და ბევრი მათგანი დაავადდა კიდეც, ხოლო, დიდად სამწუხაროდ ჩვენი ქვეყნისათვის, ზოგიერთ ახალგაზრდას სიცოცხლის ფასადაც კი დაუჯდა ყამირზე აუტანელ პირობებში მუშაობა. მათ შორის აღმოჩნდა ახალგაზრდა მეცნიერი, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გეოფიზიკის კათედრის დოცენტი, ნოდარ ნოდია...<br />
ნიკიტა ხრუშჩოვის მიერ ჩატარებულმა გაუთავებელმა და ბოლომდე გაუაზრებელმა სამთავრობო აქციებმა, ქვეყანა მიიყვანა უფსკრულის ნაპირებამდე. <br />
1964 წელს ბავშვების პატრონებს დაურიგეს ტალონები თეთრი პურის ყიდვის უფლებით. <br />
აქ მახსენდება ერთი ბელორუსი პროფესორის მიერ, 1964 წელს, ჩემი მოსკოვში მივლინების დროს, ჩაის სმისას დასმული კითხვა, რომლის შინაარსიც აქ ასე შეიძლებოდა გადმომეცა: ის კითხულობდა ასე - აი, ჩვენ ვიცით, რომ ოთხმოციანი წლებიდან საბჭოთა კავშირი შევა კომუნიზმის საწყის ფაზაში და პური, შაქარი და სხვა წვრილმანი მოხმარების პროდუქტი და ნივთები იქნება უკვე უფასოდ. ჩვენ შეგვიძლია ამის წინასწარ განჭვრეტა, მაგრამ დღეს რომ საჭირო გახდებოდა პურზე საბარათო სისტემის შემოღება, ჩვენ ამის პროგნოზირება ნამდვილად ვერ შევძელით. თქვენ, ფიზიკოსები იქნებ დაგვეხმაროთ და აგვიხსნათ ამ პარადოქსის შინაარსი. ამ დროს (ჩაის სმის დროს), მაგიდასთან ვიყავით ოთხნი _ ერთი კიეველი პროფესორი, გვარად ვანკოვიჩი; ერთი ბელორუსი პროფესორი, გვარად ვიშინსკი, რომელმაც დასვა ზემოთ მოყვანილი კითხვა; თბილისიდან კი გენადი კიკნაძე და მე. ამ კითხვამ ყველას გაუღვიძა იუმორის ჭია და ცხადი იყო, რომ ოთხმოციანი წლებიდან კომუნიზმის საწყის ფაზაში თავის ამოყოფაზე ფიქრიც კი, სუფთა წყლის ნაყვა იყო და მეტი არაფერი...<br />
ქართველი გლეხის თავზე კი კვლავ უმოწყალოდ ტრიალებს ბედის ბორბალი, - ვერ იქნა და ვერ დააღწია თავი სიდუხჭირეს. <br />
არც ნიკიტა ხრუშჩოვის მთავრობის მეთაურის სკამიდან ჩამოსმამ უშველა საქმეს. ქვეყანაში კორუფციამ და მექრთამეობამ მიაღწია გაუგონარ დონეს. ახალგაზრდობის სწავლა-განათლების საქმესაც დაემუქრა დიდი საფრთხე. “უპატრონო” აბიტურიენტების სამედიცინო ინსტიტუტის სტუდენტად ჩარიცხვის შესაძლებლობა გასცდა ფანტაზიის დონეს.<br />
პირველი მოთხოვნილების საქონლის მწვავე დეფიციტის პირობებში, შეუძლებელი გახდა ეკონომიკის ნორმალური განვითარება. გლეხის მიერ დიდი შრომისა და გარჯის საფასურად მოყვანილი მოსავალი იმ დონემდე გაუფასურდა, რომ ბევრმა გლეხმა, უსიტყვო კაპიტულაციით, მიატოვა ბაღ-ვენახი და გადაიხვეწა უცხოეთში ლუკმა-პურის საშოვნელად.<br />
ჩვენი ქვეყნიდან სამუშაო ძალის შეუქცევადი გადინების პროცესი დღესაც გრძელდება. ასეთ სავალალო დღეში აღმოჩნდა ჩვენი ქვეყანა. <br />
...და მაინც ყველაზე დიდი და უსამართლო სასჯელი ერგო გლეხს, რომელიც ჩვენი ქვეყნის ბედუკუღმართი ისტორიის ყველა ეტაპზე თავს არ ზოგავდა ქვეყნის ინტერესების დასაცავად. სადღეისოდ ჩვენი გლეხი კვლავ ომშია ჩაბმული. ეს ომი კი მიმართულია მთლიანად ქვეყნის ინტერესების სასიკეთოდ.ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-73308177376850731962010-08-29T11:50:00.000-07:002010-08-29T11:51:33.203-07:0021. არაფორმალების კიდევ ერთი სამიზნე<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihxtXPDxeQjB186uFIhXeJ4SNpmxhZ6spnoBSuhI9HFmXIKvUzL5qUbZoZSe8wtgao0iT0w7NlWV6gJ95YTl6_S30whrsC_knhzxuhXBjDCWSsP2jVkRGSeflyQCV7EgiyGJxmm6AS4ec/s1600/mukha-01.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="290" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihxtXPDxeQjB186uFIhXeJ4SNpmxhZ6spnoBSuhI9HFmXIKvUzL5qUbZoZSe8wtgao0iT0w7NlWV6gJ95YTl6_S30whrsC_knhzxuhXBjDCWSsP2jVkRGSeflyQCV7EgiyGJxmm6AS4ec/s400/mukha-01.jpg" width="400" /></a></div><br />
<span style="font-size: large;"><b>21. არაფორმალების კიდევ ერთი სამიზნე</b></span><br />
<br />
გასული საუკუნის ოთხმოცდაათიან წლებში უკვე მთავრდებოდა გარე კახეთის მდინარე ლაკბის ხევში დიდი წყალსაცავის მშენებლობა. იმ დროისათვის ეს მშენებლობა სრულდებოდა საკავშირო მთავრობის დადგენილებით და ამ საქმეს კურირებდა პოლიტბიურო. როგორც ცნობილია, ასეთი მშენებლობის ფინანსური და ტექნიკური უზრუნველყოფა ხდებოდა შეუფერხებლად და საჭირო ტექნიკა იგზავნებოდა ყოველგვარი ფორმალური პროცედურების გარეშე.<br />
იმ დროისათვის მდინარე ლაკბის ხეობაში ფუნქციონირებდა მძლავრი ტექნიკური ბაზა, რომელიც კაშხალის მშენებლობის უზრუნველყოფისათვის აღჭურვილი იყო ისეთივე ტექნიკით, როგორიც გამოიყენებოდა ციმბირის გიგანტურ მშენებლობებზე.<br />
ლაკბის ტექნიკურ არსენალში იყო უამრავი “კამაზის” ტიპის სატვირთო ავტომანქანა და ასი-ასომოცდაათ ტონიანი გიგანტური თვითმცლელები.<br />
პროექტის მიხედვით, სარწყავი წყლით უნდა დაკმაყოფილებულიყო ძლიერ გვალვიანი ზონები _ სიღნაღის, დედოფლის წყაროს და შირაქის ზამთრის საძოვრები. ლაკბის წყალსაცავიდან წყლის გადატუმბვა უნდა მომხდარიყო ოთხ რიგად დამონტაჟებული, ასორმოცდაათი სანტიმეტრის დიამეტრის გიგანტური ფოლადის მილებით, რომლებიც სარწყავ წყალს გაატარებდნენ კაშხალიდან გარე კახეთის ზეგანზე გავლით. ეს სამუშაოები ოთხმოცდაათიანი წლების დასაწყისისთვის უკვე იყო დასრულებული. <br />
სარწყავი წყლის მილების ოთხი გიგანტური ტრასა უკვე მზად იყო გამოყენებისათვის. <br />
რჩებოდა კაშხალის გადაკეტვის სამუშაოების შესრულება, რომელსაც არსებული პროექტის მიხედვით, სჭირდებოდა ერთ წელზე ნაკლები დრო და კახელი გლეხის და მეცხვარის ოცნება რეალობად იქცეოდა!<br />
აი, ასეთ სიტუაციაში ეროვნული მოძრაობის ლიდერებმა ააგორეს უგუნური პროტესტის ტალღა, ამ პროექტის დახურვისა და საერთოდ გაუქმების მოთხოვნით. მათი არგუმენტაცია ასეთი გადაწყვეტილების აუცილებლობის შესახებ, ვერანაირ კრიტიკას ვერ უძლებდა, მაგრამ ადგილობრივი მცხოვრებლების დაშანტაჟებისა და მოტყუების გზით შეძლეს მათი აყოლიება. <br />
მოხდა წარმოუდგენელი დანაშაულის ინსპირირება. <br />
მოსახლეობა აღმოჩნდა ისე ძლიერ ზომბირებული, რომ თავადვე დაიწყეს უკვე აშენებული კონსტრუქციების მსხვრევა და უმოწყალოდ განადგურება. <br />
ლაკბის ხევში თავმოყრილი სამშენებლო ტექნიკა, სატვირთო მანქანები და სხვა კონსტრუქციული ელემენტები, რომლებიც განკუთვნილი იყო არხის მშენებლობისათვის, ამ უგუნურმა “პატრიოტებმა” წყალსა და ცეცხლს მისცეს. ერთადერთი, რაც მათ ვერ შეძლეს და ვერაფერი მოუხერხეს, ეს იყო გიგანტური თვითმცლელი მანქანები, რომელთაც ვერც საბურავი მოხსნეს და ვერც სხვა დიდი მასის მქონე ტექნიკურ ელემენტები... <br />
მე ვთვლი, რომ ეს იყო ქვეყნის წინაშე ჩადენილი უპრეცედენტო დანაშაული.<br />
იმისათვის, რომ ამგვარი მოქმედების უგნურება სწორად იქნეს გაგებული, საკმარისია საკუთარი თვალით იხილო ტარიბანას მინდვრებსა და უდაბურ ადგილებში, წყლის არნახული დეფიციტის პირობებში არსებული მცენარეული საფარი. ამ ადგილებში გაზრდილი ველური ბროწეულის კორომების ნახვისას, რომლებიც დახუნძლულია გვალვისაგან უმოწყალოდ დათრგუნული ნაყოფით, ადამიანს უჩნდება არნახული სიბრალულის გრძნობა და თუ იმასაც გავითვალისწინებთ, რომ იყო რეალური შანსი ამ ადგილების გასარწყულებისა, თუკი დაგეგმილი სარწყავი სისტემა ამოქმედდებოდა, მაშინ გეუფლება დიდი და სრულიად სამართლიანი ანტიპათია იმდროინდელი ეროვნული მოძრაობის ლიდერების მიმართ...<br />
ამ ოციოდე წლის წინ, როგორც ცნობილია, საბჭოთა კავშირი ჯერ კიდევ, კარგად, გვარიანად ჩაკეტილ ქვეყანას წარმოადგენდა. ეს ხელს უწყობდა ღვინის ქართული ბაზრის უკონკურსოდ ბატონობას მთლიანად ქვეყნის მასშტაბით. მართალია, ყურძნის წარმოების მხრივ მოლდავეთი იყო პირველ ადგილზე - ეს რესპუბლიკა აწარმოებდა ორჯერ მეტ ყურძენს, ვიდრე საქრთველო, მაგრამ ღვინის ხარისხით ქართული პროდუქტი ჯაბნიდა მოლდავურს. საქართველო იყო მრავალი რუსული ქარხნის ძირითადი დონორი. ქართველი მეღვინეები და მთავრობის ელიტარული წრეების მესვეურები, ფინანსებით ფანტასტიკური უზრუნველყოფის პირობებში, იღებდნენ კოლოსალურ მოგებას და მათი ცხოვრების პირობები, სრულიად განსხვავდებოდა ჩვეულებრივი, რიგითი ადამიანების ყოფისაგან.<br />
საქრთველოს მთავრობა ცდილობდა ყურძნის წარმოების გაზრდას ახალ, აუთვისებელ სავარგულებში ვენახების გაშენებით. ამ პროგრამით უკვე აღარ იწუნებდნენ მლაშე ნიადაგებს და გვალვიან, უდაბურ სავარგულებს. ასე მოხდა ვენახების გაშენება შოროქნის ტერიტორიაზე, გარე კახეთში და დედოფლის წყაროს ტარიბანის ნახევრად უდაბურ ადგილებში..<br />
ტარიბანის მიდამოებში დაამუშავეს მოზრდილი სავენახე სავარგულები და იქ გაახარეს ვაზი. ტარიბანის დაბლობ ადგილებში ვენახების გაშენების დროს, ქართველმა აგრონომებმა განახორციელეს ფანტასტიკურად გონივრული პროექტი, რომლის არსიც იმაში მდგომარეობდა, რომ ვენახების მორწყვა უნდა განეხორციელებინათ მანმადე, სანამ ვაზი “გამოიღვიძებდა”. ეს პერიოდი დგებოდა თებერვლის ბოლოს და მარტის დასაწყისში. ამ დროისათვის სარწყავი წყალი ჯერ არავის სჭირდებოდა და შეიძლებოდა მისი “უკონკურსოდ” გამოყენება. შემოთავაზებულმა რწყვის ახალმა მეთოდმა ფრიადზე “ჩააბარა” გამოცდა და რადგანაც ტარიბანის შერჩეული ნიადაგი იყო ქვიშის სქელი ფენით დაფარული, დიდხანს ინარჩუნებდა ტენიანობას. <br />
მე საკუთარი თვალით მაქვს ნანახი ამ გვალვიან ზონაში გაშენებული ვენახები, რომლებიც გამოირჩეოდა ძლიერ განვითარებული სანაყოფე რქებით, ხოლო, როგორც შემდეგ გახდა ცნობილი, ამ ვენახებში მოწეული ყურძნის შაქრიანობა ბევრად აღემატებოდა კახეთის სხვა რეგიონებში მოყვანილი ყურძნისას, რომელიც მერყეობდა ოცი-ოცდახუთი პროცენტის ფარგლებში. <br />
ცნობისათვის: ტარიბანას ველზე მოყვანილი ყურძნის შაქრიანობა კი, როგორც ამ დარგის სპეციალისტები ამტკიცებდნენ, აღწევდა ორმოც პროცენტამდე!<br />
ეს მაგალითი მე აქ იმიტომ მოვიყვანე, რომ მეჩვენებინა სარწყავი წყლის, როგორი ფანტასტიკური მოთხოვნა იყო და დღესაც არის ამ გვალვიან რეგიონში და როგორი ზომის დანაშაული აქვს ჩადენილი არაფორმალური ორგანიზაციების მაშინდელ ლიდერებს ხალხისა და ერის წინაშე...<br />
უცხოეთში გაზიდული ჯართის ბედი ეწვია მდინარე ლაკბის წყალსადენის გიგანტურ მილებსაც, რომლებიც დაჭრეს, დააქუცმაცეს და გაუყენეს თურქეთის გზას. ასევე ჯართად აქციეს ყოველგვარი მეტალური ხასიათის ნაკეთობა. <br />
საწყალ კახელ გლეხს ბარი, ცული, ნამგალი და სხვა საჭირო ნაკეთობა გაუხდა საძებარი. <br />
ეს კი არა, ვენახის ლითონის სარები და საყრდენი ბოძებიც კი დაგლიჯეს და გაუყენეს თურქეთის გზას. <br />
ვენახები დარჩა ბეტონის კონსტრუქციებისგან დამზადებული ბოძების ანაბარა. მერე ამ ბოძებმა დაიწყო ყინვისაგან დაშლა და მსხვრევა. ადრე ვენახებში კენჭსაც კი ვერ იპოვიდი, ახლა კი გაივსო დამსხვრეული ბეტონიეს ქვა-ღორღით...<br />
საქართველოსთვის პატრიოტიზმი და ქვეყნის ჭეშმარიტი სიყვარული გახდა დიდად დეფიციტური ფენომენი...<br />
აქ მინდა არაფორმალებს დავუსვა კითხვა: ბატონებო, მართლები ხართ ქვეყნისა და ერის წინაშე თქვენს მიერ ინსპირირებული, მრავალი აქციის მოწყობისათვის?! მოგწონთ თქვენი ძალისხმევით ინიცირებული დღევანდელი საქართველოს ყოფიერება?! <br />
თუ მოგწონთ, ბარაქალა თქვენს ვაჟკაცობას...ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5728279140569750662.post-31681960617355176592010-08-29T11:46:00.000-07:002010-08-29T11:46:08.307-07:0022. ავღანეთის ომის ექო საქართველოში<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiG-O9GvMrqbwTCTLPb3Gsbe5QteFFrZc-2XzIIVuwBqHHd3kF0agSHSQWIgslJjObMyGSNEanE_cXOR3EgDpqKEBXMGNZyS7sIP9YE9sK76vQcuYWrZtfrOloUByaq47OPbaoiKK8iMZs/s1600/Liguri+Mosulishvili-2008-002.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiG-O9GvMrqbwTCTLPb3Gsbe5QteFFrZc-2XzIIVuwBqHHd3kF0agSHSQWIgslJjObMyGSNEanE_cXOR3EgDpqKEBXMGNZyS7sIP9YE9sK76vQcuYWrZtfrOloUByaq47OPbaoiKK8iMZs/s400/Liguri+Mosulishvili-2008-002.jpg" width="328" /></a></div><br />
<span style="font-size: large;"><b>22. ავღანეთის ომის ექო საქართველოში</b></span><br />
<br />
ავღანეთის ომმა ქართველ ახალგაზრდობას და, ზოგადად, საქართველოს დიდი უბედურება მოუტანა. ჯერ ერთი, ბევრი ქართველი ჯარისკაცის სიცოცხლე შეიწირა და, მეორე მხრივაც, ხელი შეუწყო საქართველოში ნარკომანიის, როგორც ჩვენი დროის დიდი უბედურების, ფართომასშტაბიან გავრცელებას. საქართველო იქცა ავღანეთიდან ევროპაში ამ უბედურების გამტარ სატრანზიტო ქვეყნად. <br />
სადღეისოდ სახელდება სამასი ათასზე მეტი ნარკომანი, რომლებიც რეგისტარციაში აყვანილი არიან ოფიციალურად, როგორც ამ “წამლის” მომხმარებლები (ცნება “წამალიც” მოგონილია ამ უბედურების მომხმარებლების მიერ). აქ დასახელებული რიცხვი, როგორც ირკვევა, არ არის სრული, რადგანაც რეალურად, ამ ჩვენი დროის უბედურების მომხმარებელთა რაოდენობა ბევრად უფრო დიდია, ვინემ ეს ოფიციალური სტატისტიკით არის წარმოდგენილი.<br />
კავკასიის ხალხებისათვის ავღანეთის ომმა მიიღო განსაკუთრებული “სტატუსი”. ამ ომში აგზავნიდნენ მზით გარუჯულ, შავგვრემან ყმაწვილებს, რომლებიც გარეგნულად, შესახედაობით თითქმის არ განსხვავდებოდნენ ავღანელი თანატოლებისაგან. როგორც ჩანს, საბჭოთა სამხედრო ხელმძღვანელობა ფიქრობდა, რომ ამ გზით დისკომფორტს შეუქმნიდა მოჯაჰიდებს სამიზნის არჩევაში. აი, ასეთი პრიმიტიული მეთოდით აწარმოებდა ავღანეთის ომს წმინდა სისხლის შოვინისტური რუსული გენერალიტეტი.<br />
საქართველოში კი უწყვეტ ნაკადად მოდიოდა ავღანეთში დაღუპული ქართველი ჯარისკაცების დალუქული კუბოები, რომელთა გახსნა და მახლობლებისათვის, მშობლების ჩათვლით, თვალით დანახვაც კი, სასტიკად იყო აკრძალული. <br />
ქვეყანა, რომელიც ასეთი ლოგიკით ცხოვრობდა, აუცილებლად უნდა აღგვილიყო მიწის პირიდან და დაინგრა კიდეც. <br />
საბჭოთა კავშირი, როგორც სახელმწიფო დაეცა, მაგრამ, სამწუხაროდ, რუსული არმია, რომელიც სულ იმაზე ფიქრობდა, როგორ დაემორჩილებინა სხვა ქვეყნები, კვლავ დარჩა თავისი დამპყრობლური პოზიციების მებაირახტრედ.<br />
ავღანეთის ომს ლეონიდ ბრეჟნევი აძლევდა კვალიფიკაციას _ “შეზღუდული კონტიგენტის”. რეალურად კი, ეს იყო ფართომასშტაბიანი სამხედრო აქცია, სადაც გამოიყენებოდა შეიარაღების ყველა თანამედროვე საშუალება, ბირთვული იარაღის გარდა. ამიტომაც გენერალური მდივნისათვის ეს იყო “შეზღუდული კონტიგენტის” სამხედრო აქცია და არა სრულმასშტაბიანი ომი. <br />
კარგად მახსოვს მეორე მსოფლიო ომში გადარჩენილი ჩვენი სოფლის ერთი ჭკვიანი ვეტერანის მიერ სოფლის “ბირჟაზე” ნათქვამი სიტყვები: ჩვენი მეთაურები, გერმანიასთან ომის დროს, სრულიად არ უფრთხილდებოდნენ ჯარისკაცის სიცოცხლესო. მათ აგზავნიდნენ ისეთი ამოცანის შესასრულებლად, სადაც გადარჩენის არანაირი შანსი არ არსებობდაო... (მოგვიანებით ეს მომენტი კარგად არის ნაჩვენები ქართულ მხატვრულ ფილმში “ღიმილის ბიჭები”). <br />
კადრის ყოფილი ჯარისკაცის ეს სიტყვები მე კარგად მახსოვს დღესაც და რაოდენ უცნაურადაც არ უნდა მოგვეჩვენოს, როგორც ავღანეთის ომში, ასევე შიდა საბჭოთა-რუსული კონფლიქტების დროს, ჯარისკაცის მიმართ რუსული ბატონკაცური დამოკიდებულება, სამწუხაროდ, არ შეცვლილა. <br />
სულ ახლახანს ქართველი ხალხი უკვე მერამდენედ გახდა მოწმე რუსი ჯარისკაცის ტრადიციული თუ ისტორიული დაუნდობლობისა მშვიდობიან მოსახლეობის მიმართ.<br />
ავღანეთის ომმა, პრაქტიკულად, გადაწყვიტა, საბჭოთა კავშირის, როგორც მძლავრი ზესახელმწიფოს არსებობის ბედი. <br />
საბჭოთა კავშირი დაიშალა მარტივ მამრავლებად. <br />
პირველი, ვინც თავს უშველა, იყო ბალტიის ქვეყნები: ლიტვა, ლატვია, ესტონეთი გახდა თავისუფალი და დამოუკიდებელი. <br />
შუა აზიის რესპუბლიკებმა მიიღეს დამოუკიდებლობის სტატუსი. <br />
ისეთი შთაბეჭდილება იქმნებოდა, რომ თითქოს დამოუკიდებლობა უნდა მიეღო ამიერკავკასიის სამივე რესპუბლიკას - აზერბაიჯანს, საქართველოს და სომხეთს... <br />
ისიც კარგად არის ცნობილი, რაც თავს დაატყდა ჩეჩნეთს... <br />
რუსული დათვი ჩქარა გამოფხიზლდა და დაიწყო დაშლილი სახელმწიფო მანქანის ხელახლა აწყობა. <br />
რუსეთმა შეაკოწიწა ცნება _ დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა გაერთიანების სახელწოდებით. ეს აღმოჩნდა საბჭოთა კავშირის მოდიფიცირებული ვარიანტი. სხვა გზა არ იყო, თითქმის ყველა რესპუბლიკამ ხელახლა შეყო თავი, პრაქტიკულად, მოდიფიცირებულ საბჭოთა კავშირში. როგორც ახლა ჩანს, მაშინდელი დამოუკიდებელი რესპუბლიკების ხელმძღვანელებს კიდევაც აწყობდათ ასეთ გაერთიანებაში შესვლა.<br />
ავღანეთის ომი აღმოჩნდა საბედისწერო არა მარტო ქართველი ხალხისათვის, რომელმაც დაკარგა ბევრი სიცოცხლით სავსე ყმაწვილი, არამედ მთლიანად ყოფილი ზესახელმწიფოსათვის, რომელსაც ერქვა საბჭოთა კავშირი. <br />
ორ პოლუსიანი მსოფლიო, რომელსაც ერთის მხრივ მართავდა აშშ და, მეორეს მხრივ, საბჭოთა რუსეთი, გახდა ერთპოლუსიანი. საბჭოთა რუსეთი გამოთიშეს “თამაშიდან”. ამიერიდან მსოფლიოს დარჩა მხოლოდ ერთი პატრონი და ეს მისია ითავა აშშ-ის სახელმწიფო მანქანამ.<br />
ავღანეთის ავანტიურისტული ომის შედეგებს მწარედ იმკიდა ერთ დროს დიდი ზესახელმწიფოს ხალხი, რომელთაც ვერ იქნა და თავი ვერ დააღწია გაჭირვებას და სიღატაკეს. ცხოვრების დონით ეს ქვეყანა დარჩა კვლავ ცივილიზებული სამყაროს მიღმა, იერარქიის ბოლო საფეხურზე...<br />
ამ პატარა ჩანაწერში მე შევეცადე შევხებოდი ავღანეთის ომში ქართველების ტრაგედიის ზოგიერთ მტკივნეულ ეპიზოდს. ამ უაზრო ომის შედეგების სრულყოფილი ანალიზი სცილდება ჩემი შესაძლებლობის და კვალიფიკაციის ფარგლებს. <br />
შემინდოს უფალმა, თუ ამ პერიოდის გახსენებით გული ვატკინე დაღუპული ქართველი ბიჭების მშობლებს და ახლობლებს.ligurihttp://www.blogger.com/profile/12174525046578030066noreply@blogger.com0